خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل کلیات و مبانی نظری سبک زندگی اسلامی

فایل پاورپوینت فایل پاورپوینت کامل کلیات و مبانی نظری سبک زندگی اسلامی؛ راهکاری شایسته برای ارائه‌های موفق

اگر به‌دنبال یک فایل ارائه‌ی آماده با کیفیت بالا و طراحی حرفه‌ای هستید، فایل فایل پاورپوینت کامل کلیات و مبانی نظری سبک زندگی اسلامی انتخابی مناسب برای شماست. این مجموعه شامل ۱۲۰ اسلاید استاندارد و دقیق است که با هدف ارتقاء کیفیت ارائه‌های شما تهیه شده‌اند.

دلایل انتخاب فایل فایل پاورپوینت کامل کلیات و مبانی نظری سبک زندگی اسلامی:

• طراحی ساختارمند و چشم‌نواز: هر اسلاید با دقت بالا و توجه به اصول طراحی گرافیکی تهیه شده است تا محتوای شما به‌خوبی دیده و درک شود.
• آمادگی کامل برای ارائه: نیازی به ویرایش مجدد نیست؛ فایل فایل پاورپوینت کامل کلیات و مبانی نظری سبک زندگی اسلامی آماده‌ی استفاده در کلاس، جلسه یا کنفرانس است.
• سازگاری کامل با پاورپوینت: نمایش صحیح اسلایدها در تمامی نسخه‌های PowerPoint بدون بهم‌ریختگی یا مشکل ظاهری تضمین شده است.

تولید شده با رویکرد حرفه‌ای:

تمامی بخش‌های فایل پاورپوینت کامل کلیات و مبانی نظری سبک زندگی اسلامی با هدف ایجاد یک تجربه کاربری روان و بی‌نقص طراحی شده‌اند. جزئیات با دقت بالا تنظیم شده‌اند تا ارائه‌ای حرفه‌ای و تأثیرگذار داشته باشید.

توجه:

تنها نسخه رسمی فایل فایل پاورپوینت کامل کلیات و مبانی نظری سبک زندگی اسلامی از کیفیت کامل برخوردار است. نسخه‌های غیرمجاز ممکن است شامل اشکالات طراحی باشند و توصیه نمی‌شود از آن‌ها استفاده شود.

با تهیه فایل فایل پاورپوینت کامل کلیات و مبانی نظری سبک زندگی اسلامی، سطح ارائه‌های خود را ارتقاء دهید و مخاطبان خود را تحت تأثیر قرار دهید

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل کلیات و مبانی نظری سبک زندگی اسلامی :

بیان مسئله

سبک زندگی اسلامی در حوزه شهروندی از آن رو که متصف به قید اسلامی و در جوهره اسلامی است، تمامی شئون حیات جهانی انسان را در بر می گیرد. مفهوم سبک زندگی ازجمله مفاهیم جامعه شناسی و مردم شناسی است که در دهه اخیر، بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. سبک زندگی شهروندی معنایی است که از به هم تنیدگی و پیوند نظام وارگی و شبکه ای بودن عوامل متعددی به وجود آمده است که در شیوه های زندگی یا اقلیم های زیستن انسان اثر می گذارند و حاکی از مجموعه عوامل و عناصری است که کم وبیش به طور نظام مند با هم ارتباط داشته و یک شاکله کلی فرهنگی و اجتماعی را پدید می آورند. مسأله ای که در سبک زندگی در حوزه شهروندی مهم است این است که متأسفانه غرب فرهنگی و فلسفی با تفکری سبک زندگی را بنیان نهاده است که در آن انسان می خواهد جای خدا را بگیرد و به شکل موجودی صاحب علم، اراده و قدرت در جایگاه تشریع ظاهر شود.

سبک زندگی به معنای شیوه زندگی خاص یک فرد، گروه یا جامعه است. این اصطلاح نخستین بار توسط آدلر روان شناس اتریشی استفاده شد. سبک های زندگی مجموعه ای از طرز تلقی ها، ارزش ها، شیوه های رفتار، حالت ها و سلیقه ها در هر چیزی را در بر می گیرد. در بیشتر مواقع مجموعه عناصر سبک زندگی در یک جا جمع می شوند و افراد در یک سبک زندگی مشترک می شوند. به نوعی گروه های اجتماعی اغلب مالک یک نوع سبک زندگی شده و سبکی خاص را تشکیل می دهند. سبکی شدن زندگی با شکل گیری فرهنگ مردم رابطه نزدیک دارد. برای مثال می توان شناخت لازم از افراد جامعه را از سبک زندگی افراد آن جامعه به دست آورد.

شهروندی همانطور که روشن است از مشتقات شهر است. شهروندی را قالب پیشرفته ی «شهرنشینی» می دانند. به باور برخی از کارشناسان، شهرنشینان هنگامی که به حقوق یکدیگر احترام گذارده و به مسئولیت های خویش در قبال شهر و اجتماع عمل کنند به «شهروند» ارتقاء می یابند. سبک زندگی در حوزه شهروندی دارای ابعاد مختلفی است که در این تحقیق به مباحث شادی و نشاط، انضباط اجتماعی، الگوی مصرف، مشارکت جمعی خواهیم پرداخت. هر جامعه ای با توجه به مبانی مکتب خود، یعنی نگاه آن مکتب به هستی، خدا، انسان، مقررات شهروندی خاصی را وضع می کند و الگو و سبک زندگی معینی را در این حوزه معرفی می کند. حال پرسش این است که آیا مکتب حیات بخش اسلام به عنوان آخرین شریعت الهی و دینی جامع، برای جنبه های مختلف زندگی انسان و زندگی اجتماعی او دارای سبک زندگی خاصی است؟ به دیگر سخن، همان گونه که برای تنظیم ارتباط فرد با خدا، احکام و دستورالعمل هایی دارد. آیا درباره ی نحوه ی زندگی در شهر نیز، الگوی خاصی عرضه کرده است؟ که هر فرد مسلمان در مناسبات و رفتارهای اجتماعی ملزم به رعایت آنها باشد؟ از این رو، ما در این نوشته برآنیم که بررسی کنیم آیا اسلام سبک زندگی خاصی معرفی می کند که متناسب با شرایط اقلیمی و نیازهای شهروندان امروزی باشد؟

پیشینه پژوهش

پیشینه سبک زیستن به حیات بشر باز می گردد و هر فرد و یا گروه انسانی که در هر کجای این کره ی خاکی می زیسته اند به زبان امروزی دارای سبک زندگی مختص به خود بوده اند، اما پیشینه ی ادبیات و مفهوم سبک زندگی به زمانی باز می گردد که افرادی مانند آدلر (۱۹۲۲)، برای نخستین بار این مقوله را شکل بندی کرده و به شکل علمی مورد بررسی قرار دادند. افراد یک جامعه، دارای نوعی خاص از کنش و اعتقاد هستند که سبک زندگی و شیوه ی زیست آنان را تشکیل می دهد. هر فرد ممکن است در برهه های زمانی مختلف دارای سبک های زیستی مختلفی باشد، اما چیزی که مشخص است آن است که می توان این سبک های زندگی را به وسیله ی معیارها و مؤلفه هایی شاخصه بندی و افراد را به وسیله ی آن گروه بندی کرد. به دیگر بیان برخلاف اینکه افراد ممکن است دارای انواع مختلفی از سبک زندگی باشند، می توان آنها را براساس یک سری الگوهای مشخص دسته بندی کرد.

در زبان های مختلف از ترکیب «سبک زندگی» در شکل های مختلف یاد شده است؛ در زبان آلمانی «lebensstill» و در زبان انگلیسی در گذشته در شکل «life style» و «style of life living» و امروزه بیشتر به شکل «life style» استفاده شده است. این ترکیب از دو واژه ی سبکstyle و زندگی life تشکیل می شود (مهدوی کنی، ۱۳۹۰، ۴۶). درباره ی موضوع سبک زندگی در ایران، رساله ها و کارهای تحقیقاتی معدودی وجود دارد که در این میان می توان به نگاشته ی محمدرضا رسولی اشاره کرد. این تحقیق با نام «بررسی سبک زندگی در تبلیغات تجاری تلویزیون» به دنبال ارائه ی تصویری جامع از ویژگی های کمی و کیفی تبلیغات تجاری و بررسی شیوه های زندگی مورد توجه در این تحقیق است. «سبک زندگی و هویت اجتماعی، مصرف و انتخاب های ذوقی به عنوان شالوده ی تمایز و تشابه اجتماعی در دوره ی اخیر مدرنیته» عنوان پایان نامه ای است که توسط حسن چاوشیان تبریزی تنظیم شده است. هدف این رساله، تشخیص سبک های زندگی در الگوی کنش و گروه بندی اجتماعی است. نویسنده معتقد است هویت فـردی و جمعی اعضـای جـامعه ی مدرن کلان شهری به کمک موقعیت یا ویژگی های ساختاری آنها تبیین نمی شود، بلکه تا حد زیادی به کنش مصرف و انتخاب های مصرفی بستگی دارد و ماهیت فرهنگی دارد. کتاب «بررسی تأثیر مصرف رسانه ها بر سبک زندگی ساکنان تهران» که توسط سید نورالدین رضوی زاده نوشته شده، بر این باور مبتنی است که ارتباطات با پیش رو نهادن یا معرفی سبک های متعدد و متنوع زندگی، پایبندی افراد را به سبک های سنتی تست کرده و با اشاعه الگوها، ارزش ها و کـالاهـای مصرفی نوین، به اشاعه ی سبک هـای زندگی نوین می پردازد. شهابی در سال ۱۳۷۷ به روش کیفی و با استفاده از تیپ ایده آل، یک تقسیم بندی از سبک های زندگی جوانان ایرانی ارائه کرد که براساس آن سه نوع سبک زندگی در بین جوانان ایرانی وجود دارد که شامل سبک زندگی هم نوایانه یا متعارف، سبک زندگی بسیجی و سبک زندگی جهان وطنانه (شهابی، ۱۳۸۶، ۳۷).

(تقی آزاد ارمکی و شالچی، ۱۳۸۴، ۱۶۳) نیز در مقاله «دو جهان ایرانی: مسجد وکافی شاپ» با توجه به نظریه بوردیو به بررسی مقایسه ای دو سبک زندگی در میان جوانان منطقه ۳ شهر تهران می پردازند. سبک زندگی اصول گرایی انقلابی که متأثر از ارزش های انقلاب اسلامی است و اجتناب از روابط با نامحرم و دوری از مد و مصرف گرایی غربی و اصرار بر هویت اسلامی در مقابل هویت غربی و ارتباط با جنس مخالف ازجمله ویژگی های این سبک است (خانی، ۱۳۸۶، ۱۶). با بررسی تأثیر پایگاه اجتماعی- اقتصادی و میزان دینداری بر سبک زندگی دانشجویان دانشگاه تربیت معلم به رابطه بیشتر متغیر دینداری با سبک زندگی دانشجویان در مقایسه با پایگاه اجتماعی- اقتصادی آنان اشاره کرده است (رضوی زاده، ۱۳۸۳، ۲۱). در بررسی تأثیر ارتباطات در تمایل به تغییر سبک زندگی روستایی به گسترش استفاده از تلویزیون و ویدئو و اثر آن در تغییر نگرش روستاییان به زندگی شهری، تمایل به مهاجرت و تغییر سبک زندگی پرداخته است.

سبک زندگی در مطالعات دینی

مطالعه در این حوزه زیاد انجام نگرفته است و تنها در برخی مؤلفه های مثل تغذیه، ورزش، فراغت آن هم به مختصر به دیدگاه های دینی پرداخته شده، اما هیچ الگویی برای سبک زندگی اسلامی ارائه نشده و نوشته جامع در این زمینه وجود ندارد، یعنی نوشته ای وجود ندارد که نخست همه ابعاد را سنجیده و دیگر اینکه انسجام همه ابعاد را با یکدیگر لحاظ کرده باشد.

سبک زندگی: مفهوم «سبک زندگی» ازجمله مفاهیم علوم اجتماعی و مردم شناسی است که در دهه ی اخیر بسیار مورد توجه عالمان علوم اجتماعی و مدیران فرهنگی قرارگرفته است. مفهوم سبک زندگی در معانی بسیار محدود (همانند کیفیت نشستن) و بسیار گسترده (همانند مدل سبک زندگی تجویزی اسلام) کاربرد داشته و در علومی، مانند جامعه شناسی، روانشناسی، پزشکی، مدیریت و. .. حضور دارد؛ هم از دریچه ی «هست ها» به آن نگاه می شود و هم از دریچه ی «بایدها و تجویزها» در تعریف سبک زندگی نظریه های مختلفی مطرح شده که به چند تعریف اشاره می کنیم: بنابر نظریه وبر[۴] سبک زندگی از جنس رفتار است که تمایلات آن را هدایت می کند و فرصت های زندگی بسته را برای بروز آن فراهم می کنند. به نظر مک کی[۵] سبک زندگی الگویی است که از ارزش ها و باورهای مشترک یک جامعه و گروه برآمده باشد که به شکل رفتارهای مشترک ظاهر می شود. مفهوم سبک زندگی در آرای وبلن[۶] به منظور بررسی پدیده مصرف در آمریکا به کارگرفته شد. البته او تعریف دقیقی از این الگو عرضه نکرده است، اما این مفهوم را دال بر شیوه زندگی متمایز طبقه مرفه و نمودی از جایگاه طبقاتی آنها قلمداد کرده است. تعریفی که در این پژوهش موردنظر و انتخاب ما بوده، تعریف دوم است که فصل های این پژوهش طبق آن تدوین شده است. کم وبیش در همه ی آنها دو مفهوم را می توان یافت که مورد نظر است و هر دو مفهوم نیز به واژه (سبک) برمی گردد: یکی مفهوم وحدت و دیگری مفهوم تمایز.

به این معنی که سبک زندگی دلالت بر مجموعه عناصری دارد که به طور نظام مند با هم در ارتباط هستند و یک کل را تشکیل می دهند که همین وحدت و نظام واحد این کل را از کل های دیگر تمایز می دهد (کاویانی، ۱۳۹۲، ۱۳۵).

شهروندی: الف. شهر: پدیده ای طبیعی (مجموعه ای از مواد، ساختمان ها خیابان ها و. ..) و انسانی (شامل ظرفیت تفکرات افراد، فرهنگ و الگوهای زندگی و. ..). است شهر ترکیبی از عناصر مادی (مدنیت) و غیرمادی (اخلاقی) است (عبدالله، ۱۳۹۲، ۱۱)؛ ب. شهروندی: از مشتقات «شهر» است. شهروندی را قالب پیشرفته ی شهر نشینی می دانند. این باور وجود دارد که شهرنشینان هنگامی به شهروند ارتقا یافته اند که به حقوق یکدیگر احترام گذارند و به مسئولیت های خویش در قبال شهر و اجتماع عمل کنند (همان، ۱۱)؛ پ. شهروند: به تنهایی برای معرفی صفت شهرنشینی به کار می رود و در علوم اجتماعی به هر انسانی که مقیم شهر باشد «شهروند» می گویند. در علوم اجتماعی، شهروندی پایگاهی است که به همه ی افرادی داده شده است که عضو تمام عیار اجتماع هستند و هر شهروند حق و حقوق، وظایف و تکالیفی متناسب با این پایگاه دارد (همان، ۱۴).

مشارکت اجتماعی: دخالت مردم در اجرای تصمیمات و بازکردن میدان تصمیم گیری برای آنها که مسئولیت پذیری آحاد جامعه را امکان پذیر می کند و موجب پویایی و ارتقای جامعه می شود. در مشارکت دو نوع رهیافت مطرح است؛ یکی دستیابی به فایده های اقتصادی و دیگر مشارکت در فعالیت های اجتماعی و سیاسی که از این طریق توانایی ها و خلاقیت های انسان فعلیت می یابد (عبدالله، ۱۳۹۲، ۱۴).

انضباط اجتماعی: «نظم» «انضباط» «انتظام» «ترتیب» و «سامان» از واژگان پر کاربرد و با محتوای معنایی نزدیک به هم هستند که در ادبیات مربوط به موضوع حاضر از آن استفاده می شود. این نزدیکی به آن اندازه است که در تعریف هر یک، از دیگر واژگان استفاده شده است و در کتاب لغت آنها را مترادف و هم معنا قرار داده اند. تعاریف متعددی از این واژه ها به عمل آمده است، برای نمونه در دائره المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، ذیل واژه انضباط نُه تعریف گنجانده شده است (شایان مهر، ۱۳۷۱، ۲۴۵). در منابع دیگر این تعریف برای انضباط آمده است: انضباط شامل ظاهر و باطن می شود و به طورکلی عبارت است از وضع مقررات منطقی و عادلانه «برقراری سیستم های تشویق و تنبیه، برانگیختن اعتقاد و ایمان برای اجرای کامل دستور ها و مقررات و اعمال ترتیبی که با ایجاد نظم و حسن انجام کار وظیفه برابر موازین، الزاماً کارکنان را با نوعی تنبیه روبرو می کند (ودیعت، ۳۹، ۱۳۷۹). نظم و انضباط اجتماعی به فضای کنترل و هدایت رفتار فرد از جانب گروه و جامعه، برای سامان یابی جامعه اطلاق می شود (ساروخانی، ۱۳۷۰، ۱۸). انضباط اجتماعی عملی درونی است که هرکدام از عناصر واحدهای موجود در جامعه به طور منظم از طریق ارتباط مداوم و منطقی دارند که با یکدیگر و با کل نظام اجتماعی در داخل شبکه گسترده و منسجمی قرار می گیرد و کارکرد های خود را به نفع مردم و جامعه انجام می دهند. این حالت موجب استواری و نظم نمادهای اجتماعی می شود و به تعادل جامعه و استمرار حیات اجتماعی کمک می کند (اقلیما، ۱۳۸۳، ۹۵).

انضباط اجتماعی مجموعه ی الگو های رفتاری فرد است. یعنی احترام به ارزش های اخلاقی، رعایت قوانین اجتماعی، احترام به حقوق دیگران و مسئولیت پذیری در روابط اجتماعی؛ اما بهترین تعریف بیان کردنی از انضباط اجتماعی که جامع نظریات موجود و در برگیرنده معانی بیشتری از آنها باشد، تعریفی است که مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) در آستانه حلول سال نو هجری شمسی (۱۳۷۲) بیان فرمودند. ایشان انضباط اجتماعی را نظم پذیری در همه مسائل معنی کردند که این تعریف برخلاف تعاریف قبلی فقط رابطه فرد و جامعه را در بر نمی گیرد، بلکه رابطه دو سویه فرد با خود، با محیط و با دیگران را نیز شامل می شود. ازجمله مزایای این تعریف، کلی بودن و سادگی آن، امکان طرح موضوع انضباط در رابطه انسان با عناصر غیرانسانی، مانند محیط زیست و بومی بودن آن است (تاج مزینانی، ۱۳۹۲، ۱۰).

شادی و نشاط: تعریف شادی و نشاط و اتفاق نظر روی آن بسیار مهم است و اگر شاخص های شادی و نشاط، حدود آن را در جامعه مشخص کنیم، تضاد در عمل، در جامعه کمرنگ تر می شود. دیدگاه ها به موضوع شادی در بین انسان ها متفاوت است به طوری که مردم عادی: لذت خندیدن دائمی و بگو و مگو نداشتن در زندگی روزمره را شادی می دانند. عملکرد خوب از دیدگاه افراد موفق شادی محسوب می شود و از نگاه دانشمندان شادی یعنی زندگی متفکرانه و جست وجوگرانه (صرفه جو، ۱۳۸۷، ۴۴). از نگاه شهید مطهری سرور و اندوه، نقطه مقابل هم هستند. سرور حالت خوش و لذت بخشی است که از علم و اطلاع به اینکه یکی از آرزوها و هدف ها محقق شده یا انجام خواهد شد به انسان دست می دهد (اکبری، ۱۳۸۷، ۲۳). به عقیده ارسطو دست کم سه نوع شادی وجود دارد:

ـ پایین ترین سطح شادی این است که مردم عادی این نظر ساده را دارند که لذت، شادی آفرین است؛

ـ در سطح بالاتر مردمی که فرهنگ غنی تری دارند، شادی را به معنای موفقیت و کامیابی می دانند؛

ـ در بالاترین سطح ارسطو شادی را شادی ناشی از زندگی معنوی می داند.

آیزنگ شادمانی را حداکثر عاطفه مثبت و حداقل عاطفه منفی بیان کرده است. در روانشناسی، شادی عبارت است از: عواطف مثبت منهای عواطف منفی و چنانچه جواب چنین عبارتی مثبت باشد، فرد شادمان است (شمسایی، ۱۳۹۲، ۸).

مبانی نظری

مفهوم «سبک زندگی» ازجمله مفاهیم و علم جامعه شناسی و مردم شناسی است که در دهه ی اخیر بسیار مورد توجه عالمان علوم اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است؛ سبک زندگی معنایی است که از پیوند و نظام وارگی و شبکه ای بودن عوامل متعددی به وجود آمده است که در شیوه های زندگی یا اقلیم های زیستن انسان اثر می گذارند. در اکثر تعریف های سبک زندگی می توان دو مفهوم را یافت که در تعریف سبک زندگی در نظر گرفته شده است و در واقع هر دو مفهوم هم، به واژه ی «سبک» باز می گردد: اول، مفهوم وحدت و جامعیت و دوم، مفهوم تمایز و تفارق. به این معنی که سبک زندگی حاکی از مجموعه عوامل و عناصری است که کم وبیش به طور نظام مند با هم ارتباط داشته و یک شاکله کلی فرهنگی و اجتماعی را پدید می آورند. همین پیوستگی، اتحاد و نظام مندی این کُل را از کُل های دیگر متمایز می کند. وجود کلماتی همچون الگو، نظام مندی، کلیت، هویت و تمایز در بیانات اخیر رهبر فرزانه انقلاب نیز حاکی از همین مطلب است و به همین دلیل است که امروز از دو مدل و الگوی متمایز و متفاوت سبک زندگی اسلامی و غربی سخن می گوییم.

واژگان مترادف سبک زندگی اسلامی عبارت است از: سبک زندگی شیعی، ارزشی، ایدئولوژیک، جهادی، انقلابی، دینی و تعابیر معادل سبک زندگی غربی، سبک زندگی اروپایی، مسیحی، آمریکایی و غربی؛ اما آنچه در تعریف های سبک زندگی، جلوه گر می شود آن است که این تعریف قرابت بسیاری با مفهوم هویت پیدا می کند، اما با این تفاوت که علاوه بر هویت، مناسبات و رفتارهای عینی و واقعی زندگی را نیز شامل می شود و می توان مثال ها و مصداق هایی از زندگی واقعی را شاهد آورد که رهبر انقلاب نیز به بیش از بیست مورد از آنها اشاره کردند. بدین ترتیب می توان گفت که سبک زندگی عبارت است از: طیف رفتاری که اصلی انسجام بخش بر آن حاکم است، عرصه هایی از زندگی را تحت پوشش دارد و در میان گروهی از افراد جامعه قابل مشاهد است؛ اما الزاماً برای همگان تشخیص دادنی است (فاضلی، ۳۹، ۱۳۸۲). در مورد سبک زندگی چندین دیدگاه وجود دارد که در زیر به آنها اشاره می کنیم:

دیدگاه روان شناسانه

به نظر آدلر چگونگی تلاش فرد برای کنار آمدن با احساسات حقارت آمیز بخشی از «سبک زندگی» خاص وی می شود، یعنی به شکل جنبه ای از کارکردهای شخصیتی وی در می آید. سبک زندگی خلاقیتی است حاصل از کنارآمدن با محیط و محدودیت های آن، بدین سبب افراد از این حیث مختلف اند؛ زیرا علاوه بر احساس حقارت و برتری طلبی که میان همه ی انسان ها مشترک است، سه عامل بدنی، روانی و اجتماعی که به ترتیب در ساختمان بدنی و عمل اعضای آن صفات و استعدادهای روانی و ارتباطات اجتماعی نهفته است، در میان آدمیان متفاوت اند. همین امر شیوه ی خاص هر فرد برای جبران احساس حقارت و برتری طلبی را تعیین می کند. شیوه ی زندگی پیروزی طلبانه ی ناپلئون شاید علتش جثّه ی نسبتاً کوچک وی بوده است. سیادت طلبی و اعمال وحشیانه ی آقا محمدخان قاجار ریشه در پیامدهای اجتماعی اختگی وی داشته است و حرص هیتلر برای تسلط بر عالم، شاید از نقص جنسی وی سرچشمه گرفته باشد (برزگر، ۲۳۴، ۱۳۸۸).

شیوه ی زندگی هر فرد به اعتقاد آدلر در پنج یا شش سالگی پایه گذاری می شود. وی سه مثال برای سه عامل بدنی، روانی و اجتماعی می زند که همگی تحت تأثیر محیط خانوادگی اند. سبک زندگی، مفهومی است که آدلر آن را ابداع کرد، اما پیروان کلاسیک او و دیگران به تفصیل آن پرداخته اند. به طور بسیار مختصر به سه مورد از آن اشاره می کنیم:

کرت آدلر: «سبک زندگی شیوه ای است که فرد اهداف خود را به آن طریق دنبال می کند، یعنی راهی است برای رسیدن به اهداف؛ آیا فرد در این مسیر با شجاعت و ثبات در رفت و آمد است؟ تلاش او در دنبال کردن اهدافش چگونه است؟ آیا به سمت هدف گام برمی دارد، ناگهان می ایستد و باز می گردد و هدف را رها می کند؟ آیا به دلیل اینکه هدفش را دنبال نکرده، در صدد یافتن توجیه است؟ سبک زندگی همچون سبک آهنگ سازی است. یک آهنگ ساز دارای سبک خاصی است که ممکن است مربوط به زمان ده سالگی او باشد و حال که بزرگ شده نیز همان سبک را به کار می برد. اگرچه آهنگ های او از برخی جهات اصلاح می گردند؛ اما سبک آنها قابل تشخیص است. سبک زندگی نیز اصل کلام اصلاح شدنی است، امّا تشخیص دادنی نیست» (کاویانی، ۱۳۹۲، ۶۷-۶۸).

سوفیا دوریس[۷]: «قدرت خلاق یک فرد، بیشتر در نحوه انتخاب، ایجاد و سبک زندگی او نمایان می شود. سبک زندگی فرد پاسخ خاص او به این موارد است که: چه موقعیتی را تحمل کردنی یا تحمل نکردنی می داند؟ کجا می تواند این موقعیت را کنترل کند و کجا نمی تواند؟ اثرپذیری های قبل از چهار سالگی تعیین کننده سبک زندگی او است؛ چراکه این سبک، احساس رضایت به او می بخشد. کودکی که در خانه جز ناله، فریاد و ناخشنودی، چیزی ندیده است چنین می پندارد که چنین وضعی جزء جدانشدنی زندگی است. از این رو، اگر در وضعیتی متفاوت قرار گیرد، پاسخ رفتاری مناسبی را آماده نکرده است؛ به دیگر سخن، سبک زندگی او این گونه شده است نه غیر این» (همان، ۶۸).

هنری استین[۸]: وی معتقد است که افراد از بدو تولد تا هنگام مرگ با مسائل، فرصت ها و مشکلاتی روبه رو می گردند: پاسخ هایی که انسان بارها در موقعیت های پیش آمده در زندگی ارائه می دهد، سبک زندگی او را می سازند. این سبک زندگی انسان تأثیر بسیار قوی و ماندگار در انسان ایجاد می کند که نحوه نگرش و پاسخ انسان را به هر آنچه تعیین می کند از کودکی تا پیری پیش می آید. شکل گیری خودبه خود سبک زندگی فرد، پیش از پنج سالگی، گواهی بر نیروی خلاق کودک است. نیرویی که پس از تلاش و جست وجوی گسترده و تلاش های مبتنی بر آزمون و خطا، پیش بینی خود از آینده را در حدی محدود کند که امنیت، اهمیت و موفقیت را برای او به ارمغان خواهد آورد (کاویانی، ۱۳۹۲، ۶۹).

دیدگاه جامعه شناسانه

گیدنز[۹] انسان را به عنوان عامل در شکل گیری هویتش مؤثر می داند و معتقد است که انسان تحت فشار ساختار اجتماعی سبک زندگی را بیشتر تقلید می کند. به نظر او در دنیای متجدد کنونی، همه ما نه فقط از سبک های زندگی پیروی می کنیم، بلکه به تعبیر دیگر ناچار به این پیروی هستیم. در حقیقت ما انتخاب دیگری به جز گزینش نداریم. زیمل[۱۰] متمایزساختن خود از دیگران – به واسطه ی مد- را محرک مصرف می داند. وی کارکرد دوگانه ای برای مد قائل است در یک وجه، اعلام تمایل فرد برای متمایزشدن از دیگران و بیان هویت فردی و خواست فردیت است، اما وجه دیگر آنکه جنبه طبقاتی دارد، سبب همبستگی گروهی و تقویت انسجام اجتماعی طبقاتی است (میلز[۱۱]، ۱۹۹۶ به نقل از فاضلی، ۱۳۸۲).

بوردیو[۱۲] درباره شکل گیری سبک های زندگی نظریه ای منسجم ارائه داده است. مطابق مدلی که او ارائه کرده است شرایط عینی زندگی و موقعیت فرد در ساختار اجتماعی به تولیدمنش خاص منجر می شود و منش دو دسته نظام است؛ نظامی برای طبقه بندی اعمال و نظامی برای ادراکات و شناخت ها (قریحه ها). نتیجه نهایی تعامل این دو نظام، سبک زندگی است. سبک زندگی همان اعمال و کارهایی است که به شیوه ای خاص طبقه بندی شده و حاصل ادراکات خاص هستند. همچنین سبک زندگی تجسم یافته ترجیحات افراد است که به شکل عمل درآمده و قابل مشاهده هستند. الگویی غیرتصادفی که ماهیت طبقاتی دارد. او با نشان دادن این که سبک های زندگی محصول منش ها و خود منش ها نیز تابعی از انواع تجربه ها و ازجمله تجربه آموزش رسمی هستند و با بیان این نکته که الگوهای مصرف اصلی ترین بروز سبک های زندگی اند، ارتباط میان آموزش رسمی در ساختار سرمایه داری و بازتولید آن را تحلیل کرد. عمده ترین میراث اندیشه بوردیو برای جامعه شناسی مصرف و تحلیل سبک های زندگی، تحلیل ترکیب انواع سرمایه برای تبیین الگوهای مصرف، بررسی فرضیه تمایز یافتن طبقات از طریق الگوهای مصرف و مبنای طبقاتی قرایح و مصرف فرهنگی است (میلز[۱۳]، ۱۹۹۶ به نقل از فاضلی، ۱۳۸۲).

ویژگی های سبک زندگی

این پرسش مهم است که سبک زندگی ویژه فرد یا گروه است؟ به دلیل الزام ناشی از کلمه سبک که دلالت به وجه گروهی و فردی دارد، نمی توانیم میان یکی از این دو انتخاب کنیم. اما در مفهوم ارزش جامعه شناختی باید وجه گروهی آن را مدنظر گرفت. سبک زندگی به معنای مجموعه رفتاری که دارای سبک است که اصلی محوری بر آن حاکم باشد و بتوان این مجموعه را خصیصه گروه دانست.

آیا لازم است که سبک های زندگی در جامعه قابل تشخیص و متمایز کننده باشند؟ بوردیو سبک های زندگی طبقه متوسط را حائز چنین خصیصه ای می دانست. در سبک زندگی باید به دنبال تنوع و دگرگونی بود و اگرچه سبک زندگی بر مبنای ذائقه ها و ارزش های شخصی شکل می گیرد، اما می توان انتظار داشت که الگوهای قابل تشخیصی داشته باشند که با ویژگی های اجتماعی فرهنگی همخوان باشند. اگر این الگوها با جنبه های دیگری از زیست جهان افراد و گروه ها سازگار باشند، می توانند به درک این زیست جهان ها کمک کنند و آ نها را به مفاهیم اجتماعی بدل می کند. محققان می توانند برخی سبک های زندگی را از بقیه متمایز کرده و گروهی را شاخص کنند که چنین خصیصه ای دارند. اما این بدان معنا نیست که در سطح جامعه نیز گروهی که چنین سبکی دارد تشخیص پذیر و برای بقیه قابل شناسایی باشند. اغلب لازمه ی رسیدن به تشخیص آن است که گروهی به معنای اعضایی شکل بگیرد که اهداف مشترک و تعامل پایدار دارند.

از دشوارترین مباحث درباره سبک زندگی، مباحثه بر سر انسجام آن است. برخی از صاحب نظران معتقدند که سبک زندگی به حول مجموعه ای از نیروهای ناشی از سن، درآمد، جنسیت یا حتی جغرافیا انسجام می یابند، یا در اصل سبک های زندگی نامنسجم هستند. برای داشتن سبک زندگی مطلوب، دو نوع جهت گیری لازم است:

بایدها و نبایدهای مورد قبول در زندگی؛ شیوه های اجراء و به عینیت رساندن آن.

جهت گیری اول، به طور غالب ارزشی و اخلاقی است و جهت گیری دوم مبتنی بر ارزش های عملی است و این مسائل هر دو در سبک زندگی اسلامی دیده شده است (شریعتی، ۸، ۱۳۹۲).

نگرش های کلی حاکم بر زندگی

نگرش های کلی، چنانکه آدلری ها نیز بر آن تأکید دارند، در تمام رفتارهای زندگی روزمره انسان حضور جدی دارند؛ اگرچه ممکن است در ابتدا ناپیدا باشند. اما همچون نخی در میان مهره ها موجب پیوند همه رفتارهای پراکنده نسبت به یکدیگر خواهند شد. ممکن است وقتی به ظاهر رفتار انسان ها نگاه می کنیم، تفاوت آشکاری را متوجه نشویم؛ چراکه نیازهای آنها مشترک است، همه می خورند، می آشامند، بازار می روند، کار می کنند، ازدواج می کنند، با دیگران تعامل دارند و گاهی خرسند و گاهی ناخرسند خواهند بود. به دیگر سخن ممکن است ما در شاخه های درخت سبک زندگی، مشترکات بسیاری میان مسلمان و غیرمسلمان بیابیم، اما در واقع اینها یکسان داوری نمی شوند؛ چراکه نگرش های زیربنایی افراد بسیار تعیین کننده اند. با این بیان، حتی نخ تسبیح هایی وجود دارد که این نگرش های کلی را تحت تأثیر خود دارند (کاویانی، ۱۳۹۲، ۱۵۱).

اختلافی که انسان ها در جهان بینی دارند، اثر زیادی در روش زندگی آنها دارد کسی که نگاهش به عالم نگاه مادی است، بسیار متفاوت از کسی است که در پشت همه این امور مادی به مجردات و معنویات توجه دارد؛ اگرچه در ظاهر مشترکات بسیاری داشته باشند؛ اما اختلاف جهان بینی، نخست بر انتخاب روش ها در برآوردن نیاز های جسمی، مادی و روحی تأثیر به سزایی دارد، یعنی نگاه مادی به جهان باید هایی را به انسان تجویز می کند که متفاوت از بایدهایی است که در نگاه فرامادی وجود دارد. انسانی که تمام هستی را امور حسی می داند روش هایی را که برای برآوردن حاجات خود انتخاب می کند، یکسره متناسب با نگاهش به هستی است و هیچ محدودیتی برای او جز حدود مادی وجود ندارد. مثلاً برای پرداختن به شادی که از نیازهای اصولی روح انسان است به هر روشی متوسل می شود، مگر روش هایی که به مصلحت زندگی دنیوی و مادی او نباشد و همین طور کسی که جهان را در ماده خلاصه می کند تمام همت او در پرداخت به لذت ها خلاصه می شود و فراتر از آن چیزی برای او مطرح نیست و هدفی بالاتر از آن را تصور نمی کند. بنابراین بهره بردن بیشتر از منابع مادی و مصرف زیاد را در سبک زندگی خود سرلوحه قرار می دهد؛ چراکه خوشبختی را استفاده بیشتر از منابع عالم و لذت جویی می داند، مگر اینکه قوانین، آن هم با مصلحت سنجی مادی موجب محدودیت او شود. کسی که نگاه فرامادی به این عالم دارد منابع و نعمت های این جهان را امانت هایی می داند برآورده کند که خداوند متعال در اختیار او قرار داده است تا نیازهای خود را طبق حدودی که خدای متعال بر