خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل   تجسم اعمال

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل   تجسم اعمال :

یکی از مسائل مهم در جهان پس از مرگ، مسأله تجسّم اعمال است. مقصود از تجسّم اعمال این است که آن چه را که انسان در این جهان انجام داده است در عالم برزخ و صحنه قیامت، شکل جسمانی به خود گرفته، متناسب با آن جهان آشکار گردد. یعنی پاداش ها و کیفرها، ثواب و عذاب حقایق همان اعمال دنیوی انسان ها است که در جهان دیگر خود را نشان می دهد.

پس هر کرداری که انسان انجام می

‎

دهد، خواه خوب باشد و خواه بد، یک صورت دنیوی دارد و یک صورت اخروی که هم

‎

اکنون در دل و نهاد عمل نهفته است، و روز رستاخیز پس از تحولات و تطوراتی که در آن رخ می

‎

دهد، شکل کنونی و دنیوی خود را از دست داده، با واقعیت اخروی خود جلوه می

‎

کند، و موجب لذت و شادمانی، و یا آزار و اندوه می

‎

گردد.

در کنار بحث تجسم اعمال، مسئله تجسم «نیتها» یا «ملکات نفسانی» نیز مطرح است و مقصود این است که صورت حقیقی انسان بستگی به همان نیت

‎

ها، خصلت

‎

ها و ملکات نفسانی او دارد، و براین اساس، اگر چه انسان

‎

ها از نظر صورت ظاهری یکسانند، ولی از نظر صورت باطنی یعنی خصلتها و ملکات، انواع یا اصناف گوناگونی دارد

تجسم اعمال

ثواب و عقابِ اعمال خوب یا بد انسانها چیزی جز آن اعمال نیست و میان اعمال انسانها و عواقب آنها رابطه تکوینی برقرار است و عامل عذاب دهنده خارجی در کار نیست؛ مثلاً اگر در برابر گناهی آتش دوزخ وعده داده شده، آن آتش چیزی جدا از آن گناه نیست، بلکه حقیقت آن است که تمثل پیدا می کند و به شکل آتش نمایان می گردد.

مفهوم تجسم اعمال را می توان در آیات فراوانی در قرآن و نیز در احادیث یافت.

خداوند در قرآن سوره اسراء آیات ۱۳ و ۱۴ می فرماید: «و نخرج له یوم القیامه کتابا یلقیه منشورا» و بیرون می آوریم – یعنی چیزی وجود دارد و مخفی است، ظاهرش می کنیم – برای او در روز قیامت کتابی یعنی نوشته ای که آن نوشته را باز شده می بیند، یعنی مثل یک کتاب باز شده نه مثل یک کتاب بسته، کتابی که جلو چشمش باز است و دارد می خواند. بعد هم به او می گوییم: «اقرأ کتابک؛ کتاب خود را بخوان».

. در قرآن کریم آیاتی وجود دارد به این معنا که هرکس در قیامت، خودِ عملش را می بیند، مثل «یوْمَئِذٍ یصْدُرُالنّاسُ اَشْتاتاً لِیرَوْا اَعْمالَهُم فَمَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ خَیراً یرَه وَ مَنْ یعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ شَرَّاً یرَه»[زلزال: ] و «یوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ماعَمِلَتْ مِنْ خَیرٍ مُحْضَراً. . . ». [ البته آیات دیگر نیز وجود دارند که بر اعتباری (و نه تکوینی) بودن عقاب و وجود عامل عذاب کننده خارجی دلالت می کند، از قبیل «لِیجْزِی اللّهُ کُلَّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ اِنَّ اللّهَ سَریعُ الْحِسابِ»[ و «إِن تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبَادُک وَإِن تَغْفِرْ لَهُمْ فَإِنَّک أَنتَ الْعَزِیزُ الْحَکیمُ»[مائده: ؛ نیز رجوع کنید به دهر: ؛ فتح: ؛ مائده:

این آیات خیلی عجیب است! ممکن است شما بگویید بی سوادها چطور می توانند بخوانند؟ جواب این است: آن کتاب از نوع نوشته روی کاغذ نیست که بگوییم بی سواد چطور می تواند بخواند یا اگر مثلا به زبان عربی باشد غیر از عربی زبان ها کس دیگر نمی تواند بخواند. تمام مردم علی السویه آن کتاب را می خوانند، چرا؟ برای اینکه خطوط آن کتاب عین اعمالشان است نه یک صورتهای مکتوب، نه نوشته روی کاغذ. چون عین اعمال خودشان است که دارند قرائت می کنند همه آن سواد را دارند.

در چندین حدیث نیز با صراحت بر تجسم اعمال در قیامت تأکید شده است، به عنوان مثال، پیامبر اکرم خطاب به یکی از صحابه فرمود:

«لَا بُدَّ لَک مِنْ قَرِینٍ یدْفَنُ مَعَک وَ هُوَ حَی وَ تُدْفَنُ مَعَهُ وَ أَنْتَ مَیتٌ فَإِنْ کانَ کرِیماً أَکرَمَک وَ إِنْ کانَ لَئِیماً أَسْلَمَک- لَا یحْشَرُ إِلَّا مَعَک وَ لَا تُحْشَرُ إِلَّا مَعَهُ وَ لَا تُسْأَلُ إِلَّا عَنْهُ وَ لَا تُبْعَثُ إِلَّا مَعَهُ فَلَا تَجْعَلْهُ إِلَّا صَالِحاً فَإِنَّهُ إِنْ کانَ صَالِحاً لَمْ تَأْنَسْ إِلَّا بِهِ وَ إِنْ کانَ فَاحِشاً لَا تَسْتَوْحِشْ إِلَّا مِنْهُ وَ هُوَ عَمَلُک »[ بحار الانوار، ج ص

«بی گمان، برای تو همراهی است که با تو در قبر دفن می شود. اگر این همراه بزرگوار باشد، تو را اکرام می کند و اگر پست باشد، تو را [به دوزخ] تسلیم می کند، جز با تو محشور نمی شود و تو محشور نمی شوی جز با او و بازخواست نمی شوی جز از او، پس او را شایسته قرار ده؛ زیرا اگر صالح و شایسته باشد با آن انس می گیری و اگر ناصالح و فاسد باشد، تنها از او هراسان می شوی و او عمل توست».

همچنین امام صادق علیه السلام فرمود:

«إِذَا بَعَثَ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ مِنْ قَبْرِهِ خَرَجَ مَعَهُ مِثَالٌ یقْدُمُ أَمَامَهُ. . . فَیقُولُ مَنْ أَنْتَ فَیقُولُ أَنَا السُّرُورُ الَّذِی کنْتَ أَدْخَلْتَ عَلَی أَخِیک الْمُؤْمِنِ فِی الدُّنْیا خَلَقَنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ لِأُبَشِّرَک». [مرآه العقول، ج ص

زمانی که خداوند، مؤمن را از قبر بر می انگیزد، به همراه او تمثالی خارج می شود که پیش روی او راه می رود. مؤمن به وی می گوید: تو کیستی؟ او می گوید: من همان شادی و سروری هستم که تو برادرت را با آن مسرور کردی. خدای عزوجل مرا آفرید تا تو را [به بهشت] مژده دهم.

در این دو روایت، صریحاً بر تبدل و تمثل عمل (سرور) به صورت مثالی تأکید شده است.

نسبت به مسئله تجسم اعمال میان بزرگان اختلاف است. گروهی این نظریه را پذیرفته و گروهی آن را رد کرده اند.

مخالفان تجسم اعمال

این آیات و احادیث سبب شده که آرای مختلفی درباره جزای اعمال در آخرت مطرح شود. گروهی آیات مغایر با تجسم اعمال را مبنا قرار داده و آیات ناظر بر تجسم را طوری تفسیر کرده اند که با آیات مغایر با آن تعارضی نداشته باشد؛ مثلاً در آیه مذکور از سوره زلزال غالب مفسران، خصوصاً متقدمان، «لِیُرَوْا اعمالَهُم» را به معنای دیدن جزای اعمال یا نامه اعمال دانسته اند و نه خود عمل. [. طبری؛ زمخشری؛ طبرسی؛ فخررازی؛ بیضاوی، ذیل آیه).

بیشتر مفسران پیشین موافق این رای بوده اند. گروهی از این مفسران، از جمله فخر رازی [ ذیل زلزال: ] و طبرسی، [ذیل آل عمران: ). در دفاع از این تفسیر گفته اند که اعمال، اَعراض اند و عرض هم باقی نمی ماند و اعاده آن امکان پذیر نیست، لذا اینکه بگوییم خود اعمال در قیامت مجسم می شوند، نادرست است.

محمد باقر مجلسی نیز از مخالفان عقیده تجسم اعمال است. دلیل او این است که تجسم اعمال با عقیده به معاد جسمانی تعارض دارد و به همین سبب نمی توان به آن قائل شد و با تخطئه نظر شیخ بهایی، قول به این نظر را مستلزم انکار دین و خروج از اسلام دانسته است. [ مجلسی، ش، ج ، ص ). این اظهار نظر واکنش شدید طرفداران این نظریه را برانگیخته است.

موافقان تجسم اعمال

در مقابل، بیشتر مفسران و متکلمان متاخر، آیات ناظر به تجسم اعمال را بدون تأویل و به همان صورت ظاهر پذیرفته اند، از جمله شیخ بهایی که در تفسیر آی سور زلزال، در تقدیر گرفتن جزا برای اعمال را درست نمی داند و معتقد است که دیدن به خود اعمال بر می گردد. [ص ). او که از طرفداران جدی نظریه تجسم اعمال است، در این زمینه به آیات مذکور و احادیث مختلفی که به قول او موافق و مخالف نقل کرده اند استناد می کند. وی می گوید مارها و عقربهایی که در دوزخ وعده داده شده، خود اعمال و عقاید و اخلاق مذموم و ناپسند است که به این صورت ظاهر می شود، چنانکه حور و ریحان و مانند آنها، اخلاق و اعمال و اعتقادات درست و صالح است. این تفاوت صورتها به سبب اختلاف مراتب است. [همان، ص

قبل از شیخ بهایی نیز این عقیده در میان اهل عرفان طرفدارانی داشته است. [آشتیانی، ص ).

در حدیث است که – ظاهرا – امام صادق علیه السلام فرمود هر کسی وقتی که این کتاب را به او نشان می دهند و اعمال خودش را می بیند آنچنان برایش مجسم می شود که گویی همین ساعت عمل کرده. – کاری را که انسان عمل کرده جزئیاتش یادش هست، اگر دو ساعت بگذرد، روز دیگر، ماه دیگر، سال دیگر جزئیاتش را فراموش می کند.

آنجا انسان تمام اعمالش را از کوچک و بزرگ، از اول تا آخر عمر به چشمش می بیند؛ مثل این است که همین الآن این کار از او صادر شده است. به او می گویند: «اقرأ کتابک» کتاب خودت را الآن بخوان، احتیاج به کس دیگر نیست که او بیاید برای تو بخواند، هر کسی خودش قاری کتاب خودش است. «کفی بنفسک الیوم علیک حسیبا؛ خودت کافی هستی که امروز به حساب خود برسی» (اسراء/۱۴). این یک دفتر نیست که ماشین حساب و کامپیوتر یا یک محاسب خیلی دقیق بخواهد و بگویند دفترها را ببینیم، اعمال خوبمان چقدر است اعمال بدمان چقدر، بیاییم نسبتها را حساب کنیم، یکی بگوید من که حساب بلد نیستم چگونه اینها را حساب کنم؛ نه، هر کسی خودش کافی است، به سرعت می تواند به حساب اعمال خودش در آنجا برسد.

آن آیات هم نشان می دهد که نشئه قیامت نشئه ای است که در آن بطونها تبدیل به ظهور می شود، مخفیها آشکار می شود؛ یعنی کتابی از بیرون نمی آورند به گردن کسی بیندازند؛ وقتی که آنجا می آید، می بیند این به گردنش آویخته بوده و خودش نمی دیده است. در آنجاست که «لاتخفی منکم خافیه؛ هیچ چیز از شما مخفی نمی ماند». آنگاه فرمود: «فاما من اوتی کتابه بیمینه فیقول هاؤم اقروا کتابیه*انی ظننت انی ملاق حسابیه*فهو فی عیشه راضیه؛ (آن که کتابش از ناحیه راستش به او داده می شود) در نهایت ابتهاج افتخار می کند، به همه مردم می گوید بیایید این کتاب را بگیرید بخوانید؛ کانه بیایید مرا ببینید.

مثل آدمی که رفته امتحان داده و نمره های عالی گرفته است؛ وقتی کارنامه اش را به دستش می دهند دائم آن را به دست گرفته می خواهد به افراد نشان بدهد. بعد می گوید که خودم هم می دانستم که چنین می شود؛ یعنی من ایمان و اعتقاد و رجا داشتم، چنین و چنان بودم»، «فهو فی عیشه راضیه؛ در یک عیش بسیار خشنود و مورد خشنودی».

«فی جنه عالیه*قطوفها دانیه*کلوا واشربوا هنیئا بما اسلفتم فی الایام الخالیه؛ در بهشتی برین، که میوه هایش در دسترس است، بخورید و بنوشید، گوارایتان باد، به (پاداش) آنچه در روزهای گذشته پیش فرستاده اید» (حاقه/۱۸ تا ۲۴).

البته آن جا عالم حقیقت است، حساب با ظاهر نیست، و هم چنین در دنیا ما با حواسّ پنج گانه؛ یعنی بینایی، شنوایی، چشایی، بویایی، لامسه به عالم ظاهر و خارج متصل می شویم و ادراکات پیدا می کنیم. اگر این ها نبود به هیچ وجه ما از عالم خارج بهره ای نداشتیم. وقتی از این دنیا می رویم، این حواسّ پنج گانه ظاهری از ما گرفته می شوند. دیگر چشم و بینایی، گوش و شنوایی، بینی و بویایی، دهان و چشایی نداریم؛ این ها در میان قبر تبدیل به خاک می گردند. ولی انسان یک نور باطن دارد که با آن حقایق را ادراک می کند؛ آن متعلق به نفس است نه متعلق به بدن.

البته آیات زیاد و اخبار فراوان و گفتار های بی شماری در باره مطلب مورد بحث وجود دارد که آوردنش امکان پذیر نیست

تجسّم اعمال در برزخ و قبر از نظر روایات

در بالا از آیات و روایات استفاده نمودیم که دلالت می کند بر اینکه عمل انسان در دنیا چه نیک باشد و چه بد در قیامت تجسّم می یابد، اکنون روایات دیگری را که دلالت بر تجسّم اعمال انسان ها در عالم برزخ و قبر می کند یادآور می شویم. البتّه در این باره روایت زیاد است که به طور خلاصه به برخی از آن ها اشاره می شود:

. از رسول خدا (صل الله علیه و آله و سلم) روایت شده است که: فإذا خرجوا من قبورهم، خرج مع کلّ إنسان عمله الّذی کان عمله فی دار الدّنیا، لأنّ عمل کلّ إنسان یصحبه فی قبره. ( تفسیر برهان، ج ، ص . ) وقتی انسان از قبر بیرون می آید، عملی که در دنیا انجام داده است او را همراهی خواهد کرد، زیرا اعمال او در قبر قرین و همراه او است.

. از امیر المؤمنین (ع) نقل شده است که فرمود: إِنَّ ابْنَ آدَمَ إِذَا کانَ فی آخِرِ یوْمٍ مِنَ الدُّنْیا وَاوّل یوْمٍ مِنَ الآخِرَهِ مُثِّلَ لَهُ مَالُهُ وَوَلَدُهُ وَعَمَلُهُ فَیلْتَفِتُ إِلَی مَالِهِ فَیقُولُ وَ اللهِ إِنِّی کنْتُ عَلَیک لَحَرِیصاً شَحِیحاً فَمَا لِی عِنْدَک فَیقُولُ خُذْ مِنِّی کفَنَک ثُمَّ یلْتَفِتُ إِلَی وَلَدِهِ فَیقُولُ وَ اللهِ إِنِّی کنْتُ لَکمْ لَمُحِبّاً وَإِنِّی کنْتُ عَلَیکمْ لَمُحَامِیاً فَمَا ذَا لِی عِنْدَکمْ فَیقُولُونَ نُؤَدِّیک إِلَی حُفْرَتِک وَنُوَارِیک فی ها ثُمَّ یلْتَفِتُ إِلَی عَمَلِهِ فَیقُولُ وَ اللهِ إِنِّی کنْتُ فِیک لَزَاهِداً وَإِنَّک کنْتَ عَلَی لَثَقِیلًا فَمَا ذَا عِنْدَک فَیقُولُ أَنَا قَرِینُک فی قَبْرِک وَیوْمِ حَشْرِک حَتَّی أُعْرَضَ أَنَا وَأَنْتَ عَلَی رَبِّک فَإِنْ کانَ لِلَّهِ وَلِیاً أَتَاهُ أَطْیبَ النَّاسِ رِیحاً وَأحْسَنَهُمْ مَنْظَراً وَأَزْینَهُمْ رِیاشاً فَیقُولُ أَبْشِرْ بِرَوْحٍ مِنَ اللهِ وَرَیحَانٍ وَجَنَّهِ نَعِیمٍ قَدْ قَدِمْتَ خَیرَ مَقْدَمٍ فَیقُولُ: مَنْ أَنْتَ؟ فَیقُولُ: أَنَا عَمَلُک الصَّالِحُ ارْتَحِلْ مِنَ الدُّنْیا إِلَی الْجَنَّهِ … وَإِذَا کانَ لِرَبِّهِ عَدُوّاً فَإِنَّهُ یأْتِیهِ أَقْبَحَ خَلْقِ اللهِ رِیاشاً وَأَنْتَنَهُ رِیحاً فَیقُولُ لَهُ: أَبْشِرْ بِنُزُلٍ مِنْ حَمِیمٍ وَتَصْلِیهِ جَحِیمٍ ( بحار الانوار، ج ، ص . [)انسان وقتی در آخرین روز دنیا و اوّلین روز آخرت قرار گیرد، مال و فرزند و عمل او در مقابل دیدگانش مجسّم می شود. اوّل به مال خود توجّه کرده می گوید: به خدا قسم من به تو حریص و برای تو بخیل بودم. اکنون چه بهره ای از تو دارم؟ مال جواب می دهد: کفنت را از من بگیر. (فعلاً غیر از کفن چیزی از من ساخته نیست). آن گاه متوجّه فرزندانش شده، گوید: به خدا قسم من شما را دوست می داشتم و حامی شما بودم. حالا چه می توانید انجام بدهید؟ در جواب گویند: تو را در قبر سپرده و در آن دفن خواهیم کرد. (دیگر از ما چیزی برای تو نیست. ) بعد به عملش رو کرده و گوید: من نسبت به تو زاهد و روگردان بودم و تو بر من سنگین بودی. الآن چه بهره ای از تو دارم؟ عملی که مجسّم شده است می گوید: من با تو در قبر و روز رستاخیز همدم و همنشین هستم. تا من و تو در پیشگاه پروردگار حاضر شویم. اگر میّت از اوّلیای خدا باشد، عملش از لحاظ زیبایی، خوش چهره ترین، خوش بوترین و خوش جامه ترین افراد نزد او حاضر می شود و می گوید: مژده باد بر تو روح و ریحان و بهشت پر نعمت که از هر همّ و غمی آسوده شدی. آمدنت بهترین آمدن است. آن ولی خدا می پرسد: تو کیستی؟! پاسخ می دهد: من عمل صالح تو هستم از دنیا به طرف بهشت منتقل شو…. اگر او از دشمنان خدا باشد، کسی