خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل مکارم الاخلاق

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل مکارم الاخلاق :

امام حسن مجتبی علیه السلام:

مَکارِمُ الأَخْلاقِ عَشَرَهٌ: صِدْقُ اللِّسانِ وَ صِدْقُ الیأْسِ و إِعْطاءُ السائِلِ و حُسنُ الْخُلقِ وَ الْمُکافاهُ بِالصَنائِعِ وَ صِلَهُ الرَحِمِ وَالتَّذَمُّمُ عَلَی الْجارِ وَ مَعْرِفَهُ الْحَقِّ لِلصّاحِبِ، وَ قِرَی الضَّیفِ وَ رَأْسُهُنَّ الْحَیاءُ؛

امام حسن علیه السلام فرمودند: مکارم اخلاق ده چیز است: ۱- راستگوئی ۲- نومیدی راستین از غیر خدا ۳- بخشش به نیازمندان ۴- خوش خلقی ۵- پاداش در برابر خدمات دیگران ۶- پیوند و رفت و آمد با خویشاوندان ۷- حمایت از همسایه ۸- توجّه به حقوق دوستان ۹- مهمان نوازی ۱۰- و مهمترین اینها شرم و حیاء است.

راست گویی، واجب و از خصلت های برجسته مؤمنان است که در آیات {الصَّابِرِینَ وَالصَّادِقِینَ وَالْقَانِتِینَ وَالْمُنْفِقِینَ وَالْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحَار}[۱] و روایات فراوانی بر آن تاکید شده است. [۲]

رسول اکرم j می فرماید: «الصّدْقُ مُبارَک وَ الکِذْبُ مَشْؤُومٌ؛ [۳] راستی، مبارک و دروغ نامیمون است.

امیر مؤمنان علیه السلام می فرماید: «اَلصدقُ اقوی دَعائِمِ الایمانِ؛ [۴] راستی قوی ترین رکن ایمان است. » «شَیْئانِ هُما مِلاکُ الدّین؛ الصِّدْقُ وَ الْیَقینُ؛ [۵] دو چیز ملاک دین است؛ راستی و یقین. » «اِذا اَحَبَّ اللهُ عَبْداً الهَمَهُ الصِّدقَ؛ [۶]

امام صادق علیه السلام به این حقیقت تصریح کرده می فرماید: «لاتَنْظُروُا الی طُولِ رُکُوعِ الرَّجُلِ وَ سجودِهِ، فَاِنَّ ذلِکَ شَئءٌ قَدِ اعْتادَهُ وَ لَو تَرَکَهُ استَوحَشَ لِذلِکَ ولکِنَ انْظُرُوا الی صدقِ حدیثهِ وَ اَداءِ اَمانَتهِ؛ [۷] (برای شناخت تدین افراد) به طولانی شدن رکوع و سجده او نگاه نکنید چرا که به آن عادت کرده و اگر ترکش کند، وحشت زده می شود، لیکن به راست گویی و امانت داری او توجه کنید. »

علی علیه السلام فرمود: «اَرْبَعٌ مَنْ اُعطِیهُنَّ فَقَدْ اُعطیَ خَیْرَ الدُّنیا و الاخرِهِ، صِدْقُ حَدیثٍ وَ اَداءُ اَمانَهٍ وَ عِفَّهُ بَطْنٍ وَ حُسْنُ خلقٍ»؛ [۸] چهار چیز است، که به هر کس بخشیده شده باشد، به تحقیق خیر دنیا و آخرت به او بخشیده شده است: راست گویی، ادا کردن امانت، نگهداری شکم (از حرام و مشتبه) و خوش اخلاقی.

پیامبر اکرم j فرمود: «ثَلاثٌ یَقْبَحُ فیهنَّ الصِّدقُ: النَّمیمهُ و اِخبارُکَ الرَّجُلَ عَنْ اَهْلِهِ بِما یَکْرَهُهُ، و تَکذیبُکَ الرَّجُلَ عَنِ الْخَبرِ؛ [۹] راست گویی در سه چیز ناپسند است: سخن چینی، سخن گفتن با مرد درباره همسرش به چیزی که او را ناخوش آید. تکذیب خبری که شخص می دهد. »

ناامیدی

یعقوب علیه السلام که فرزندش، یوسف علیه السلام دور و ناپدید شده، به طوری که همگان فکر می کردند از بین رفته، با نور ایمان و امید، فرزندانش را در جستجوی یوسف فرستاد و گفت: «و لا تَیأَسُوا مِن رَوحِ الله إنّه لا یَیأَس مِن رَوحِ اللهِ الّا القَومُ الکافِرونَ»[۱۰] از رحمت خداوند مایوس نباشید. همانا جز کافران، [کسی] از رحمت خداوند نومید نیست.

ابراهیم خلیل الرحمن علیه السلام هم فرمود: «و مَن یَقنُط مِن رَحمَه رَبّه الّا الضّالُّونَ» [۱۱] چه کسی جز گمراهان، از رحمت پروردگارش نومید می شود؟

انسان منهای ایمان در مقابل نقمت خود را می بازد همانطور که در مقابل نعمت سرکشی می کند؛ «و إذا أنعَمنا علی الإنسانِ أعرَضَ و نَأی بجانبه و إذا مَسّه الشّرُ کانَ یَئوساً» [۱۲]چون به انسان نعمت دادیم [از ما] روی گرداند و خویش را [از ما] دور کند و چون شری به او رسد بسیار مأیوس است.

همچون امور دنیا، نسبت به آخرت هم نباید مأیوس از رحمت الله بود. فرد با ایمان با دلی شاد و خرم چشم به قول خداوند دارد: «قُل یا عِبادیَ الّذینَ أسرَفُوا علی أنفُسِهم لا تَقنَطُوا مِن رَحمَهِ اللهِ إنّ اللهَ یَغفِرُ الذُّنوبَ جَمیعاً»[۱۳] امیرالمؤمنین می فرماید: «الفَقیهُ کلُّ الفَقیهِ مَن لَم یُقَنّطِ النّاسَ مِن رَحمَهِ اللهِ و لَم یُؤیِسهُم مِن رَوحِ اللهِ و لَم یُؤمِنهُم مِن مَکرِ اللهِ. »[۱۴] فقیه تمام عیار، کسی است که مردم را از رحمت الهی، نومید و از تدبیر خداوند، ایمن نسازد.

جبرئیل به رسول اکرم )ص) عرض کرد: «و اعلَم أنّ شَرَفَ الرَّجُلِ قیامُه بِاللّیلِ و عِزّه إستِغناؤُه عَن النّاسِ. [۱۵]

{مَثَلُ الَّذینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فی سَبیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فی کُلِّ سُنْبُلَهٍ مِائَهُ حَبَّهٍ وَ اللَّهُ یضاعِفُ لِمَنْ یشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ}[۱۶]کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، یکصد دانه باشد و خداوند آن را برای هر کس بخواهد (و شایستگی داشته باشد) دو یا چند برابر می کند و خدا (از نظر قدرت و رحمت) وسیع و (به همه چیز) داناست.

شرط تضمین سود انفاق چیست؟

خداوند برای این که انفاق را قبول کند و در قبال آن سود بدهد شرط گذاشته است که بخشش مال بدون منت باشد می فرماید: «الَّذینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فی سَبیلِ اللَّهِ ثُمَّ لا یتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذی لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُونَ»[۱۷]«کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند سپس به دنبال انفاقی که کرده اند منت نمی گذارند و آزاری نمی رسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است و نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند. »

خداوند تاکید فراوانی دارد که به دنبال انفاق خود هیچ منتی بر فرد نیازمند نگذاریم. می فرماید: «قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَهٌ خَیرٌ مِنْ صَدَقَهٍ یتْبَعُها أَذی وَ اللَّهُ غَنِی حَلیمٌ»[۱۸]«گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان) و عفو (و گذشت از خشونتهای آنها) از بخششی که آزاری به دنبال آن باشد بهتر است و خداوند، بی نیاز و بردبار است. »بنابراین اگر نیازمندی را با زبان خوش رد کنید یا برای او طلب مغفرت کنید بهتر از آن است که صدقه ای به او بدهید و سپس او را آزار دهید.

پولشویی در انفاق ممنوع

باید از مالی انفاق نمود که حلال باشد:

«یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیباتِ ما کَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنا لَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ لا تَیمَّمُوا الْخَبیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بِآخِذیهِ إِلاَّ أَنْ تُغْمِضُوا فیهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِی حَمیدٌ»[۱۹]

«ای کسانی که ایمان آورده اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت) به دست آورده اید و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته ایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان) انفاق کنید و برای انفاق به سراغ قسمت های ناپاک نروید در حالی که خود شما (به هنگام پذیرش اموال) حاضر نیستید آنها را بپذیرید مگر از روی اغماض و کراهت، و بدانید خداوند، بی نیاز و شایسته ستایش است. »

علنی اما بدون منت انفاق کنید

ضمن این که در انفاق پنهانی آبروی فرد نیازمند حفظ می شود و احساس ذلت و خفت نمی کند. در آیه سوره بقره به این نکته اشاره شده است{إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِی وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَیرٌ لَکُمْ وَ یکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ سَیئاتِکُمْ وَ اللَّهُ ما تَعْمَلُونَ بیرٌ}[۲۰]

اگر صدقه ها (ی مستحبی) را آشکار سازید کاری نیکوست و اگر آنها را پنهان دارید و به فقرا بدهید آن برای شما بهتر است و (خداوند) از گناهانتان می زداید و خداوند به آنچه می کنید آگاه است. »

حسن خلق

پیامبر اکرم j نمونه کامل ملکه های نفسانی خیر و صاحب تمام فضیلت های انسانی بود و عظمت و تأیید این معنی وقتی آشکار می شود که بدانیم خداوند حکیم، پیامبرش را به داشتن خلق عظیم سفارش و مدح فرموده است: «وَ إِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیمٍ؛ [۲۱]و تو دارای اخلاق بزرگ و برجسته ای هستی». «وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنًا؛ [۲۲] با مردم به نیکی سخن بگویید». «وَ قُولُوا قَوْلاً سَدیدًا؛ [۲۳] سخن استوار بگویید». «فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّنًا لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشی؛ [۲۴] با او به نرمی سخن گویید، شاید پند گیرد و بترسد».

این آیه به ما می آموزد که برای نفوذ در دل دیگران، از چه راهی باید وارد شد و چگونه با افراد لجوج و لجام گسیخته ای چون فرعون، رفتاری هدف مند و ارشادی داشت.

پیامبر گرامی اسلام jمی فرماید: « حُسْنُ الْخُلْقِ یثْبِتُ الْمَوَدَّهَ» [۲۵]؛ « خُوش خویی، دوستی را پایدار می کند ». امام علی علیه السلام نیز خوش خلقی را سبب وسعت روزی می داند و می فرماید: « فی سَعَهِ الاَخْلاقِ کنُوزُ الاَرْزاقِ »[۲۶]؛ « گنجینه های روزی در نرم خویی و گشاده رویی است ».

روزی، علی j از سوی پیامبر j مأمور شد تا با سه نفر که برای کشتن ایشان هم پیمان شده بودند، پیکار کند. آن حضرت، یکی از آن سه نفر را کشت و دو نفر دیگر را اسیر کرد و خدمت پیامبر خدا j آورد. پیامبر، اسلام را بر آن دو عرضه کرد و چون نپذیرفتند، فرمان اعدام آنان را به جرم توطئه صادر کرد. در این هنگام، جبرئیل بر رسول خدا j نازل شد و عرض کرد: خدای متعال می فرماید: یکی از این دو نفر را که مردی خوش خلق و سخاوتمند است، عفو کن. آنگاه پیامبر j از قتل او صرف نظر کرد. وقتی آن فرد دانست که به سبب داشتن این دو صفت نیکو، مورد عفو الهی قرار گرفته است، شهادتین گفت و اسلام آورد. رسول الله j درباره وی فرمود: «او از کسانی است که خوش خویی و سخاوتش، او را به سمت بهشت کشانید. [۲۷]گشاده رویی نه تنها آثار دنیوی، که فواید اخروی فراوانی به دنبال دارد. از آن جمله، می توان گفت: گشاده رویی موجب رسیدن به مراتب عالی معنوی می گردد. پیامبر اکرم j می فرماید: اِنَّ الْعَبْدَ لَیبْلُغُ بِحُسْنِ خُلْقِهِ عَظیمَ دَرجاتِ الآخِرَهِ وَأَشْرَفَ الْمَنازِلِ وَاِنَّهُ ضَعیفُ الْعِبادَهِ». پیامبر رحمت j خُوش خلقی را راهی به بهشت میداند: اَکثَرُ ما تَلِجُ بِهِ اُمَّتی الجَنَّهَ تَقْوَی اللهِ وَحُسْنُ الخُلْقِ. [۲۸] بیشترین امتیازی که امت من به سبب داشتن آن به بهشت می روند، تقوای الهی و حسن خلق است.

امام علی علیه السلام در جنگ صفین شنید که عده ای از یارانش به مخالفان، بد می گویند و به آنان فحش می دهند، حضرت فرمود: «اِنّی اَکْرَهُ لَکُمْ اَنْ تَکُونُوا سَبّابینَ وَ بَلْ لَوْ وَصَفْتُمْ اَعْمالَهُمْ وَذَکَرْتُمْ حالَهُمْ کانَ أَصْوَبَ فِی الْقَوْلِ وَ أَبْلَغَ فی العُذْرِ». من برای شما نمی پسندم که دشنام گو باشید، بلکه اگر کارهای بد آنان را وصف کنید و مواضع شان را یادآور شوید، هم سخن تان استوارتر است و هم عذرتان پذیرفته تر.

رفت و آمد با خویشان

در قرآن کریم می خوانیم: « وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیکمْ رَقِیباً»؛ [۲۹] و از خدایی بپرهیزید که هنگامی چیزی از یکدیگر می خواهید، نام او را می برید (و نیز) از (قطع رابطه با) خویشاوندان خود بپرهیزید، زیرا خداوند مراقب شماست.

«إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاحْسَانِ وَ إِیتَاء ذِی الْقُرْبی» [۳۰] به راستی خدا به عدالت و احسان و بخشش به خویشاوندان فرمان می دهد.

شخصی از امام صادق علیه السلام سوال کرد: بستگانم بر غیر دین من هستند. آیا باز برایشان حقی بر عهده من است؟ حضرت فرمود: بلی، حق رحم به هیچ چیز ساقط نمی شود. اگر بستگانت بر دین تو بودند، دو حق بر تو داشتند: حق رحم وحق اسلام. [۳۱]

از طرفی باید توجه داشته باشیم که منظور از صله رحم فقط رفت و آمد نیست، بلکه با احوالپرسی و ارسال پیام یا تماس تلفنی هم محقق می شود. و در نظر داشته باشیم مهمانی هایی که باعث ایجاد مفسده و مزاحمت بر افراد می شود مردود شناخته می شود.

قال امیرالمؤمنین علیه السلام: «و اکرم عشیرتک فانهم جناحک الذی به تطیر و اصلک الذی الیه تصیر و یدک الذی بها تصول». [۳۲]امام علی علیه السلام فرمود: خویشاوندانت را گرامی بدار، چون آنها بال تو هستند که توسط آنها پرواز می کنی و ریشه تو هستند که به آن بر می گردی و دست تو هستند که بواسطه او دفاع می کنی.

عن روات قال: سمعت رسول الله j یقول: «ان صله الرحم مثراه فی المال و محبه فی الاهل و منسأه فی الاجل»[۳۳]. روات می گوید: از پیامبر شنیدم که می فرمود: صله رحم موجب ازدیاد مال و محبوبیت در میان خویشاوندان و تأخیر در مرگ می شود.

محمد بن فضیل از حضرت رضاعلیه السلام از پدرانش از حسین بن علی f روایت کرده که: مردی خدمت حضرت رسول j عرض کرد، عملی به من تعلیم فرما که بین او و بهشت فاصله نباشد. حضرت رسولj فرمود: هرگز غضب نکن، و از مردم چیزی طلب منما، برای مردم بپسند آنچه را برای خود میپسندی. گفت” یا رسول الله بیش از این مرا موعظه فرما.

حضرت رسول j فرمود” : هرگاه نماز عصر را خواندی هفتاد مرتبه استغفار کن، این عمل موجب میگردد گناه هفتاد و هفت سال تو آمرزیده گردد. گفت من هفتاد و هفت سال ندارم، فرمود: آن عمل را برای خود و پدرت انجام بده. بار دیگر عرض کرد: من و پدرم این اندازه عمر نداریم. حضرت رسول j فرمود: آن استغفار را برای خود و پدر و مادرت قرار بده. وی بار دیگر گفت: پدر و مادرم نیز این قدر عمر ندارند. پیغمبرj فرمود: برای خود و پدر و مادر و خویشاوندانت حساب کن.

طائی از حضرت رضا علیه السلام روایت کرده که حضرت رسول j فرمود: هر کس انجام یک عمل را برای من تضمین کند، من انجام چهار عمل را برای او ضمانت میکنم، با ارحام خود رفت و آمد کند تا خداوند او را دوست بدارد، و روزیش را زیاد کند، و عمرش را طولانی گرداند، و او را داخل بهشت نماید.

حمایت از همسایه

رسول اکرم j: «إِن أَحبَبتُم أَن یحِبَّکمُ اللّه وَرَسولُهُ فَأَدّوا إِذَا ائتُمِنتُم وَاصدُقوا إِذا حَدَّثتُم وَأَحسِنوا جِوارَ مَن جاوَرَکم»[۳۴]اگر می خواهید که خدا و پیغمبر شما را دوست بدارند وقتی امانتی به شما سپردند رد کنید و چون سخن گویید راست گویید و با همسایگان خود به نیکی رفتار نمایید.

امام علی علیه السلام: «وَالجِوارُ أَربَعونَ دارا مِن أَربَعَهِ جَوانِبِها»؛ [۳۵]تا چهل خانه از چهار طرف همسایه به شمار می آیند.

امام علی علیه السلام: «شیعَتُنَا المُتَباذِلونَ فی وِلایتِنا، اَلمُتَحابّونَ فی مَوَدَّتِنا اَلمُتَزاوِرونَ فی اِحیاءِ اَمرِنا اَلَّذینَ اِن غَضِبوا لَم یظلِموا وَ اِن رَضوا لَم یسرِفوا، بَرَکهٌ عَلی مَن جاوَروا سِلمٌ لِمَن خالَطوا»[۳۶]شیعیان ما کسانی اند که در راه ولایت ما بذل و بخشش می کنند، در راه دوستی ما به یکدیگر محبت می نمایند، در راه زنده نگه داشتن امر و مکتب ما به دیدار هم می روند. چون خشمیگین شوند، ظلم نمی کنند و چون راضی شوند، زیاده روی نمی کنند، برای همسایگانشان مایه برکت اند و نسبت به هم نشینان خود در صلح و آرامش اند.

امام صادق علیه السلام: «اَلمَکارِمُ عَشرٌ، فَإنِ استَطَعتَ أن تَکونَ فیک فَلتَکن. . . : صِدقُ الَبسِ، وَصِدقُ اللِّسانِ، وَأداءُ الأمانَهِ، وَصِلَهُ الرَّحِمِ، وَإقراءُ الضَّیفِ، وَ إطعامُ السّائِلِ، وَالمُکافاهُ عَلی الصَّنائعِ، وَالتَّذَمُّمُ لِلجارِ، وَالتَّذَمُّمُ لِلصّاحِبِ، وَرَأسُهُنَّ الحَیاءُ»؛ [۳۷]مکارم ده تاست: اگر می توانی آنها را داشته باش. . . : استقامت در سختی ها، راستگویی، امانتداری، صله رحم، میهمان نوازی، اطعام نیازمند، جبران کردن نیکی ها، رعایت حق و حرمت همسایه، مراعات حق و حرمت رفیق و در رأس همه، حیا.

توجه به حقوق دوستان

امیر المؤمنین امام علی علیه السلام می فرماید: «لایکون الصدیق صدیقاً حتی یحفظ أخاه فی ثلاثٍ، فی نکبته، و غیبته، و وفاته». [۳۸]دوست، دوست نیست مگر آن که حقوق برادرش را در سه جایگاه نگهبان باشد: در روزگار گرفتاری، آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ.

مهم‎ترین حقوق دوستان از منظر علی علیه السلام:

مواسات

مواسات یعنی یاری کردن برادران دینی با پرداخت کمک‎های مالی. براساس روایات، مواسات سبب بهتر شدن زندگی طبقات محروم، فراوانی روزی، ایجاد محبت و همبستگی دوستان می‎شود. از نظر علی علیه السلام مواسات یکی از حقوق برادری است. مواسات برادران دینی و یاری آنان در راه خداوند روزی انسان را زیاد می‎گرداند. [۳۹]

مردی از یونانیان مدت‎ها با امیر مؤمنان علیه السلام رفت و آمد داشت و درباره اسلام تحقیق می‎کرد. وقتی مطالعاتش به پایان رسید و حقانیت اسلام بر او ثابت گشت، به دست آن حضرت مسلمان شد. علی علیه السلام وظایف آینده آن مرد را به او گوشزد کرد و فرمود: به تو توصیه می‎کنم که با برادران دینی‎ات که پیروان پیغمبر اسلام و من باشند، مواسات کنی و از ثروتی که خداوند به تو ارزانی داشته به آنان کمک نمایی، احتیاجات آنان را برطرف سازی و ناراحتی‎های آن‎ها را دفع کنی. [۴۰]

وفاداری

رسول خدا j پایبندی به دوستی‎های دیرین را می‎ستود و مردم را بدان فرا می‎خواند. روزی پیرزنی نزدش آمد و با احترام بسیار با وی رو به رو شد. اصحاب علّت احترام و هویت زن را پرسیدند. حضرت فرمود: این زن در زمان خدیجه نزد ما می‎آمد و دین مقدس به ما دستور می‎دهد که دوستان را پیوسته اکرام کنیم. [۴۱]

لغزش دنیوی

همه علمای اخلاق معتقدند، اگر شخصی درباره دوستش گرفتار اشتباه شد، باید مورد عفو قرار گیرد. امام علی علیه السلام می‎فرماید: بر تو باد مردم داری، گرامی داشتن عالمان و گذشت کردن از