خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص)

ارائه‌ی فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) – تجربه‌ای خاص و متمایز!

پاورپوینتی حرفه‌ای و متفاوت:

فایل فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) شامل ۱۲۰ اسلاید جذاب و کاملاً استاندارد است که برای چاپ یا ارائه در PowerPoint آماده شده‌اند.

ویژگی‌های برجسته فایل فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص):

• طراحی خلاقانه و حرفه‌ای: فایل فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) به شما این امکان را می‌دهد که مخاطبان خود را با یک طراحی خیره‌کننده جذب کرده و پیام خود را به بهترین شکل انتقال دهید.
• سادگی در استفاده: اسلایدهای فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) به گونه‌ای طراحی شده‌اند که استفاده از آن‌ها بسیار آسان باشد و نیاز به تنظیمات اضافی نداشته باشید.
• آماده برای ارائه: تمامی اسلایدهای فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) با کیفیت بالا و بدون نیاز به ویرایش، آماده استفاده هستند.

کیفیت تضمین‌شده با دقت بالا:

فایل فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) با رعایت بالاترین استانداردهای طراحی تولید شده است. بدون نقص یا بهم‌ریختگی، تمامی اسلایدها آماده برای یک ارائه بی‌نقص و حرفه‌ای هستند.

نکته مهم:

هرگونه تفاوت احتمالی در توضیحات ممکن است به دلیل نسخه‌های غیررسمی باشد. نسخه اصلی فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) با دقت و حرفه‌ای تنظیم شده است.

همین حالا فایل فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) را دانلود کنید و ارائه‌ای حرفه‌ای و تأثیرگذار داشته باشید!

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم (ص) :

مقدمه: نظارت در اسلام

اسلام آخرین شریعت الهی است که تمام قواعد و ضوابط مربوط به زندگی فردی و اجتماعی انسان ها را با خود دارد. از شئون انسانی، چیزی را نمی توان یافت که اسلام آن را نادیده گرفته و فروگذاری کرده باشد. از مسائل جزئیِ خانوادگی و اخلاقیِ فردی و اجتماعی گرفته تا امور مربوط به سیاست، رهبری، اقتصاد و دیگر مسائل کلان جامعه، همه و همه در این آیین مقدس مورد توجه قرار گرفته است.

یکی از مهمترین ابعاد زندگی اجتماعی انسان نوع رابطه متقابل افراد جامعه و گروه زمامداران با یکدیگر است. در فرهنگ اسلامی، به «حکومت» از یک سو، به عنوان امانتی نگریسته می شود که از سوی خدا و مردم به افرادی سپرده شده است و آن ها مأمور حفظ و صیانت از این امانت می باشند و در این مورد از ایشان سؤال می شود. در این فرهنگ، تفویض اختیار و مسؤولیت خواهی، از سنت های الهی به شمار می آید؛ خداوند متعال از پیامبران خود می پرسد که چگونه رسالت خود را انجام داده اند «وَ لَنَسئَلَنَّ المُرسَلین». [۱]

از امیرموءمنان، علی (ع) در این باره نقل شده که فرمود: «فرستادگان [الهی] را نگاه می دارند و از آنان می پرسند که آیا رسالت خود را نسبت به امّت هایشان انجام داده اند. [۲]علاوه بر پاسخگوییِ حاکمان الهی در برابر خداوند، مسوءولیت زمامداران در برابر مردم نیز قاعده ای اسلامی و شرعی است؛ چرا که پیامبر گرامی اسلام (ص) همه را در برابر یکدیگر و صاحبان قدرت را در مقابل مردم مسئول دانسته است. [۳]

از دیگر سو، اسلام مردم را نیز در مقابل حاکمان خویش، وظیفه مند می داند. قرآن کریم تأکید می کند که در مورد چگونگی رفتار آن ها با زمامداران سوءال خواهد شد«فَلَنَسئَلَنَّ الذینَ اُرسِلَ اِلَیهِم». [۴]

نتیجه این که در اسلام اصل پاسخگویی زمامداران و مردم در برابر یکدیگر و در برابر خداوند به عنوان یکی از سنتّ های الهی و از اصول مدیریت اسلامی مورد تأکید و توجه قرار گرفته است. لازمه این اصل، وجود ابزاری است که زمینه اجرای آن را فراهم کند. کارآمدترین ابزاری که می توان از آن یاد کرد، «نظارت» است. نظارت به عنوان تضمین کننده سلامت نظام، دارای انواع گوناگون و شیوه های مختلفی است که پرداختن به آن، مجالی وسیع می طلبد.[۵]

در این مقاله برآنیم به موضوع «نظارت در سیره حکومتی پیامبر اعظم (ص) » بپردازیم. برای این منظور، پس از تعریف نظارت، شیوه های اعمال نظارت در حکومت نبوی؛ یعنی نظارت متقابل دولت و مردم بر یکدیگر را طرح می کنیم:

از مهمترین تقسیم بندی های مرسوم نظارت، تقسیم آن به «نظارت بیرونی» و «نظارت درونی » یا خود کنترلی است؛ آنچه در این مقاله می آید، «نظارت بیرونی» است؛ نظارتی که از خارج، بر شخص یا عمل مورد نظر اعمال می شود.

بند نخست: مفهوم، مراحل و جایگاه نظارت در مدیریت

الف. مفهوم نظارت و مراحل آن

دانشمندان علوم مختلف، بر حسب زمینه مطالعاتی خود، تعریف های گوناگونی از نظارت ارائه کرده اند؛ تعریفی که به منظور ما نزدیک تر است را می توان در کتب رشته مدیریت یافت و مقداری رنگ و بوی حقوقی به آن داد و تعریف زیر را، برداشت کرد: «نظارت، به مجموعه عملیاتی گفته می شود که طی آن، میزان تطابق عملکرد اشخاص با قوانین و مقررات سنجیده شود تا از این طریق، نسبت به مطابقت نتایج عملکرد با هدف های مطلوب، اطمینان به دست آید». مطابق تعریف فوق و دیگر تعریف هایی که از نظارت به عمل آمده است، می توان مراحل آن را به شرح زیر بیان کرد:

مرحله نخست: تعیین و ابلاغ قوانین، مقررات، استانداردها و معیارهای لازم، با توجه به هدف های از پیش تعیین شده.

مرحله دوم: جمع آوری اطلاعات، درباره عملیات مورد نظر.

مرحله سوم: مقایسه و تطبیق اطلاعاتِ به دست آمده، با مقررات و استانداردهای تعیین شده.

پیش از این مراحل، نوبت به اقدامات لازم در جهت تقویت نقاط قوت و برطرف نمودن نقاط ضعف خواهد رسید.

این فرآیند در نظام مدیریتی اسلام، به ویژه در نظام حکومتی پیامبر اسلام (ص)، کاملاً مشهود است؛ چنانکه به جرأت می توان گفت نظام مدیریتی اسلام در این زمینه همانند بسیاری از موارد دیگر؛ از دیگر نظام ها، پیشرو و تکامل یافته تر است. پیش از آن که این ادعا را به بحث بگذاریم، لازم است به جایگاه نظارت در مدیریت بپردازیم:

ب. جایگاه نظارت در مدیریت

هنری فایول (Henri Fayol) از دانشمندان مدیریت کلاسیک ( ۱۹۲۵۱۸۴۱ م) عناصر اصلی علم یا فن مدیریت را در پنج مرحله خلاصه کرده است؛ تنظیم برنامه، سازماندهی، فرماندهی، هماهنگی و نظارت (کنترل). وی معتقد است اصل منطقی که چهار مرحله دیگر را کامل می کند، اصل کنترل و نظارت است که منظور از آن، بازدید و رسیدگی به اجرای دستورهای داده شده به اعضای سازمانی است تا از این راه شیوه صحیح اجرای آن دریافت گردد. [۶]

پس از آن که به بحث درباره ابزارهای نظارتی، در عهد حکومت نبوی (ص) بپردازیم، طرح این نکته خالی از فایده نیست که اصولاً هدف اصلی، در دستگاه ها و سازمانهای دولت اسلامی با هدف دستگاه ها و سازمان ها در دولت های غیر اسلامی تفاوت اساسی دارد. «سازمان اسلامی، سیستمی است برای دستیابی فرد و اجتماع به پیشرفت معنوی و اخلاقی، از راه تولید کالا و خدمات، به منظور نیل به رشد و عبادت خداوند… ، اسلام رشد معنوی افراد را جهت اقدام به اعمال و نیات نیک تأکید و سفارش می کند و در حقیقت به ارزش معنوی کار بیش از بازدهی مادی آن تأکید می کند». [۷]در حالی که در حکومت ها و سازمان های غیراسلامی، هدف اساسی تأمین منافع مادی و دنیوی افراد است و افق دید مردم و حاکمان، بیش از زندگی دنیوی آن ها نیست.

در حکومت اسلامی، شخص، چه حاکم باشد، چه عضو جامعه، باید وظایف خود را؛ چه وظایف فردی و چه وظایف اجتماعی، در جهت اطاعت از خدا و رسول و اولی الأمر، ایفا نماید. [۸]

این موضوع نشان می دهد که همه افراد در نظام اسلامی، در ادای وظایف خویش، باید تابع کتاب و سنّت رسول خدا و اهل بیت او باشند. همچنین مطابق روایات زیادی، عمل افراد نشانه ایمان آن ها به خدا است و در واقع ایمان بدون عمل یا عمل بدون ایمان هیچ ارزشی نخواهد داشت. پیامبر خدا در این زمینه می فرماید: «اَلأیمانُ وَ العَمَلُ أَخَوانِ شریکانِ فی قرَنٍ، لَا یَقبَلُ اللهُ أحَدَهُمَا إلَّا بِصَاحِبِه؛ ایمان و عمل، دو برادر و شریک و مقارن با یکدیگرند، خداوند هیچ یک را بدون دیگری نمی پذیرد».[۹]

مطابق این روایات، عمل انسان به مثابه آینه ای است که ایمان او را می نمایاند. پس این امر، نقطه آغازی است برای ایجاد یک تشکل نظارتی، مطابق اصول و موازین اسلامی؛ به این معنا که در اسلام اعمال اشخاص با معیار کتاب خدا و سنت رسول خدا و موازین ایمان سنجیده می شود و همه قوانین و مقررات وضع شده نیز باید منطبق با این موازین باشد. [۱۰]

به دیگر سخن، مبنای نظارت بر حاکمان و مردم در حکومت اسلامی احکام و موازین اسلامی است عملکردها با میزان اسلام تقویم می شود و اعمالی که منطبق با این موازین باشد، مهر صحت بر آن زده می شود و آنچه مغایر باشد مهر بطلان می خورد.

بند دوم: نظارت مردم بر دولت، در حکومت نبوی و ضمانت اجرایی آن

از اصول نظارتی در نظام سیاسی و اداری اسلام، نظارت همگانی است که به طور مستقیم به وسیله مردم اعمال می شود و عامل بازدارنده نیرومندی در برابر لغزش مسوءولان محسوب می شود. [۱۱] تمام آحاد مردم این نظارت را بر عهده دارند؛ چرا که پیامبر مکرم اسلام (ص) می فرماید: «مَن أَصبَحَ و لا یَهتَمَّ بأمُور المسلمینَ فَلَیسَ بَمُسلمٍ (فَلَیسَ مِنهُم)؛ [۱۲]هر کس صبح کند (روزانه) و به امور مربوط به مسلمانان اهتمام نورزد مسلمان نیست».

از اضافه شدن کلمه «امور» به «المسلمین» استفاده می شود که همه شئون و امور فردی و اجتماعی مسلمانان مورد نظر است؛ به این بیان که از این حدیث استفاده می شود هر مسلمانی باید نسبت به همه مسائل مربوط به جامعه اسلامی و مسلمانان و آنچه پیرامون وی می گذرد بی تفاوت نباشد و نسبت به آن ها اهتمام بورزد.

بی تردید، نمی توان امور مسلمانان را، صرفاً به معنای امور خصوصی و فردی مسلمانان دانست و مفهوم این حدیث شریف را در گستره همین امور تفسیر کرد، بلکه امور مسلمانان دامنه وسیعی دارد و همچنانکه گفته شد، شامل همه شوءون فردی و اجتماعی می شود؛ از جمله مهمترین این امور، مسائل سیاسی و حکومتیِ کشور اسلامی است؛ که در رأس آن فرمانروایان و عاملان حکومتی قرار دارند. در عمل به این حدیث، اهتمام به این امور اقتضا دارد که همواره (روزانه) مسلمانان بر این افراد نظارت داشته باشند تا از انحرافات احتمالی آن ها پیشگیری نمایند یا انحرافات تحقق یافته را اصلاح کنند.

الف. شیوه های نظارت همگانی

آموزه های دینی و اسلامی، شیوه هایی را برای نظارت بر زمامداران، پیش روی مردم نهاده است و بر آن تأکید ورزیده و به بعضی از آن ها جنبه عبادی و واجب شرعی نیز بخشیده است. در ادامه، به شیوه هایی از این باب، که در زمان حکومت پیامبر اسلام (ص) و سیره حکومتی آن حضرت مرسوم بوده، می پردازیم:

۱- امر به معروف و نهی از منکر

«امر به معروف و نهی از منکر، از مهم ترین فرایض شرعی است که عقل نیز بر وجوب آن حکم می کند و کتاب و سنت همواره مردم را بر انجام آن فراخوانده اند و بقای دین و تداوم رسالت الهی و حفظ نظام و کیان مسلمانان بر انجام آن مبتنی است».[۱۳]

در این بحث، صرف نظر از ادّله وجوبِ امر به معروف و نهی از منکر، مراتب، درجات، شرایط و لوازم آن، به بیان امر به معروف و نهی از منکر نسبت به دولتمردان و عاملان حکومتی، توسط مردم، به عنوان یک اهرم نظارتی، از نگاه پیامبر اعظم (ص) می پردازیم.

صدوق (رحمه الله) به سند خویش از مسعده بن صدقه از امام صادق (ع) روایتی را نقل کرده است که مطابق فقره ای از این روایت، امیرالمؤمنین (ع) از پیامبر خدا نقل می کند که فرمود: «معصیت آنگاه که توسط بنده ای در نهان انجام گیرد، زیان آن تنها به انجام دهنده می رسد، اما اگر آشکارا انجام داد و کسی به وی اعتراض نکرد، به همه مردم زیان می رساند».[۱۴]

مطابق این روایت، معصیت دارای اثر و زیان فردی و اجتماعی است؛ زیان فردی آن زمانی است که شخص در نهان، دست به گناه آلاید و زیان عمومی آنگاه حاصل می شود که شخص در حضور و منظر مردم مرتکب گناه شود و کسی به اقدام او اعتراض نکند؛ اعتراضی که ناشی از وظیفه مندی دینی و اسلامی است؛ یعنی نهی از منکر.

آنچه از روایت، در مورد بحث، قابل استفاده است، این است که نوع اعمالی که حاکمان انجام می دهند، از نگاه مردم مخفی نیست و اگر هم، عملی مخفی باشد، به یقین اثر آن در جامعه پدیدار خواهد شد و همگان از آن آگاه می شوند. اینجاست که اگر انحرافی را مشاهده کردند موظف اند وظیفه دینی خود را انجام دهند و آن ها را امر به معروف و نهی از منکر کنند.

در مسند احمد، به سند وی از عدی روایت شده که گفت: از پیامبر خدا (ص) شنیدم که می فرمود: «همانا خداوند عزوجل توده مردم را به عمل مسئولان عذاب نمی کند، مگر آن که آنان در پیش روی خود، منکر را ببینند و قدرت بر نهی از منکر را داشته باشند و از آن نهی نکنند، که در این صورت خداوند همه «مردم» و به خصوص «حاکمان» را عذاب می کند».[۱۵]

مشاهده می شود که در این روایت، ترک نهی از منکر از سوی مردم، نسبت به مسئولان، موجب عذاب و مؤاخذه مردم از سوی خداوند عزوجل شمرده شده است. نکته دیگری که از این روایت و روایات مشابه به دست می آید آن است که در نظام مدیریت اسلامی، مسأله نظارت بر ارکان حکومتی، به دستگاه های اجرایی، مدیران و بخش های سازمان ها، که برای این منظور در ساختار اداری تعبیه شده اند، منحصر نمی شود بلکه از این دایره محدود فراتر رفته و به گروه مردم نیز تسری یافته است علاوه بر این، «در این نوع نظارت، همه اعضا و کارکنان سازمان بر عملکرد یکدیگر نظارت می کنند و در صورت مشاهده هرگونه کوتاهی و کم کاری، انحراف از اهداف سازمان و برنامه های آن، یا تخطی از وظایف محوله، به یکدیگر تذکر می دهند».[۱۶]

حسن بصری می گوید: پیامبر خدا (ص) فرمودند: «بهترین شهیدان امت من، کسی است که در مقابل حکم ستمگری بپاخیزد و او را امر به معروف و نهی از منکر کند و در این راه کشته شود، چنین شهیدی در بهشت، مرتبه و مقامی مابین مقام حمزه و جعفر خواهد داشت».[۱۷]

این همه، مصداق عملی آیه شریفه ۷۱ از سوره توبه است که می فرماید: «و الموءمنون و الموءمنات بعضُهم اولیاءُ بعض، یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر»؛ «مردان و زنان موءمن دوستان و یاوران یکدیگرند، امر به معروف می کنند و نهی از منکر». این مهم زمانی عملی می شود که میان مردم و حاکمان، رابطه صمیمی و دوستانه و فضای برادرانه حاکم باشد؛ همچنانکه پیامبر مکرم (ص) برای ایجاد فضای محبت آمیز، در آغازین اقدامات خود در مدینه، میان مسلمانان پیمان برادری بست و عقد اخوّت خواند و همه را به برادری با هم فراخواند؛ چرا که در غیر این صورت، مردم احساس امنیت نکرده و در نتیجه نسبت به وظیفه خود بی تفاوت می شوند و رفته رفته کار به جایی خواهد رسید که این واجب الهی فراموش شده، مردم باور خواهند کرد که اصولاً چنین وظیفه ای در مقابل انحراف حاکمان خویش نخواهند داشت، که البته این امر مغایر آموزه های اسلام و سیره معصومین (علیهم السلام) است.

۲- نصیحت پیشوایان

مراد از «نصیحت» در بحثِ «النصیحه لأئمه المسلمین» یا «نصح الأئمه»، که نویسندگان متعددی در لزوم مشارکت مردم در سرنوشت خویش و نظارت بر زمامداران ذکر کرده اند، «خیرخواهی » در حق امامان و پیشوایان است؛ [۱۸] یعنی مردم باید از سر خیرخواهی، بر امور جامعه و اطراف خود و شیوه حکومت حاکمان خویش نظر داشته باشند و در این مقام، از هیچ گونه معاضدت، همیاری، همکاری، همفکری و نهایتاً اطاعت از آنان در مسیر حق کوتاهی و دریغ نکنند.

پیامبر گرامی اسلام (ص) در این زمینه می فرمایند: «الدّینُ نصیحهٌ، قیل: لِمَن، یا رسول الله؟ قال: لِله و لِرَسُولهِ و لاَئمهِ الدین وَ لِجماعَه المسلمین؛ همه دین، نصیحت است. پرسیده شد: برای چه کسی ای پیامبر خدا؟ فرمود: برای خدا و رسولش و امامان دین و جماعت مسلمانان».[۱۹]

همچنین در حدیث دیگری، خیرخواهی در حق خدا و رسول و پیشوایان و مردم، از منظر آن حضرت به اندازه ای با اهمیت است که ایشان این امر را به منزله تمام دین تلقی کرده اند. گو این که اگر در کسی این خصلت وجود داشته باشد همه دین را دارد و اگر خیرخواه و همراه خدا و رسول و پیشوایان نباشد، بویی از دین نبرده است.

بی شک لازمه خیرخواهی در اینگونه موارد، ملاحظه امور پیرامون خود است، تا آنگاه که اگر لغزشی از پیشوایان سرزد، از سر دوستی و محبت به آن ها تذکر داده شود تا از اشتباه خویش دست بردارند.

«ثلاثٌ لا یَغِلُّ علیهن قلبُ امرئ مسلمٍ؛ اخلاصُ العمل لله، وَ النّصیحهُ لِأئمهِ المُسلمینَ وَ اللُّزومُ لِجَماعَتِهم… ؛ سه چیز است که وجدان پاک مسلمان از آن فروگذار نمی کند، اخلاص در همه اعمال برای خدا، خیرخواهی در حق پیشوایان مسلمان و همراهی با جماعت آنان…». [۲۰]

ب. ضمانت های اجرایی نظارتِ مردم بر دولت در اسلام

یک نظام و تشکل نظارتی، زمانی مطلوب و کارآمد و تکامل یافته است که از ضمانت اجرایی کافی و مؤثر برخوردار باشد. تا اینجا دانستیم که در دولت اسلامی، مردم از شأن نظارتی برخوردار هستند و می توانند به شیوه های گوناگون این حق دینی خود را به اجرا در آورند. حال باید بنگریم که در پی نظارت مردم، چه تضمینی وجود دارد که این فرآیند را تکمیل کند. وقتی مردم انحرافی را در دستگاه حکومتی دیدند، چه تدبیری برای مبارزه با این انحرافات اندیشیده شده است؟ در ادامه، با استناد به سیره پیامبر اسلام (ص) انواع این ضمانت را مورد توجه قرار می دهیم:

۱- دادخواهی

نخستین و منطقی ترین راهی که افراد در مواجهه با ستم ها و کارشکنی ها و نقض قوانین، توسط کارگزاران حکومتی اتخاذ می کنند، دادخواهی نزد مراجع ذی صلاح است. از دیرباز یکی از دغدغه های زمامداران مسلمان، چگونگی رسیدگی به جرائم و تخلفات و خیانت های والیان و کارگزاران حکومت بوده است. از این رو، از زمان تأسیس حکومت اسلامی به وسیله پیامبر (ص) در مدینه تاکنون، تدابیری در این باره اندیشیده شده است. همچنان که پیامبر (ص) «قضاء مظالم»[۲۱] را بنیان نهاد [۲۲]و امیرالموءمنین (ع) نیز در دوران حکومت خویش با تشکیل «دکّه القضاء» این شیوه قضاوت را با عنوان «قضاء المظالم» در دیوان مظالم رسمیت بخشید و خلفای پس از آن حضرت نیز از این رسم تبعیت کردند و تا زمان معتصم، خلیفه عباسی شخصاً این کار را برعهده داشتند.

این تدبیر بدین خاطر به اجرا درآمد تا اگر از ناحیه دست نشاندگان حکومت و مأموران حکومتی، ستمی بر مردم وارد شد، آنان به طور مستقیم به بالاترین مقام حکومتی دسترسی داشته باشند و بتوانند نزد وی دادخواهی کنند. از دیگر سو، این شیوه دادخواهی سبب می شود مأموران دولتی همواره از تعدّی و ستم بر مردم بپرهیزند؛ چرا که در غیر این صورت با شکایت بی واسطه مردم نزد فرمانروا مواجه خواهند شد.

۲- سرپیچی از اجرای دستورهای خلاف حق

اسلام، اطاعت کورکورانه و بی چون و چرای فرمانروایان را ناپسند می داند و به انسان ها سفارش می کند که با دقت کافی و بصیرت، اوامر زمامداران خویش را زیر نظر داشته باشند و اگر با حق مطابق بود، اطاعت کنند و گرنه فرمان برداری جایز نخواهد بود. قرآن کریم در این زمینه می فرماید: «امر فرمانروایان اسراف گر را پیروی نکنید، آنان که در زمین فساد می کنند و به اصلاح نمی پردازند».[۲۳] «و گویند: بار خدایا! ما امر بزرگان و پیشوایان خود را اطاعت کردیم که ما را به راه ضلالت و گمراهی کشیدند».[۲۴]

همچنین اخبار و روایات زیادی در این زمینه وارد شده است که نمونه هایی از روایات پیامبر گرامی اسلام (ص) را نقل می کنیم: «اِنّما الطاعَهُ فی المعروفِ. فمَن أَمَرَکم بمَعصیَهٍ فَلَا تُطِیعُوهُ؛ [۲۵]همانا فرمانبرداری در کارهای نیک جایز است. پس هر کس شما را به کار ناشایست فرمان داد، از او اطاعت نکنید».

در روایت دیگری از علی (ع) روایت شده که پیامبر (ص) به او فرمود: «یَا عَلِیُّ، أَربَعَهٌ مِن قَوَاصِمِ الظَّهرِ؛ إِمَامٌ یَعصِی اللهَ وَ یُطَاعُ أَمرُهُ… ؛ [۲۶]ای علی، چهار چیز است که پشت را می شکند؛ امامی که خدا را معصیت می کند و مردم از وی اطاعت می کنند… ».

«لَا طَاعَهَ لِمَخلُوقٍ فِی مَعصِیَهِ الخَالِقِ؛ [۲۷] اطاعتی از مخلوق، در معصیت خالق نیست». مطابق این حدیث، مردم باید بنگرند که آیا آنچه بدان مأمور شده اند، در بردارنده معصیت خداوند است یا خیر و اگر آن را به گونه ای یافتند که در آن معصیت خدا است، باید از اجرای آن سرباززنند. فرقی نمی کند که این امر از ناحیه امام و رهبر صادر شده باشد یا از سوی مأموران و فرماندهان منصوب وی.

روایت از علی (ع) در دعائم الإسلام آمده است که فرمود: «پیامبر خدا (ص) سپاهیانی را به فرماندهی یکی از انصار، برای سریه ای اعزام کرد و به آنان فرمان داد که از وی اطاعت کنند، روزی فرمانده بر سپاهیان غضب نموده، گفت: آیا پیامبر خدا (ص) به شما فرمان نداد که از من اطاعت کنید؟ گفتند: آری. گفت: پس برایم هیزم بیاورید. آنان هیزم آوردند. گفت: هیزم ها را آتش بزنید. آنان چنین کردند. آنگاه گفت: در آتش داخل شوید: برخی تصمیم گرفتند که در آن وارد شوند و برخی دیگر، دیگران را از آن بازداشتند و گفتند ما از آتش به نزد رسول خدا (ص) گریخته ایم و اینچنین با هم گفتگو می کردند تا آتش خاموش شد و غضب فرمانده فرونشست. این ماجرا به پیامبر خدا (ص) رسید. آن حضرت فرمود: اگر در آتش وارد می شدند تا روز قیامت از آن بیرون نمی آمدند، اطاعت فقط در کارهای پسندیده و معروف است».[۲۸]بر