خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل جستاری در علل سستی و انحراف منتظران حضرت امام حسین علیه السلام

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل جستاری در علل سستی و انحراف منتظران حضرت امام حسین علیه السلام :

مقدّمه

سومین حجت برگزیده خداوند، مکنّی به ابا عبدالله، و ملّقب به سیّد، شهید و سبط، نام شریفش در کتب مقدس پیشینیان، مذکور و نزد انبیای عظام و اوصیای آنان مشهور به شبیر، معادل حسین علیه السلام در عربی است، که نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم با نزول سروش وحی از جانب پروردگار بر او نهاده است(مجلسی،۱۳۸۲ق،۴۷۶).

مرگ معاویه و بحران ناشی از جابه جایی قدرت، فضایی باز برای مخالفانی ایجاد نمود که تحت شرایط خاص، قدرت امویان را پذیرفتند. آنها اقتدار و مشروعیت معاویه و جانشینش یزید را که خارج از چارچوب قواعد حاکم بر اندیشه سیاسی جهان اسلام صورت گرفته بود نپذیرفته بودند. خلأ ناشی از جابه جایی قدرت، باعث جنبش در عراق با مرکزیت کوفه شد. خواص کوفه گرد هم آمدند و از مرگ معاویه اظهار خشنودی کردند. سلیمان بن صرد، حاضران را از عدم بیعت حسین بن علی علیه السلام با یزید، آگاه و پیشنهاد کرد در صورت اطمینان از پایداری در همراهی امام حسین علیه السلام، وی را به کوفه دعوت کند؛ آنان نیز پذیرفتند و در نامه ای به حسین بن علی علیه السلام، ضمن تبری از حاکمیت اموی و بر شمردن ستم های معاویه در حق شیعیان و نارضایتی از به حکومت رسیدن یزید، از او خواستند برای برقراری حاکمیت عدل، به کوفه بیاید (طبری، ۱۳۶۲، ۵، ۳۵۲). ولی این تصمیم آنها، سست بوده و قابلیت اجرایی نداشت.

در این پژوهش، سعی بر ان است که به این سوال پاسخ داده شود که با توجه با میل و اشتیاق کوفیان، علل سستی آنها در همراهی امامشان چه بود و گرفتار چه آسیب هایی شدند؟

در این راستا پژوهش هایی هم انجام گرفته است من جمله؛ اثر آقای سید محمد جواد فاضلیان، “عاشورا و انتخاب ها”، ۱۳۸۳؛ ، یدالله ملکی، “نقش خواص در سقوط جامعه اسلامی از منظرقرآن و حدیث در سالهای منتهی به واقعه عاشورا” ۱۳۹۵، قدرت الله قربانی، “نقش عنصر عقلانیت در جریان عاشورا”، ۱۳۹۶؛ سیمین قربان پور هشتکی، – علی محمد، “نوع شناسی رفتار سیاسی مردم کوفه در قیام حسین بن علی علیه السلام”، ۱۳۸۹. در همه ی این اثرات، ماجرای دعوت کوفیان و و اقعه عاشورا به خوبی مورد توجه قرار گرفته است ولی عوامل انحراف و سستی بصورت منسجم بیان تشده است. در پژوهش حاضر سعی بر آن است که موقعیت و شرایط اجتماعی مردم و علل سستی آنها با شاهد مثال هایی بیان شود. مطالعه این عوامل، تلنگری برای منتظران حضرت ولیعصر عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد.

۱. کوفیان منتظر حضرت حسین علیه السلام

کوفه شهری بزرگ با جنگجویانی با تجربه و آزموده بود. مردم آنجا با فرستادن نامه های بسیار، یاری خود را نسبت به امام حسین علیه السلام ابراز داشتند و درخواست کردند که امام علیه السلام به سوی آنان حرکت کند. کثرت این نامه ها به قدری بود که در یک روز، امام علیه السلام ۶۰۰ نامه دریافت کردند و مجموع نامه های کوفیان، به ۱۲ هزار رسید(سید بن طاووس،۱۳۹۴، ۹۴). در بصره نیز حرکت هایی صورت گرفت، و نامه هایی میان امام و اهالی آن رد و بدل شد. خیزش شیعیان کوفه در دعوت حسین بن علی علیه السلام و نامشخص بودن توانایی یزید در مهار این بحران، سران محلات، بزرگان قبائل و اشراف کوفه را هم سر در گم کرده و توانایی پیش بینی حوادث آینده را از آنان گرفته بود. آنان به رغم نگرش منفی نسبت به قیام علیه حاکمیت سیاسی وقت و همراهی با حسین بن علی علیه السلام، به ناچار در این حرکت شرکت کردند.

به نظر می رسد محاسبه آنان از اوضاع سیاسی حاکم بر ایالات بزرگی چون عراق و حجاز، احتمال عدم توانایی یزید در رویارویی با رقبای قدرتمندی چون حسین بن علی علیه السلام و عبدالله بن زبیر را تقویت نموده، حتی همراهی آن دو، بدون دریافت امتیازات بزرگی از یزید را ناممکن می دانستند. در این زمینه، اشراف عراقی و به خصوص قطب مرکزی آن یعنی کوفه هم از این داد و دهش ها بی بهره نمی ماندند، همچنین در صورت تسلط گروه های مخالف حاکمیت بر اوضاع، آنها در انزوای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرار نمی گرفتند. در بررسی ها، این گروه جزو آخرین نامه نگاران و اظهار کنندگان تبعیت از حسین بن علی علیه السلام به شمار می رفتند(قربان پور هشتکی،۱۳۸۹، ۵۲). کسانی چون شبث بن ربعی، حجار بن ابجر، یزید بن رویم، عزره بن قیس، عمروبن حجاج زبیدی و محمد بن عمرتمیمی، در آخرین لحظات به حضرت حسین علیه السلام نوشتند: «اما بعد، بداند امیرالمومنین که اهل کوفه انتظار قدوم تو می کشند و همگان بر خلافت تو یک کلمه شده اند و رای ایشان بر امارت تو قرار گرفته است. هیچ توقف نمی باید کرد و در آمدن تعجیل می باید کرد… و به سعادت حرکت باید فرمود و در این باب اهمال نباید کرد. چون به کوفه رسی، لشکرهایی که از جهت تو ساخته اند، در خدمت تو جمع شوند و کمر خدمت و جان نثاری بر میان بندند. والسلام»(دینوری،۱۳۷۱، ۲۲۹).

دریافت نامه ای با این تاکید از سرشناسان و اشراف تاثیرگذار که هر کدام در رأس خیل عظیمی از مردان جنگی قبایل قرار داشته و نبض نظامی-اقتصادی کوفه در اختیارشان بود، این اطمینان خاطر را به حضرت حسین علیه السلام داد تا نماینده خویش مسلم بن عقیل را برای گرفتن بیعت و فراهم کردن شرایط لازم، جهت حرکت به سوی عراق با مرکزیت کوفه بدان جا بفرستد.

۲. ترکیب عقیدتی مردم کوفه

از نظر عقیدتی جامعه کوفه آن روز را به دو بخش کلی مسلمان و غیر مسلمان می توان تقسیم کرد(صفری فروشانی،۱۳۹۳، ۱۸۰). غیر مسلمانان را مسیحیان، یهودیان و مجوسیان ایرانی تشکیل می دادند. مسلمانان نیز ترکیبی از شیعیان یعنی، طرفداران حضرت علی و اهل بیت علیهم السلام بودند. هواداران بنی امیه را خوارج و افراد بی طرف و بی تفاوت تشکیل می دادند. شیعیان را نیز می توان به دو گروه کلی روسای خواص و افراد عادی تقسیم کرد. از سران می توان به “سلیمان صرد خزاعی”، “مسلم بن عوسجه”، “هانی بن عروه”، “حبیب بن مظاهر “، “ابوثمامه صائدی” و. ..اشاره کرد. اینان از علاقمندان به امام علی و خاندان اهل بیت علیهم السلام بودند و همین ها بودند که باب نامه نگاری را باز کردند(طبری،همان، ۴، ۲۶۱).

شیعیان عادی هم اگرچه از علاقمندان به اهل بیت علیه السلام بودند، اما تجارب تاریخی سراسر مصیبت بار گذشته و بدرفتاری معاویه و والیان او در کوفه با شیعیان، از نظر روحی و روانی، زمینه ای برای اقدام مجدد و شرکت آنان در یک قیام شیعی فراهم نساخته بود. افزون بر این، شیعیان کوفه به طور خالص و صد در صد، ترکیب جمعیتی قبیله ای خاص را تشکیل نمی دادند، بلکه در قبایل مختلف پراکنده بودند؛ زیرا جو غالب آن قبایل، تمایلی به اهل بیت علیه السلام نشان نمی دادند و یا اسیر بازی های سیاسی شیوخ قبایل و حاکم بودند. در ضمن طرفداران بنی امیه در کوفه حضور پررنگ داشتند(قرشی،بی تا، ۳، ۴۴۱). اینان باعث گرایش مردم به هیئت حاکمه و موجب ریزش یاران مسلم بن عقیل در کم تر از نیم روز گردیدند.

از خوارج هم به دلیل سرکوبی در نهروان و برخوردهای شدید “زیاد بن ابیه” و “عبیدالله بن زیاد”، نقش چندانی در کربلا نمی بینیم. سایر مردم نیز افراد بی طرف و فاقد خاستگاه اندیشه باور بودند و هر که منافعشان را تامین می کرد، همو را تایید و قبول می کردند. می توان گفت بیشترین بخش جمعیت کوفه را افراد بی تفاوت تشکیل می دادند (طبری، همان، ۴، ۲۲۹). شاید بتوان گفت که سیاهی لشکر بسیاری از وقایع کوفه هم، اینان بودند که تا وقتی احساس خطر نمی کردند و منافعشان ایجاب می کرد، در صحنه بودند و در غیر اینصورت به سرعت میدان را خالی کرده، هم پیمانانشان را تنها می گذاشتند. همین امر باعث وارد آمدن فشار روانی بر طرفداران نهضت امام حسین علیه السلام می شد(موسوی،۱۳۹۰، ۵).

۳. علل سستی منتظران حضرت حسین علیه السلام

کربلا گرچه به ظاهر، آوردگاه پیکار حق و باطل، اما در واقع عرصه ی ابتلا و آزمون بزرگ انسان ها بود. در یک سو، بزرگ مردانی مجاهد که با امام خویش پیمان بستند و در وفای به این عهد سربلند شدند و سالارشان ابا عبدالله الحسین علیه السلام در شب عاشورا به زینب کبرا سلام الله علیها – که نگران وفای اصحاب بود – اینگونه اطمینان خاطر داد: ” والله لقد نهرتهم و بلوتهم…یستأنسون بالمنیه دونی استئناس الطفل بلبن امه؛ به خدا سوگند! من آنها را آزمایش کردم، بلکه چند بار هم از خودم راندم و به این نتیجه رسیدم که آنان مرگ در حضور مرا بیشتر دوست دارند و به آن بیشتر از طفل نسبت به شیر مادر مأنوسند”(مجلسی،۱۳۸۲، ۵۷۱-۵۷۲). اما در سوی دیگر، دون صفتانی که با ادعای شیعه گری و پیروی از امام، هرگونه جفایی را بر امام روا می داشتند، منافقانی که تا منافع و هوس های شیطانی تأمین می شد وفادار بودند، در غیر اینصورت اردوگاه دشمن را بر می گزیدند تا از زخارف دنیا بهره ای گیرند. حضرت در روز عاشورا به آنها فرمودند:” ای اهل عراق! ما را با اشتیاق به فریاد رسی خواستید و ما برای فریاد رسی شما آمدیم، پس شمشیری که در دستانتان بود، علیه ما تیز کردید و آتشی را که ما بر ضد دشمنان شما و خودمان افروخته بودیم، برای سوزاندن ما آوردید(طبری،همان، ۴۹۸). اینان افرادی بودند که امام حسین علیه السلام تا آخرین لحظات از هدایت و دعوت آنها غافل نبود، اما تنها قلوب مستعد درک پیام امام، قابلیت چنین هدایتی داشتند.این گروه ریزش های حادثه عاشورایند که به برخی از علل و عوامل سستی رفتارشان در این برهه می پردازیم؛

۳-۱. عدم درک صحیح از اضطرار به حجت

ماجرای قیام اباعبدالله علیه السلام جریانی بود که بسیاری از خوبان آن دوران، توفیق همراهی با حضرت را نیافتند و از ثمرات کاروانیان امام حسین علیه السلام بی بهره ماندند و هر کدام به بهانه های مختلف از همراهی خودداری کردند که به جای همراهی، امام علیه السلام را نصیحت نمودند. این فعل آنها نشان از عدم درک و معرفت صحیح نسبت به امام حی دارد. آنها به صورت کامل تابع امر امام معصوم و ولی از جانب خدا نبودند. در نامه امام حسین به مردم کوفه، حضرت، طلب امام شناسی و دین شناسی ازکوفیان داشتند، و همچنین به آنها گوشزد کردند که امام، دنبال عدالت خواهی جامعه است و بر اساس رضایت پروردگار قدم بر می دارد و لذا امام علیه السلام می فرمایند: «من الحسین بن علی الی الملا من المومنین و المسلمین. ..فلعمری ما الامام الا الحاکم بالکتاب القائم بالقسط الدائن بدین الحق الحابس نفسه علی ذلک»(مجلسی، همان،۴۲، ۸۱).

حضرت حسین علیه السلام به دلیل همین خصال منفی، به جماعتی که روبرویشان صف کشیده بودند فرمودند: «ای گروه، هلاکت باد شما را و مرده باد این جمعیتی که فراهم شده اند. یزیدی که به عنوان خلیفه مسلمین او را می شناسید، دشمن شماست نه دوستتان. و چنان تشخیص را از شما گرفته، که نمی توانید دوست را از دشمن تمیز دهید. قادر نیستید حافظ منافع خویش باشید و آنچه را برایتان مصلحت دارد، بشناسید. با هم متحد گردیده اید که با دوستان، به نفع اهل عداوت جنگ کنید، بی آنکه عوامل حکومتی، عدالت و انصاف را در میان شما رواج داده باشند و بدون آنکه امیدی به آنان داشته باشید»(حرانی،۱۳۸۲، ۱۷۱).

در رابطه با رسالت جهل و خرافه زدایی از دین و مردم- در زیارت آن حضرت چنین آمده است:” فاعذر فی الدعوه و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادکَ من الضلالهِ و الجهالهِ و العمی و الشکِّ و الارتیاب الی باب الهدی و الرشاد؛ خدایا او در دعوت خویش، راه عذر را بر مخالفان بست، در راه تو خون خویش را نثار کرد، تا بندگانت را از گمراهی، جهالت، کوری، دو دلی و شک برهاند و به راه هدایت و رشد و تعالی رهنمون گردد”(مفاتیح الجنان، زیارت اربعین). خود حضرت در نامه ای خطاب به مردم بصره، می نویسد: من شما را به (عمل به) کتاب خدا و سنت پیامبر او فرا می خوانم، زیرا سنت مرده و بدعت زنده شده است. اگر سخنم را بشنوید و فرمانم را پیروی کنید، شما را به راه درست، رشد و تعالی هدایت می کنم. و همچنین در انگیزه ی نامه نگاری به مردم کوفه و دعوت آنان به خود نیز می فرماید:” کوفیان به من نامه نوشتند و از من خواستند که به نزد آنان بروم، چرا که امیدوارم معالم و نشانه های حق، زنده گردد و بدعت ها بمیرد.

محمد بن اشعث، انسان بسیار پلید بی معرفت به امام و مسئول دستگیری مسلم بن عقیل در کوفه است. او در روز عاشورا، مقابل امام علیه السلام آمد و گفت: «حسین! تو چه ارتباطی با پیغمبر داری؟ مسیر تو از پیامبر جداست، تو نوه ی پیغمبر هستی اما راه پیامبر را نرفتی. حسین! این کارهایی که تو می کنی، آتش جهنم را به دنبال دارد.» او قرابت امام با پیغمبر را انکار نموده و امام حسین علیه السلام را نصیحت می کرد. قلب امام شکست، دست هایش را بالا آورد و فرمود: «خدایا! حرمت و مقام ما را به او نشان بده تا بفهمد ما نزد تو، چقدر مقام داریم. راویان گفتند که محمد بن اشعث در همان صبح عاشورا، هنگام قضای حاجت به وسیله ی عقرب گزیده شد و نتوانست تا آخر روز عاشورا بجنگد و در اثر همان عفونت به درک واصل شد»(صدوق،۱۳۷۳، ۱، ۲۲۲).

عبدالله بن حوزه از قبیله بنی تمیم و بی معرفت نسبت به مقام امام علیه السلام بود. از نیروهای تحت امر عمر سعد بوده که در کربلا حضور داشت. در روز عاشورا برای تضیف روحیه ی یاران امام حسین علیه السلام، گستاخانه جمله ای به امام گفت: یا حسین! تو را به آتش دوزخ بشارت باد. امام فرمود: «کلا انّی أقدِمُ عَلی ربِّ رَحیمٍ وَ شَفیعٍ» نه چنان است من بر پروردگاری مهربان و شفیعی که فرمانش برند، در آیم. آنگاه حضرت نامش پرسید، به او گفتند ابن حوزه! سپس امام نفرین فرمودند: «اللهم حُزهُ الی النّار» خداوندا او را در آتش بینداز! لحظه ای نگذست که دعای امام مستجاب شد. اسب عبدالله سرکشی کرد و به تاخت در آمد و او را به طرف جوی آبی برد. عبدالله از اسب افتاد، اما یک پایش در رکاب بماند و اسب در آن هیاهوی میدان به تاخت می گریخت و سر او به هر مانعی، محکم بر می خورد و بالاخره به هلاکت رسید(بلاذری، ۱۳۷۹ ق، ۳، ۱۹۱).

۳-۲. رو به ضعف نهادن و به خطر افتادن موقعیت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و نظامی

دیگر آسیب منتظران امام علیه السلام در صحنه کربلا و بلکه در تاریخ بشریت، دنیا پرستی و بنده ظواهر دنیا شدن است و چنین امری موجب اعراض از حق است. انسان بالفطره به معبود و معشوق خود ارادت دارد و این ارادت در آن حد از کمال و بلندی است که معبود و معشوق را بر هر چییز دیگر ترجیح می دهد، زیرا کمال خویش را در او می بیند. بدیهی است اگر معبود و معشوق آدمی، خدای تعالی باشد، جز به او و رضای او نمی اندیشد و اگر دنیا باشد، جایی برای عشق به خدا و پرستش او باقی نمی ماند و نقطه انحراف همین جاست. البته آنچه مذموم است دنیاپرستی است نه خود دنیا(آمدی،بی تا،ح۴۸۷۸). و نیز در لسان روایات، حب دنیا اصل و اساس هر نافرمانی و سرآغاز هر گناهی دانسته شده است(محمدی ری شهری،۱۳۸۴، ۱۴۱). از این رو دنیاپرستی، اصلی ترین لغزش خواص در هر عصری است که باید مورد توجه اکید مسلمانان قرار گیرد تا در دام آن گرفتار نیایند.

در حادثه عاشورا، مهم ترین عامل انحراف منتظران امام حسین علیه السلام، دنیاپرستی و دل سپردن به ظواهر و جاه و مقام دنیا بود. امام سجاد علیه السلام در پاسخ به سخن اهل کوفه که فریاد یاری کردن امام را سر دادند، این عبارات را فرمودند: «أیّها الغَدَرَهُ المَکرَهُ حِیلَ بینَکُم وَ بینَ شهَواتِ أنفُسَکُم؛ هیهات و هرگز؛ ای فریبکاران دغلباز! چه حیله ها که بین شما و شهواتتان نیست!»(سیدبن طاووس،همان،۲۱۶). نکته قابل توجه این است که حضرت اهل کوفه را با صفاتشان معرفی می کنند. این اشاره امام، انذاری برای تمام بشریت در مواجهه با امام عصرشان می باشد، زیرا از عواملی است که مانع پذیرش دعوت امام معصوم می شود. نمونه این دنیاپرستی، عمر سعد بود که عشق به دنیا و مقامات دنیوی، او را به دین فروشی و مبارزه با فرزند پیامبر کشاند. عبیدالله بن زیاد، بعد از ورود خود به کوفه، جلسه ای با ماموران اطلاعاتی خود گذاشت. یکی از کارهایی که به آنها واگذار کرد، تشویق و ترغیب مردم و بسیج آنان برای شرکت در جنگها بود و همچنین قطع حقوق و مزایای افراد غایب در جنگ را نیز از وظایف ماموران خود برشمرد(هادی منش،۱۳۸۷، ۵۰). او در اولین فرصت از حرکت رو به رشد مسلم بن عقیل علیه السلام جلوگیری نمود. هانی بن عروه را به جرم پناه دادن به مسلم دستگیر کرد. با شایعه مرگ هانی، مسلم ناچار با همراهان خود قیام کرد. او در وفاداری و حسن نیت کوفیان، تردیدی نداشت(یعقوبی،۱۳۷۱،۲، ۲۴۳). هجده هزار کوفی با فرماندهان خود، از محلات چهارگانه کوفه با او خروج کرده، کاخ فرمانروایی را به محاصره در آوردند، اما چون اشراف و سران کوفه همراه با ابن زیاد، جان و مال و امنیت آنان را تهدید کردند دست از حمایت حضرت مسلم برداشتند(مفید،بی تا، ۳۱۳).

کسب و کار مردم کوفه در آن زمان معمولا زراعت، صناعت، تجارت و یا کارهای دولتی و حکومتی مانند خدمت در شرطه بود. به نظر می رسد با توجه به وابستگی شدید مردم به عطاء و حقوق حکومتی، مردم عرب کوفه کمتر به کسب و کار می پرداختند. در این زمان مردم وابستگی شدیدی به عطاء و رزق داشتند و حکومت نیز از این نقطه ضعف به خوبی آگاه بود و به عنوان دستاویزی مهم از آن استفاده می کرد. مخالفان حکومت که عمدتا شیعیان بودند تهدید به قطع عطاء می گردیدند. عبیدالله با همین شگرد باعث پراکنده شدن مردم از اطراف مسلم شد و به همین روش توانست لشگر عظیمی از مردم کوفه را که دلهایشان با امام حسین علیه السلام بود، علیه آن حضرت وارد جنگ نماید(قرشی،همان،۲، ۴۵۳).

مجمع بن عبدالله عائذی، پس از پیوستن به امام در کربلا، در پاسخ آن حضرت که از حال مردم کوفه پرسیدند، عرض کرد: اشراف و بزرگان کوفه، رشوه های کلانی از حکومت دریافت کرده و حکومت جوال های آنها را پر کرده تا محبت آنان را به خود جلب کند، پس آنها یکپارچه علیه تو جنگ می کنند(طبری،همان،۴، ۳۰۶). حضرت حسین علیه السلام، در سخنرانی روز عاشورا این علت را تذکر داد «و کلکم عاص لامری غیر مستمع لقولی، قد انخزلت عطیاتکم من الحرام و ملئت بطونکم من الحرام فطبع علی قلوبکم همه ی شما عصیان مرا ورزیدید و به سخنان من گوش فرا نمی دهید، چرا که عطاهای شما از مال حرام فراهم آمده و شکم هایتان از حرام انباشته گردیده، پس باعث مهر خوردن قلبهایتان شده است»(محمدی ری شهری، ۱۴۳۱ ق،۸،۴۲۲).

به هم تنیدگی عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه، این گروه را به اشراف قبایل و به تبع آن به حاکمیت سیاسی وابسته می کرد. این وابستگی، رفتار سیاسی آنان را تحت تاثیر رفتار سیاسی اشراف قبایل قرار داده و در مواقع عمل به قول، عملکردشان را به چالش می کشاند(قربان پور هشتکی،۱۳۸۹، ۴۹). ترس از عاقبت کار و فشار حاکمیت بر این گروه، موجب رفتار منفعلانه آنان نسبت به هدفی شد که جهت رسیدن به آن به نماینده حضرت حسین علیه السلام وعده همکاری دادند(مسعودی،بی تا، ۲۶۲). انفعال، برای حفظ جان و مال که از ویژگی های این گروه اجتماعی بود اولین نشانه موفقیت حاکمیت، در مهار خیزشی بود که زمینه آن حداقل درباره ی فعالیت های حضرت حسین علیه السلام از زمان شهادت امام حسن علیه السلام آغاز شده بود(دینوری،همان،۲۲۹-۲۳۰). حاکمیت نه تنها به این انفعال قانع نشد، بلکه از همین افراد که روزی با شوق وصف ناپذیری با مسلم بن عقیل بیعت کرده و بی صبرانه انتظار ورود حضرت حسین علیه السلام به کوفه را می کشیدند، برای آفرینش حادثه ای استفاده کرد که بدون استثناء همه منابع از آن به تلخی یاد کرده اند. با این سیاست به آنان نشان داد قول یاری مخالفان حاکمیت چه عواقبی به دنبال خواهد داشت (بلاذری، همان،۳، ۳۸۶-۳۸۷).

همین صفت رفتاری غالب در میان کوفیان سبب ممانعت افراد از حرکت امام حسین علیه السلام به سمت عراق می شد، آنان می گفتند: «اگر (امویان) از حرکت تو باخبر شوند مردم را به وسیله پول بر ضد تو دعوت می کنند. آنان نیز بنده ی دنیایند و کسانی که وعده یاری به تو داده اند به جنگ تو آیند و کسانی که تو را دوست دارند از یاریت بازمانند و (مجبورند) کسانی را که دوست ندارند را یاری کنند…»(همان،۵۵). منفعت طلبی منتظران حضرت حسین علیه السلام که با ترجیح دادن منافع شخصی بر منافع عمومی و فرهنگ مادی بر فرهنگ معنوی نشئت گرفت، فعالیتشان را به جای هم جهت بودن با رفاه جامعه، به سوی کسب منفعت شخصی هدایت کرد. این ویژگی در انسان باعث می شود که هرگاه منافع او در معرض خطر قرار گیرد، تعهدات اخلاقی، سیاسی و اجتماعی را زیر پا گذاشته، با یک چرخش سریع به سمت شرایطی جهت گیری کند که منافعش تامین شود(قربان پور هشتکی،همان،۵۲).

عبیدالله بن زیاد در کوفه، سران قبایل را از تامین منافعشان مطمئن کرد(اعثم کوفی،۱۴۰۶ق،۵، ۸۹-۹۰). بنابراین سران اشراف در محلات کوفه می گشتند و مردم را به اطاعت از حاکمیت یزید دعوت کرده و از فرو رفتن در فتنه ها بر حذر می داشتند(بلاذری،۳، ۳۸۶). افزون بر این، قدرت و نفوذی که این سنخ بر جمع کثیری از هم قبیله ای ها و وابستگان خود داشتند، در فروپاشی وحدت نیم بندی که بر اساس محاسبه شتابزده این سنخ برای یاری حضرت حسین علیه السلام به وجود آمده بود؛ تاثیر بسزایی داشت، زیرا طبق سنت عربی، در مواقع حساس، تصمیم گیری درباره مسائل مهمی چون جنگ، صلح، برقراری ارتباط با قبایل یا گروه های عقیدتی-سیاسی، اراده اعضای عادی به اراده سران، وابسته، و عدم تمکین به آن، نشانه بی حرمتی نسبت به سنن حاکم بر قبیله بود. بنابراین طبق این سنت ها، هر تصمیمی حتی بر خلاف عقیده و میل فرد، باید از سوی افراد قبیله پذیرفته می شد(محمد بن سعد، بی تا، ۱، ۲۷۹-۳۷۴). بر اساس سنن فوق، هر یک از سران با قبیله خود، در رأس سپاه بیست و دو نفری که همگی کوفی بودند، در کربلا حاضر شدند(مسعودی،همان،۶۱). بیشتر فرماندهان سپاه کوفی، سرانی بودند که با قول همکاری و همراهی، حسین علیه السلام را به کوفه دعوت کردند(طبری،همان،۵، ۳۵۳).

شاهد مثال دگر بر این مورد، تأکید امام بر اینکه در اثر تغذیه از مال حرام و پر شدن شکم های آنها از غذاهای حرام، گوش هایشان کر شده و از شنیدن صدای حق ناتوان گردیده، از آن جمله است. این تأکید نشان می دهد که امام، سابقه سال های گذشته ی مردم و سکه های معاویه را به یاد دارد و این که چگونه چنین مردمی بارها به خاطر سکه های معاویه، عدالت امام علی علیه السلام و امام حسن علیه السلام را رها کرده و زیر پرچم معاویه قرار گرفتند. اکنون نیز تاریخ تکرار شده و دوباره دنیادوستی چنین مردمی موجب غفلت از دیدن حق گردیده است. امام توضیح می دهد که به این دلیل، مردم کوفه قادر به شناخت حقیقت خاندان وحی و حتی شخصیت امام حسین علیه السلام نیستند(قربانی،۱۳۹۶، ۹۳). امام علیه السلام پس از ورود به کربلا، درباره چنین تعلقاتی که آدمی را به تباهی راه می نماید و مانع رستگاری او می شوند،فرمودند: «الناس عبید الدنیا و الدین لعق علی ألسنتهم، یحوطونه ما درت معایشهم؛ مردم بندگان دنیایند و دین بر سرِ زبانشان است، پشتیبانی شان از دین تا آن جاست که زندگی شان در رفاه است»(ابن شعبه حرانی،همان،۱۷۴).

سپاهیان کوفه در کربلا، بر اساس فرهنگ حاکم بر جنگ های اعراب و تلاش برای خاتمه دادن به حرکتی که خود مسبب آن بودند، در کشتار حضرت حسین علیه السلام و یارانش و غارت حرم او، رفتار سبوعانه داشتند. سران در جهت کسب افتخار و نشان دادن نهایت خوش خدمتی به حاکمیت مرکزی و از بین بردن خدشه ای که به سابقه آنان نزد امویان وارد شده بود؛ در کشتن حسین بن علی علیه السلام و یارانش بر هم سبقت می جستند. امام علیه السلام چون کشتار مردان خاندان و یاران خود را دید، کوفیان را خطاب قرار داد و فرمود: «ای اهل کوفه! وای بر شما! اهل بیت پیغمبر خود را کشتید و بر برنا و پیران بقا نکردید…حال آنکه شما جمیعاً می دانید که ما کیستیم و می دانید که دشمنی شما با کیست. مرا طلبیدید و عهد کردید.(چون پافشاری شما را در دعوت خویش دیدم سوی شما آمدم) ولی شمشیرهایی که به جهت حفظ دین نگه داشته و مهیّا کرده بودید؛ روی من آوردید وبا دشمنان من درساختید…»(اعثم کوفی،همان،۵، ۱۱۶).

گرچه این سخنان را سران قبایل بیش از هر کس دیگری درک می کردند، اما از آنجا که رمز بقا و اقتدار حاکمیت های مستبد در بروز پدیده خطرناک، رجحان فرهنگ مادی بر معنویات و اخلاقیات بوده است، این سنخ، تلاش خود را در رسیدن به منافع مادی متمرکز کردند. سنان بن انس، چون سر امام حسین علیه السلام را ا