خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه

تحولی در ارائه‌ها با فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه!

اگر به دنبال یک روش ساده اما حرفه‌ای برای ارائه‌ی مطالب خود هستید، فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه بهترین انتخاب شما خواهد بود. فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه از پایه بر اساس اصول طراحی مدرن ساخته شده و تضمین می‌کند که اسلایدهای شما جذاب، منظم و آماده‌ی استفاده باشند.

فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه شامل ۱۲۰ اسلاید است که با ترکیب بصری زیبا و چیدمانی حرفه‌ای، ارائه‌ی شما را به سطحی بالاتر می‌برد.

چرا باید از فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه استفاده کنید؟

✔ طراحی حرفه‌ای: هر اسلاید فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه با دقت بالا تنظیم شده تا بیشترین تأثیر را روی مخاطبان بگذارد.

✔ صرفه‌جویی در زمان: نیازی نیست ساعت‌ها وقت خود را برای طراحی پاورپوینت بگذارید، همه چیز آماده است.

✔ استفاده‌ی آسان: بدون نیاز به ویرایش‌های پیچیده، کافی است فایل را باز کنید و ارائه دهید.

✔ فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه قابل استفاده در هر محیطی: چه در دانشگاه، چه در جلسات کاری، فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه حرفه‌ای نیاز شما را کاملاً برآورده خواهد کرد.

متمایز باشید!

دیگر نگران بهم‌ریختگی یا طراحی‌های غیرحرفه‌ای نباشید. فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه به شما این امکان را می‌دهد که بدون دغدغه روی محتوای خود تمرکز کنید و ارائه‌ای تأثیرگذار داشته باشید.

همین حالا دریافت کنید و تجربه‌ای متفاوت از ارائه‌های حرفه‌ای را داشته باشید!

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل اخلاق پژوهش در مرحله دست یابی به نتیجه :

مقدمه

آخرین مرحله در فرایند پژوهش، مرحل دست یابی به نتیجه است. این مرحله با همه مراحل پژوهش متفاوت است و به همین دلیل اصول اخلاقی متفاوتی دارد. در این مرحله از چگونگی پژوهش سخنی در میان نیست، بلکه دربار چگونگی ابراز یا کتمان نتیجه و حاصل پژوهش و مسئولیت صاحبان نتیج پژوهش در قبال آثار آن سخن گفته می شود. سؤال اخلاقی در این مرحله این است که چه کسی و در چه صورتی میتواند نتیجه پژوهش را منتشر یا پنهان کند و چه کسی باید در برابر آثار نتیج پژوهش بر زندگی انسان و محیط زیست، پاسخ گو باشد. پاسخ به این سؤالات از راه تکیه بر اصول ناظر به این موقعیت و تحلیل موقعیت پژوهشگر ممکن است.

بر این اساس – و برای کشف و تدوین اصول اخلاقی در این مرحله – نخست، اصول نظری آن را تبیین میکنیم و سپس به تدوین اصول اخلاقی، میپردازیم.

بخش اول؛ صورت بندی اصول نظری

اصول نظری اخلاق در هر موقعیتی از راه تحلیل شرایط در ذیل مبانی فرانظری و پارادایمی کنشگر اخلاقی به دست می آید. با صرف نظر از مبانی فرانظری محقق مسلمان که در این تحقیق به صورت پیش فرض تلقی میشوند، شرایط مرحله دست یابی به نتیجه را میتوان ذیل دو امر بهره وری و مسئولیت پذیری تنظیم کرد. در این مرحله پیش از هر چیز انسان ها به بهره هایی توجه دارند که از حاصل پژوهش انتظار دارند. به همین دلیل، گروه های مختلف به سهم خواهی برمیخیزند و گروهی هم به دست اندازی و انتحال میپردازند. در کنار بحث از بهره وری، این سؤال نیز مطرح است که مسئولیت پیامدهای پژوهش به عهده کیست؛ زیرا جامع انسانی و محیط زیست در معرض تماس با محصول پژوهش قرار میگیرد و از این تماس ممکن است به سود یا زیانی برسند.

. اصول نظری ناشی از مالکیت و بهره وری

. . مالکیت نتیج تحقیق

مراجعه به تاریخ علم، هنر و ادبیات نشان میدهد انسان ها از دیرباز به پدیدآورند اثر حق میدهند که اثر به نام او شناخته شده، از بهره های مادی و معنوی اثرش برخوردار باشد. همچنین به او حق می دهند دیگران را از تصاحب و تصرف در اثر خویش بازدارد (عربیان، جواد، ، ص ).

تقبیح و نکوهش ا«نتحال» که به درازای عمر علمی و ادبی بشر قدمت دارد و نیز به رسمیت شناخته شدن حقوق مالکیت فکری در جامعه جهانی، برخاسته از این تلقی است. به همین دلیل «نظام های حقوقی مهم در اصل شناسایی «حق پدیدآورنده» اختلاف چندانی ندارند و همه بر حمایت از آن تأکید میکنند» (حکمت نیا و موحدی، ، ص ). انتساب نتیجه کار علمی به پدیدآورنده در نظر جامعه و عرف دانشوران چنان مسلم است که حتی خود پدیدآورنده را نیز محدود میکند؛ به طوری که از واگذاری آن به دیگری بازش میدارد (عربیان، جواد، ، ص ).

از منظر اسلامی، هرچند این عنوان نوپدید است و به صراحت در منابع یاد نشده، ممنوعیت انتساب اثر علمی به غیرپژوهنده به وسیله ادله عام قرآنی (نک: سور نجم، آی ) پشتیبانی میشود.

در فقه مذاهب اسلامی نیز دیدگاه های کلینگر با نظری منطقه الفراغ (حلیمی، ، ص ) و نظری دین حداقلی (حلیمی، ، ص ) و دیدگاه های جزئینگر از راه توسعه در مفهوم مالکیت یا به وسیله قاعده حفظ نظام و دلیل عقل مستقل (حلیمی، ، ص ) به اثبات مالکیت فکری پژوهنده پرداخته اند. با صرف نظر از انتقاداتی که ممکن است از بعد فنی به بعضی از این دیدگاه ها و نظریه ها داشته باشیم، اصل توجه دین به «حق مالکیت فکری» را از مجموعه آن ها استفاده میکنیم. بنابراین، یکی از اصول نظری اخلاق در این مرحله «اصل مالکیت پژوهنده نسبت به نتیجه پژوهش» است.

. . شعاع سلطه محقق بر نتیجه تحقیق

از میان انواع امتیازاتی که عقلا برای پدیدآورند اثر به رسمیت شناخته اند، تنها اصل «سلطه بر عدم نشر و افشای اثر» مورد استفهام جدی قرار میگیرد. آیا پدیدآورنده میتواند از نشر و افشای نتیج پژوهش و اثر علمی، خودداری کند؟ این پرسش از منظر اخلاقی و حقوقی پاسخ های متفاوتی دریافت میکند. از منظر اخلاقی، نتیج پژوهش حق عمومی جامعه به شمار می رود؛ به همین دلیل، پژوهشگر موظف است پژوهش هایی را که اولا از کیفیت پژوهشی کافی برخوردارند و ثانیا، دارای مزایای علمی هستند، در دسترس عموم قرار دهد. در برابر این وظیف اخلاقی، نظام های حقوقی موجود، برای پدیدآورنده «حق افشای اثر» را به عنوان یک حق معنوی میشناسند. حقی که «بر اساس آن درباره زمان، مکان و چگونگی افشای اثر خود به شخص یا اشخاصی تصمیم میگیرد. وجود این حق برای پدیدآورنده، دیگران را از اجبار او به افشای اثر خود باز میدارد و هیچ کس نمیتواند پدیدآورنده را به افشای اثر خود مجبور سازد» (حکمت نیا، محمود، ، ص ). بنا بر این، از منظر حقوقی، پژوهنده حق دارد از افشای نتیجه پژوهش، خودداری کند، ولی از منظر اخلاق، این حق با مسئولیت های محقق و فواید گزارش نتیجه پژوهش، در تعارض است و به همین دلیل توصیه می شود در صورتی که انتشار نتیجه تحقیق سودی به جامعه انسانی میرساند یا رنجی را تخفیف میدهد و مانع زیانی به انسان ها می شود، محقق از حق سلطه بر نتیجه تحقیق استفاده نکند و اجازه دهد جامعه از نتایج تحقیقش بهره مند شود. در ادامه، درباره مسئولیت های محقق و فواید انتشار اثر بحث میکنیم. بر این اساس، دومین اصل از اصول نظری این حوزه «اصل تسلط حقوقی پژوهنده بر جلوگیری از افشای اثر» است.

. . تأثیر پشتیبانی محقق در ایجاد سلطه بر نتیجه تحقیق

اصل مالکیت محقق نسبت به حقوق معنوی اثر هیچ استثنایی ندارد، ولی در صورتی که شخصی حقوقی یا حقیقی محقق را در راه رسیدن به نتیجه یاری و حمایت کند، در آثار مادی نتیجه با او شریک میشود. نظریه های مختلف از جمله «نظری کار» جان لاک و «نظری شخصیت» کانت انحصار حق معنوی به پژوهنده و قابلیت اشتراک حق مادی را پذیرفته اند؛ زیرا بر هر دو مبنا حقوق معنوی اثر، غیر قابل واگذاری است. با این تفاوت که طبق نظری شخصیت، اثر فکری مظهر و ادامه شخصیت پدیدآورنده و جزئی از وجود اوست و به همین دلیل قابل انفکاک از او و انتقال به شخص دیگر – اعم از حقیقی و حقوقی – نیست. بنابراین، ناشر یا مؤسسه یا شخص دیگر، تنها ابزار بیان اثر را در اختیار میگیرد (نک: حکمت نیا، ، ص )، ولی طبق نظری کار، حقوق اقتصادی اثر به شخص دیگر منتقل شده و او مالک حقوق اقتصادی اثر میشود. چون طبق این نظریه، اثر فکری، کار پدیدآورنده است و هر کس مالک کار خویش است و می تواند کار خود را به دیگری واگذار کند (نک: حکمت نیا، ، ص ). بر این اساس، هر کس به هر صورتی در رسیدن محقق به نتیجه نقشی داشته باشد، اعم از آزمودنیها، پژوهشگران همکار و حامیان غیر مالی – اعم از افراد و مؤسسات – به تناسب نقش خود حقی پیدا میکند. ادای حق همه عناصر ذیربط به یک صورت اتفاق نمی افتد. برای ادای حق برخی از عناصر ذیربط ذکر نامشان در گزارش تحقیق کافی است؛ در حالی که برخی دیگر ممکن است شریک محقق در حقوق معنوی اثر باشند، ولی نقطه مشترک همه این عناصر این است که باید به حق خود برسند. بنابراین، یکی از اصول نظری در این باب ضرورت رفتار عادلانه با عناصر صاحب نقش در پیدایش اثر میباشد.

. اصول نظری ناشی از مسئولیت پذیری

در شرایط عادی جامعه بشری از حاصل تلاش دانشوران و پژوهندگان سود میبرد، ولی همیشه میتوان شرایطی را تصور کرد که استفاده نادرست از حاصل یک پژوهش، انسان ها را گرفتار رنج کند؛ با این وصف آیا پژوهنده نسبت به نتیجه پژوهش خود مسئولیتی دارد و لازم است درباره نیک و بد آن دغدغه داشته باشد یا نه؟ در پاسخ به این پرسش، دانشمندان دو موضع روشن و علنی دارند: برخی از دانشمندان با استناد به پاره ای گزاره های اثبات نشده و نوعی مصادره به مطلوب مسئولیت محقق را انکار کرده اند. گزاره هایی مثل «علم برای علم»، «مرزناشناسی تحقیق علمی»، «بیطرفی علم» و «عدم ارتباط علم و سیاست» که هرگز در یک فرایند صحیح انتقادی به اثبات نرسیده، شعارهایی هستند که برای توجیه عدم مسئولیت دانشمند، ساخته شده اند.

طرفداران این رویکرد، عمدتا با اتکا بر منطق تمایز بین علم محض و کاربردی، از سیاست آزادی مطلق علم و «نظری عدم مسئولیت محقق» طرفداری میکنند. به نظر آن ها تنها کاربرد علم است که میتواند زیان بار باشد و تا آنجا که به علم محض مربوط میشود، یگانه وظیفه دانشمند آگاه ساختن مردم از نتایج پژوهش های خویش است. این که دیگران از نتایج مذکور چه استفاده ای میکنند، ربطی به او ندارد. فاینمن – فیزیکدان آمریکایی – در توجیه این رویکرد نوشته است:

کسانی که اصرار میورزند دانشمندان و علمای علوم دنیوی موظف اند درباره اثر دانش خود بر جامعه، تشویش و دغدغه خاطر داشته باشند، لذت اندیشیدن و پی بردن را در نظر نمیگیرند. آیا این لذت و حظ شخصی که دانشمند می برد برای کل جامعه ارزشمند است؟ پاسخ منفی است، اما باید به یاد آورد که ارزش خود جامعه چیست.

اگر به ژرفای مطلب برسیم، خواهیم دید که ارزش بنیادی جامعه در این است که افراد از زندگی خود لذت ببرند. در این حال، حظ و لذتی که دانشمند می برد، دست کم به اندازه هر لذت و حظ دیگری باید ارزشمند باشد (فاینمن، ، ص ).

در برابر این رویکرد، بسیاری از دانشمندان حتی از افشای اسرار طبیعت که در مطالعات خود کشف کرده بودند، خودداری میکردند. برای مثال، ارشمیدس – ریاضیدان و فیزیکدان یونانی – حاضر نبود رسال خود راجع به ریاضیات را منتشر کند؛ زیرا احتمال می داد یافته های او کاربردهای مهندسی خطرناکی داشته باشد. همچنین لئوناردو داوینچی ( م) مدل زیردریایی خود را منتشر نکرد؛ چون فکر میکرد طبیعت شر بشر می تواند آن را به عنوان ابزاری برای تخریب بستر دریا به کار میگیرد (نک: معلا، بی تا، ص ). افسانه هایی که از دست یابی برخی دانشمندان به اسرار طبیعت و خودداری از افشای آن ها بر زبان ها جاری است نیز مستند به این امر ارتکازی است که دانشمند نمیتواند نسبت به نتیجه تحقیقات خود بی دغدغه باشد.

طرفداران این نظریه اعلام میکنند که مرادشان از مسئولیت پذیری دانشمندان نسبت به علم خود در جامعه، همان تأثیرات کاربردی علم است (فاینمن، ریچارد، ، ص )، ولی تفکیک علم محض از کاربردی – با توجه به ماهیت پژوهش علمی – دور از واقعیت است و هیچ دانشمندی نمیتواند ادعا کند، کارش ربطی به رفاه افراد یا سیاست دولت ها ندارد. بر این اساس، هر دانشمندی باید بداند دانشی که تولید میکند، چه آثاری میتواند در طبیعت و جامعه بشری به همراه داشته باشد. مطابق این نظریه، پژوهش گری که در کار خود موفق بوده و به نتیجه ای علمی دست یافته، هم نسبت به سودی که در صورت کتمان نتیجه تحقیق از دست جامعه می رود، مسئول است و هم نسبت به زیانی که در صورت نشر و افشای آن ممکن است، گریبان انسان ها را بگیرد.

مسئولیتی که دانشمند باید آن را بپذیرد، با دو عامل شناخته میشود: جایگاه هایی که خود او در جامعه به دست می آورد و فوایدی که نشر دانش برای جامعه بشری به دنبال دارد. در ادامه، درباره این دو عامل به طور خلاصه سخن میگوییم.

. . فواید نشر و گزارش نتیجه تحقیق

در اینجا تنها از فوایدی نام می بریم که انتشار دانش حتی بدون توجه به کاربردش برای جامع انسانی به دنبال دارد. از این قبیل فواید توسع دانش (پاشا شریفی و شریفی، ، ص ) اصلاح دانش حفظ و انباشت سرمایه علمی (هروی، ، ص ) و تشکیل جامعه علمی (هویت و کرامر، ، ص ) از همه مهم تر است.

. . جایگاه دانشمند در جامع انسانی

مایکل آیته – ریاضیدان معاصر – برای اثبات مسئولیت ویژ دانشمندان شئون و تواناییهای ایشان را در چهار عنوان ترتیب داده است: ) درک عمیق از مشکلات فنی؛ ) توانایی توصیه و کمک علمی برای حل مشکلات؛ ) امکان هشدار دادن به جامعه؛ ) برخورداری از دیدگاهی جهانی به نفع نوع بشر و برخورداری از نوعی برادری بین المللی که فراتر از مرزهای طبیعی است (رات بلات، ). از منظر اسلامی، دانشمند در جامعه دارای سه موقعیت است که از ناحیه هر یک از آن ها ممکن است مسئولیتی داشته باشد: جایگاه انسانی، جایگاه دانشوری و جایگاه برخورداری. به خاطر جایگاه انسانی از نظر اخلاقی موظف به خیرخواهی است (کلینی، ، ج ، ص ) و باید در راستای زدودن رنج انسان ها تلاش کند ( فیض کاشانی، بیتا، ج ، ص ؛ طبرسی، ، ص ) و با این تلقی که انسان ها همه خانواده خدایند، بکوشد سودی به آن ها برساند (کلینی، ، ج ، ص ).

مسئولیت و تکالیف خاصی که به مقتضای جایگاه دانشوری بر عهده دانشمندان نهاده شده، در زبان قرآن کریم و به تبع آن در فرهنگ پیشوایان معصوم (ع)، گاهی به عهد و پیمان الهی مستند شده (سور آل عمران، آی ؛ شیخ صدوق، ، ج ، ص ) و گاهی به دارایی علمی دانشمند. (شریف رضی، ، ص ؛ حرانی، ، ص ). دانشمند به استناد عهدی که با خدا دارد، موظف است به رنج و راحت انسان ها، توجه کند (شریف رضی، ، ص ) و در زمینه ای که حق و باطل را میشناسد، حق را اظهار کند. (سور آل عمران، آی ؛ شیخ صدوق، ، ج ، ص ) و باید به خاطر دارایی علمی اش زکات آن را بپردازد، یعنی دانشش را به شایستگان بیاموزد (نوری، ق، ج ، ص ).

دانشمند به خاطر برخورداری از نعمت دانش، موظف است از خدا (نک؛ موسوی خمینی، ، ج ، ص و طبرسی، فضل بن حسن، ، ج ، ص ) و انسان ها شکرگذاری و قدردانی کند.

بر اساس آنچه گذشت، دانشمند در برابر خداوند متعال متعهد، به جامعه بشری به ویژه جامعه خویش مدیون و به مثابه شکرگزاری موظف به فایده رسانی و رنج زدایی از جامع انسانی است.

بخش دوم؛ تدوین اصول اخلاقی

محقق در ارتباط با نتیج پژوهش خود در دو موقعیت قرار می گیرد: یا نتیج تحقیق خود را برای جامع بشری مفید می داند و تصمیم می گیرد آن را منتشر کند و یا به دلیل زیانی که در آن میبیند، تصمیم می گیرد آن را مخفی کند و در هر یک از این دو موضع از منظر اخلاق، وظایفی پیدا می کند. وظایفی که محقق در این مرحله پیدا می کند – چه بر محور ابراز و چه بر مدار کتمان نتیجه – همه از مصادیق ادای حق و ایفای وظایف و مسئولیت های دانشوری، انسانی و برخورداری است. در ادامه، وظایف عمده محقق را در این دو موقعیت با نظر به آموزه های اخلاقی اسلام و اصول نظری پیش گفته، بررسی و تبیین می کنیم.

. موقعیت کتمان نتیجه تحقیق

دربار موقعیت کتمان به دو تبیین نیازمندیم: نخست این که مرجع تشخیص کیست و دیگر این که مراد از دانش زیان آور چیست.

نخست، اگر میتوانستیم تشخیص دانش زیان آور را دست کم به جمعی از اهل دانش واگذار کنیم، حتما ضریب خطا در این مسئله به حداقل می رسید، ولی اطلاع هر کس جز شخص پژوهنده تقریبا مساوی با ابراز و نشر نتیجه است و با این وصف نمی توان از اخلاقی بودن کتمان که دیگر در اختیار پژوهشگر نیست، سخن گفت. بنابراین، افزون بر این که در فضای اخلاق و امور معنوی اطمینان شخص کنش گر معتبر است، در این مسئله واگذاری تشخیص به دیگری مساوی با امحای صورت مسئله است.

دوم، دانش به معنای آگاهی از روابط موجودات، به خودیخود نمیتواند زیان بار باشد. بزرگ ترین زیانی که از این ناحیه ممکن است گریبان انسان را بگیرد، بیفایده بودن است. اطلاق عنوان زیان بار بر این قبیل دانسته ها از این روی صحیح است که انسان برای رسیدن به هر دانسته ای، بخشی از عمر و امکانات خود را مصرف میکند و اگر نتیجه این تلاش و هزینه، گرهی از کار او نگشاید، آن تلاش و هزینه به هدر رفته است. بر این اساس، وقتی از یک علم زیان آور سخن میگوییم، در حقیقت، به کاربردهای آن نظر داریم و منظورمان دانشی است که میتوان آن را به زیان انسان ها به کار برد. کاربرد هر چیز در زندگی انسان هیچ گاه در یک نقط قابل توصیف متمرکز نیست تا به آسانی بر چسب مفید یا مضر برآن بزنیم؛ هر چیز قابل کاربردی در یک مدار فازی به کار می رود، در طیفی از فایده رسانی محض تا زیان آوری مطلق. به عبارت دیگر، ضرر و فایده از مفاهیم تشکیکیاند. بنا براین، توصیف نتیجه یک تحقیق به زیان باری با دو مشکل مواجه است:

. همیشه باید به تشخیص یک نفر (شخص محقق) واگذار شود که ممکن است بر شرایط گوناگون جوامع انسانی احاطه نداشته باشد.

. هر چیز زیان باری از نگاهی دیگر و با وجهه ای دیگر میتواند مفید باشد. به عبارت دیگر، سود و زیان دانستنیها با ملاحظه شرایط زمانی و میزان رشدیافتگی انسان ها صورت های مختلفی پیدا میکند. با این ملاحظه، هرچند ممکن است از برخی عبارات احادیث، مثل «علمی که سودی نرساند» (حرانی، ، ص ) و «علمی که دانستنش سودی ندارد» (سیوطی، ج ، ص ). دانش بدون فایده به ذهن تبادر کند و بنا بر آنچه دربار مسئولیت دانشمند گفته می شود (نک: فاینمن، ، ص ؛ معلا، بیتا، ص ) نویسندگان اخلاق، پژوهنده را موظف به کتمان آن بدانند، ولی حقیقت این است که وجود دانشی که یکسره زیان بار بوده، هیچ منفعتی حتی برای افراد خاص و در زمان های آینده هم برای آن تصور نشود، یک فرض محقق نشدنی است. چیزی که در عالم واقع وجود دارد و میتوان به آن اشاره کرد، این است که دانش هایی با صبغ زیان باری میتوانند از جهات مختلفی مفید باشند. برای مثال، برای گروهی خاص که توانایی حفظ آن را دارند، سودمند، یا حتی ضروری باشند. در این صورت، اظهار آن برای همان دسته از مردم، به انداز کتمانش از دیگران، لازم و اخلاقی است. این اصل را میتوان از سفارش هایی مثل «بذله لمستحقه؛ بخشیدن به کسی که شایسته آن است» (لیثی، ، ص ) و «أن یعلمه أهله؛ آن را به افراد شایسته بیاموزد» (حرانی، ، ص ) استنباط کرد.

گاهی یک دانش میتواند در زمان های دیگر و شرایط دیگر و در دست افرادی با توانایی بیشتر سودمند باشد. رسول خدا (ص) فرمود: «خرم بنده ای که گفت مرا بشنود، حفظ کند و بیتغییری، به آن که نشنیده برساند؛ بسا کسی که خود دانشمند نیست، ولی دانشی را به دیگری میرساند و بسا کسی که دانشی را به داناتر از خود می رساند» (کلینی، ، ج ، ص ).

شاید یکی از فلسفه های تشکیل اصحاب سر در حوز امامت، همین بود که برخی از معارف باید به دست دیگران میرسید و شاید تنها راهش سپردن آن معارف به افراد موجود بود. به همین دلیل است که برخی از معارفی که پیشوایان معصوم (ع) در دوره های میانی امامت به اصحاب سر خود آموخته و آن ها را از افشای آن برحذر داشته اند، در دوره های پایانی در ضمن ادعیه و زیارات در دسترس دیگران هم قرار گرفته است. با توجه به این محدودیت ها، پیشنهاد یک اصل اخلاقی برای فرض زیان بار بودن نتیجه پژوهش نه تنها آسان نیست، بلکه ممکن است عالمانه هم نباشد.

با این حال، به استناد مسئولیت دانشمند در سودرسانی و رنج زدایی افشای دانش در ظروفی که نفعی به حال مردم ندارد یا ممکن است رنجی برای آن ها بیافریند، خلاف اخلاق است.

. موقعیت اظهار نتیج تحقیق

منظور از موقعیت اظهار نتیجه، موقعیتی است که پژوهنده تصمیم میگیرد نتیج پژوهش خود را اعلام کند. این تصمیم گاه مستند به فوایدی است که او برای خود تصور میکند؛ با صرف نظر از فوایدی که ممکن است برای جامعه در پی داشته باشد و گاه ناشی از این است که او حاصل پژوهش را برای جامعه بشری مفید میداند. در صورت اول، اعلام نتیجه از نظر ماهوی یک معامله است که انجام دهند آن به طور طبیعی به دنبال سود بیشتر خواهد بود. دانشمندی که سود مادی را هدف قرار میدهد از نظر حقوقی، مجرم نیست، ولی بر خلاف «اخلاق دانشوری» رفتار کرده و احتمال این که مرزهای اخلاقی دیگری را در پی سود بیشتر درنوردد، منتفی نیست.

در صورت دوم نیز با آن که نمیتوان به پژوهشگر نسبت سودجویی داد و او را به منفعت طلبی متهم کرد، نیروهای درونی و بیرونی (نفسانی و اجتماعی) زیادی با گرایش های ضداخلاقی او را احاطه میکند. بنابراین، در هر دو صورت، اگر محقق مصادیق رفتارهای غیراخلاقی را نشناسد و از پیش برای مقابله با آن ها آموزش ندیده و تمرین نکرده باشد، هرگز موفق به انجام وظایف اخلاقی خود نمیشود. در ادامه، در بار اصول و ارزش هایی که در این دو موقعیت به کار محقق می آید، سخن میگوییم.

. . صداقت

منظور از «صداقت» در حوز پژوهش، «صداقت علمی» است. «صداقت علمی» در برابر دو رفتار غیر اخلاقی «جعل»[۱] و «تحریف داده»[۲] قرار دارد. جعل و تحریف داده ها از بارزترین مصادیق «تقلب علمی»[۳] است که در عصر ما به دلیل وجود فناوریهای نوین ارتباطی از یک سو و نقش مؤثر جایگاه علمی در تعیین جایگاه اجتماعی از سوی دیگر، چهره های متنوعی پیدا کرده است. (نک: ذاکر صالحی، ، ص ). دفتر علم و فناوری ایالات متحده جعل در پژوهش را «ساختن داده ها یا نتایج و ثبت و ضبط یا گزارش آن ها» تعریف کرده است (-۱۵. pp ,2009 ,Shamoo32). به نظر میرسد تأکید بر واژ ساختن که حکایت از غیر واقعی بودن داده یا نتیجه ساخته شده دارد، ما را از قیدهایی مثل تقلبی یا تأیید نشده (توکل و ناصریراد، ، ص ) بینیاز می سازد.

تحریف، هم در مرحل جست وجو و پژوهش اتفاق می افتد و هم در مرحل دست یابی به نتیجه. تحریف در زمان تحقیق به معنای دست کاری مواد، وسایل و فرآیند پژوهشی است و در مرحل دست یابی به نتیجه، عبارت است از تغییر و حذف داده ها و نتایج، به صورتی که سبب شود نتایج گزارش شده با نتایج واقعی متفاوت باشند و تحقیق به عنوان یک مطلب ثبت شد قبلی به شمار نیاید (نورمحمدی، ، ص ). تفاوت بین تحریف و جعل داده ها در آن است که در جعل داده ها، تمامی نتایج گزارش شده غیرواقعی هستند؛ در حالی که در تحریف داده ها، تنها بخشی از نتایج گزارش شده غیر واقعی اند. مبتنی بر اصل احترام به حقوق پژوهنده وظیفه دارد از جعل و تحریف خودداری کند. پژوهنده