خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل دین و سیاست: صلح در نهج البلاغه (۱)

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل دین و سیاست: صلح در نهج البلاغه (۱) :

نهج البلاغه دریایی است پهناور و اقیانوسی است ژرف و جهانی است بی کران که می توان با تدبر در خطبه ها و نامه ها و کلمات قصار آن، مطالبی ناب و انسان ساز در زمینه اخلاق و سیاست و تربیت از آن استنباط و استخراج کرد. این کتاب مستطاب، هم درس جهان بینی می دهد و هم درس ایدئولوژی. مطالب عمیق آن از سطح ملت ها و امت ها فراتر و گسترده تر و در حقیقت جهانی و جاودانی است. هر انسانی از هر نژادی و پیرو هر کیش و آیینی می تواند از آن بهره مند شود. آری کتابی است انسانی و غیرقابل نسخ و کهنگی ناپذیر.

یکی از مسایل مورد ابتلای بشر در تمام ادوار تاریخ، مسأله جنگ و صلح است. بعد از این هم بشر با این مسأله درگیر خواهد بود. امام علی (ع) در جای جای نهج البلاغه سخنانی نغز و آموزنده درباره جنگ یا صلح مطرح کرده و راهی بسیار روشن، هماهنگ با عقلانیت ناب و وجدان پسند و جهان بینی الهی مطرح کرده است. مسأله جنگ و صلح در حقیقت دو مسأله است: یکی مسأله جنگ و حکمت و فواید و مضار آن و دیگری مسأله صلح. همان گونه که از عنوان بحث پیداست، بحث ما درباره مسأله صلح است و می خواهیم با سیر و سیاحتی در فضای ملکوتی نهج البلاغه این مسأله را در ابعاد مختلف بررسی کنیم.

یکی از مسایل مورد ابتلای بشر در تمام ادوار تاریخ، مسأله جنگ و صلح است. بعد از این هم بشر با این مسأله درگیر خواهد بود. امام علی (ع) در جای جای نهج البلاغه سخنانی نغز و آموزنده درباره جنگ یا صلح مطرح کرده و راهی بسیار روشن، هماهنگ با عقلانیت ناب و وجدان پسند و جهان بینی الهی مطرح کرده است. مسأله جنگ و صلح در حقیقت دو مسأله است: یکی مسأله جنگ و حکمت و فواید و مضار آن و دیگری مسأله صلح.

۱- مفهوم صلح

پیداست که صلاح در برابر فساد است. در عرف همه ملت ها، انسان ها به صالح و فاسد تقسیم می شوند. همگان معتقدند که اشخاصی که گرفتار ارتکاب منکراتند، فاسد و تبهکار؛ و اشخاصی که از منکرات پرهیز می کنند، صالح و شایسته اند. هرچند که ممکن است درباره این که چه کارهایی منکر است با یکدیگر اختلافاتی داشته باشند. همچنین اصلاح در برابر افساد است. اصلاح و افساد یا فردی است یا اجتماعی. فرد فاسد می تواند خود را اصلاح کند یا این که زیر نظر یک راهنما و مراد و مرشد و با به کارگیری دستورهای او اصلاح شود. اصلاحات اجتماعی توسط رهبران دلسوز و فرهیخته و مبارز صورت می گیرد. هرگاه میان دو کس یا دو گروه اختلاف یا جنگ باشد، فرد یا افراد باید وساطت کنند و آن ها را اصلاح دهند.

مصالحه؛ عملی است که برای رفع اختلاف میان دو کس یا دو گروه انجام می گیرد. اهل لغت و فرهنگ نویسان زبان عربی می گویند: «صِلاح، به کسر، مصدر مصالحه و اسم مصدر آن، صلح و مذکر و مؤنث آن یکسان است. مانند صلح حدیبیه». [۱] در فرهنگ های فارسی، صلح را به معنای سازش و آشتی آورده اند. [۲]

۲- فلسفه صلح

آیا در زندگی بشر اصالت با جنگ است یا با صلح؟ اگر اصالت با جنگ است صلح، فرعی است و تنها در حال اضطرار باید به آن تن داد و اگر اصالت با صلح است جنگ؛ امری فرعی و اضطراری است و تنها باید در حال ضرورت به آن تن داد و آثار و عواقب تلخ آن را متحمل شد. هرچند ممکن است فواید و ثمرات شیرینی هم داشته باشد. گفته اند: «صبر تلخ است ولیکن بَرِ شیرین دارد». جنگ نیز به خاطر قتل و ویرانی تلخ است ولی ممکن است «بَرِ» شیرین داشته باشد.

نظام برخی از تفکرات اجتماعی به سوی جنگ طلبی و اصالت دادن به جنگ گرایش داشته است. ماکیاولی ایتالیایی معتقد بود که: «در سیاست فقط باید به هدف توجه داشت و نباید گذاشت که پیش داوری های اخلاقی در آن تأثیر نماید». او با نوشتن کتاب هنر جنگ، روحیه ستیز و پرخاشگری و خشونت را به مردم القا می کرد. امروز ماکیاولیسم به معنای «نادیده گرفتن و زیرپای گذاشتن تمام اصول اخلاقی تعبیر می شود ». فاشیسم نیز ادامه دهنده راه ماکیاولیسم است. هر برنامه ای که به منظور برپا کردن تمرکز حکومت ملی مطلقه با سیاست و روش خشک و خشن ملی باشد و برای عملی کردن آن رژیم در زمینه های صنعتی، کارخانه ای، تجاری و مالی همراه با زور و تعدی نسبت به مخالفان طرح ریزی شود و به اجرا در آید، فاشیسم نامیده می شود. [۳] موسولینی در ایتالیا حزب فاشیست ها را تأسیس کرد. آیا آن گونه که در مرام نامه ها و فلسفه های فاشیستی آمده «انسان گرگ انسان است» یا آن گونه که سعدی شیرازی با الهام از روح تعالیم اسلامی گفته که انسان غمخوار انسان است:

بنی آدم اعضای یکدیگرند

که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار

دگر عضوها را نماند قرار

تو کز محنت دیگران بی غمی

نشاید که نامت نهند آدمی

صلحی که خردمندانه و خداپسندانه باشد و پشیمانی نیاورد، خیر؛ و خلاف آن شر است. در نظام سیاسی و اجتماعی علوی همان گونه که اصالت با صلح است نهادهای صلح آفرین هم اصالت می یابند. به همین جهت است که جایگاه بازرگانان و صنعت گران در نظر آن امام همام ارتقا می یابد و درباره شان می فرماید: «إنهم سلمٌ لا تُخاف بائقَتُهُ و صلحٌ لا تخشی غائلتُهُ [۴](همان، نامه۵۳).[۵]

قرآن کریم می فرماید: «الصلحُ خیرٌ[۶]» . این یک قاعده کلی است هر چند که در مورد صلح و صفای زن و شوهر ذکر شده است.

اگر سازش و آشتی -به شرطی که بخردانه باشد-، خیر است معلوم می شود که جنگ افروزی و آتش بیار معرکه جنگ شدن، شر است. اگر رقیب -اعم از این که فرد باشد یا جمع- آماده صلح است، نباید جنگ طلب بود. همگان باید اهل خیر و صلاح باشند نه اهل شر و فساد. به همین جهت است که امام علی (ع) در فرمان مالک اشتر می نویسد: «و لا تدفعَنَّ صلحاً دَعاک إلیهِ عدوّک للَّهِ فیهِ رضاً[۷]». صلحی که رضای خدا در آن است و دشمن تو را به آن فرامی خواند، رد نکن.

حضرتش در وصیت نامه خویش به فرزندان و بستگان و همه نسل ها -به ویژه حسنین- فرمود: «أوصیکما و جمیع وُلدی و أهلی و مَن بلغه کتابی بتقوی اللَّه و نظم أمرکم و صلاح ذات بینکم». [۸]شما و همه فرزندان و بستگان و هر که را که نامه ام به او برسد به تقوا و نظم و اصلاح ذات البین سفارش می کنم.

سپس از پیامبر بزرگ اسلام نقل کرد که فرموده است: «صلاح ذات البین أفضل من عامّه الصلاه و الصّیام». [۹]

اصلاح دادن میان مردم از همه نمازها و روزه ها برتر است.

صلحی که خردمندانه و خداپسندانه باشد و پشیمانی نیاورد، خیر؛ و خلاف آن شر است. در نظام سیاسی و اجتماعی علوی همان گونه که اصالت با صلح است نهادهای صلح آفرین هم اصالت می یابند. به همین جهت است که جایگاه بازرگانان و صنعت گران در نظر آن امام همام ارتقا می یابد و درباره شان می فرماید: «إنّهم سِلمٌ لا تُخاف بائقَتُهُ و صلحٌ لا تُخشی غائلتُهُ». [۱۰]آن ها سلیم النفس می باشند که از خطر آن ها بیمی نیست و صلحی هستند که از غائله و طغیان آن ها ترسی نیست.

امام علی (ع) برای بیدار کردن انسان ها و هشدار دادن به سیاستمداران و زورمندان و فرماندهان و زمامداران، نه تنها فلسفه عالی صلح را مطرح می کند، بلکه به بیان فواید و آثار خیر آن می پردازد، تا اخلاق صلح جویی و آشتی پذیری را بر کرسی نشاند، و رذیلت و پلیدی و زشتی جنگ جویی و آتشی ناپذیری را برای همگان نهادینه گرداند.

۳- فواید صلح

کاری که در ذات خود، خیر، عقلانی و خداپسندانه است، فایده دارد و کاری که در ذات خود شر و غیرعقلانی و شیطانی است، ضرر دارد. هر انسانی ذاتاً طالب نفع، و فایده است هر چند ممکن است در تشخیص نفع و فایده دچار اشتباه گردد و ضرر را به جای نفع و نفع را به جای ضرر گذارد.

آن هایی که آتش افروز جنگ و فساد و نزاع می شوند، به گمان خود نفع می برند؛ حال آن که در واقع زیان می بینند، و هنگامی که سرشان به سنگ می خورد، پشیمان می شوند.

امام علی (ع) برای بیدار کردن انسان ها و هشدار دادن به سیاستمداران و زورمندان و فرماندهان و زمامداران، نه تنها فلسفه عالی صلح را مطرح