خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل بررسی ابعاد فقهی نقش زن در پشتیبانی دفاع مقدس

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل بررسی ابعاد فقهی نقش زن در پشتیبانی دفاع مقدس :

مقدمه

در اسلام به نقش و کارکرد زنان در صحنه های فعالیت اجتماعی، سیاسی اهمیت و اعتبار کافی داده شده اما در طول تاریخ به دلایل متعددی این حقوق یا مخدوش یا تعمداً نقض گردیده است طوری که برخی می پندارند زنان فاقد این حقوقند. (حقوق زن) حضور فعالانه زنان در عرصه های انقلاب اسلامی و تجدید سازمان اجتماعی و نیز حضور پیشقدمانه آنها در رخدادهای جنگ و جبهه و مسائل سیاسی، اجتماعی جامعه اسلامی به منزله نیمی از پیکره این جامعه همواره تأیید رهبر و بنیانگذار انقلاب اسلامی بوده است. ریشه دعوت و حرکت زنان به انجام دادن این قبیل فعالیتها به نقش الگویی زنان صدر اسلام و بانوان عصر پیامبر اسلام حضرت محمدصلی الله علیه وآله وسلم بخصوص حضرت زهرا سلام الله علیه و حضرت زینب سلام الله علیه بر می گردد که بر اساس ایدئولوژی اسلامی و برنامه های اجتماعی اسلام قرار داشته است. در متون تاریخی، اغلب از نقش زنان درباری و از تأثیر زنان غرب و شرق زده یا به اصطلاح روشنفکر بر تحولات اجتماعی سخن به میان آمده، ولی زنانی که در حادثه گریبایدف، جنبش تنباکو، نهضت مشروطه، کشف حجاب، قیام تیر و… مشارکت داشته اند، از توده زنان مسلمانی بوده اند که گوش به فرمان مراجع تقلید و به منظور انجام تکلیف شرعی و الهی پا به میدان مبارزه گذاشتند. از دهه تا پیروزی انقلاب اسلامی، این زنان حضور گسترده تر و مستمرتری از خود نشان دادند، علت آن، اولا: خودباوری بیشتری بوده که امام خمینی(ره) در زنان پدید آورد. ثانیا: لبیک آنان به دعوت امام برای حضور سیاسی اجتماعی بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، زنان هنوز نیاسوده و خستگی یک مبارزه طولانی علیه رژیم پهلوی را از تن بیرون نکرده بودند که بار دیگر بر خود تکلیف دیدند برای دفاع از انقلاب، به ایفای نقش های تازه تر و مؤثرتر در عرصه های جدیدتر بپردازند، از این رو، شرکت در بحران هایی را که در گوشه و کنار کشور، بویژه در کردستان بر پا شد، جزء وظیفه خود دانستند، ولی آنچه بعد از حدود / سال پس از پیروزی، زنان را به کمک و مساعدت بیشتر طلبید، دفاع مقدس است که هشت سال نظاره گر رشادت های زنان و مردان این مرز و بوم بود. از مشارکت سیاسی اجتماعی زنان معاصر ایران و از حضور آنان در دفاع از کشور، بسیار سخن گفته شده اما کمتر، مصداقی از آن ارائه گردیده است. حوادث پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به ویژه دفاع مقدس نیز از این قاعده مستثنی نیست. آیا سخن از مشارکت زنان، یک تعارف سیاسی است؟ اگر تعارف نیست مصداق های آن چیست؟ بی شک فعالیت های همه جانبه زنان در دفاع مقدس را می توان به مثابه یکی از مهم ترین مصادیق مشارکت زنان در دفاع از این مرز و بوم دانست. مشارکت بانوان در دفاع مقدس، از اهمیت به سزایی برخوردار است، زیرا از جهت کمیت، حدود نیمی از آحاد جامعه را زنان تشکیل می دهند و مشارکت زن، یعنی هماهنگی نیمی از نیروهای جامعه در راستای یک هدف. در اینجا ما به یاری خداوند متعال تلاش داریم تا گوشه ای از فعالیت های زنان را در هشت سال دفاع مقدس به عرصه ظهور بگذاریم.

بخش اول: نقش پشتیبانی زنان در دفاع مقدس

فراخور ورود به هر بحثی شناخت اصطلاحات و الفاظ آن ضرورت مینماید. چراکه در صورت بی توجهی به معانی و مفاهیم دقیق اصطلاحات به بیان آن مباحث دچار مطالعه شده و نتیجه ی مطلوبی حاصل نخواهد شد.

معنی لغوی و اصطلاحی: زن در لغت: در لغت نامه دهخدا زن. [ زَ ] (اِ) نقیض مرد باشد. (برهان). مطلق فردی از افراد اناث خواه منکوحه باشد و خواه غیرمنکوحه. (آنندراج). مادینه انسان. بشر ماده. امراءه. مقابل مرد. مقابل رجل. (فرهنگ فارسی معین). انسان و ماده ای از نوع بشر و مراءه و نساء و خاتون و بانو. ج، زنان. (ناظم الاطباء). مادینه از آدمی.(دهخدا، علی اکبر،لغت نامه دهخدا زیر نظر دکتر محمد معین و جعفر شهیدی، ،ج،ص)

نقش در لغت: نقش در لغت به معنی نگارش، نگاشتن،نگار کردن چیزی به دو رنگ یا چند رنگ (همان، ج، ص)

نقش در اصطلاح: نقش، به رفتاری اطلاق می شود که دیگران از فردی که پایگاه معینی را احراز کرده است، انتظار دارند. نقشهای مناسب به صورت بخشی از فرایند اجتماعی شدن به فرد آموخته می شود و سپس او آنها را می پذیرد.(دانشنامه رشد)

دفاع در لغت: دفاع. [ دِ ] (ع مص) دور کردن از کسی. (از منتهی الارب). دور کردن. (دهار). دفع کردن از کسی. (تاج المصادر بیهقی) (از ترجمان القرآن جرجانی) (از اقرب الموارد). || همدیگر را راندن. (از منتهی الارب) (ناظم الاطباء). || مزاحم کسی شدن (دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین و جعفر شهیدی، ،ج،ص) دفاع در اصطلاح: (اصطلاح فقه) در مقابل جهاد است و آن در موقعی است که دشمنان بر مردم مسلمان هجوم آوردند و حمله نمایند، آن بر همه افراد واجب است. دفاع از حقوق اولیه هر فردی است جهت حفظ مال و جان و عرض و ناموس خود. از فرهنگ علوم نقلی، از شرح لمعه ج ۲ ص ۳۲۵). مسئله دفاع از کیان اسلام یکی از مهمترین مباحث، در علم فقه به شمار می رود و دفاع از کیان اسلام به اقدامی اطلاق می شود که در برابر هجوم کفار به سرزمین های اسلامی صورت می گیرد.)فهرست کتابخانه تخصصی آیت الله بروجردی (قم)، پایان نامه حوزوی، ،ص

مقدس در لغت و اصلاح: مقدّس در لغت به معنی «پاک، پاکیزه، منزه، پاک کرده، به پاکی یادشده، و به پاکی خوانده شده» (دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ،ج،ص) درمنابع دینی، امر مقدس به طهارت و پاکی تعریف شده است: «التقدیس: التطهیر الالهی المذکور فی قوله تعالی «و یطهرکم تطهیرا» دون التطهیر الذی هو ازاله النجاسه المحسوسه». مقدس اصیل از هرگونه عیب و نقص مبرا است و دارای طهارت و نزاهت مطلق است، مقدسات تبعی به نسبت پیوندشان با مقدس اصیل و در نتیجه، به نسبت پاکی شان، مقدس شمرده می شوند، مقدس در این معنا، در مقابل نامقدس، پلید و ناپاک قرار دار؛ چنان که گاهی امر قدسی در مقابل امر عرفی قرار می گیرد. امر قدسی امری است که رو به آسمان دارد و امر عرفی امری است عقلانی و از متن زندگی مادی برخاسته است و دل در گرو عرف دارد. جدا نگه داشتن ناپاکی های ظاهری همچون نجاسات (خون، بول، مدفوع، سگ و خوک) از حیطه امور مقدس، احتمالا به دلیل طهارت معنوی و ظاهری امور مقدس است. بر این اساس، اگر بخواهیم از حیطه امور مقدس احتمالا به دلیل طهارت معنوی و ظاهری امور مقدس است. بر این اساس، اگر بخواهیم از مقدس تعریفی ماهوی ارائه دهیم (نه تعریف به ویژگی ها، آن چنان که دورکیم انجام داده است) باید بگوییم مقدس آن چیزی است که از منظر مردم، در باطن و ظاهر خود، از هرگونه ناپاکی، عیب و نقص به دور می باشد.(واحد تحقیقات مؤسسه فرهنگی هنری جام طهور، دایره المعارف طهور، اصول عقاید، ،ج،ص)

بخش دوم: نقش زنان در جنگ های صدر اسلام

مطالعه جنگ هایی که در زمان پیامبر گرامی اسلام، رخداده است بیانگر این است که شرکت کننده در این جنگها، در زمینه های مختلف نقش آفرینی می کردند، و تمام این نقش آفرینی ها مورد تأیید پیامبر اسلام (ص) بعنوان مبلغ و مجری احکام ناب اسلامی نیز بوده است. که به برخی از این موارد اشاره می شود:

حضور برخی از زنان در جنگهای اسلام چنان با ارزش مهم بوده است که حضرت رسول (ص) مقام آنان را بالاتر از مردان جنگی میدانند.

فداکاری نسیبه دختر کعب، مشهور به ام عماره، به اندازه ای حساس و ضروری بود که پیامبر اکرم (ص) به فرزند او عمار فرمود: «امروز – جنگ احد – مقام مادر تو از مردان جنگی والاتر است». (واقدی المغازی، ج ص – به نقل از نقش زنان مسلمان در جنگ؛ ص -۳)

هر چند ممکن بود بانوان صدر اسلام در جنگ عزیزانشان را نیز از دست بدهند اما این باعث نمی شد دست از خدمت در جنگ بردارند.

حنمه دختر جحش؛ وی با اینکه دایی و برادر و شوهرش در جنگ احد به شهادت رسیده بودند، خود نیز با کمال رشادت و شهامت همگام با سایر رزمندگان به مداوای مجروحان می پرداخت و به آنان آب می رساند.(طبقات الکبری، ج ص – به نقل از همان)

۱- معالجه مجروحان

تاریخ جنگهای صدر اسلام، بیانگر و شاهد آن است که مسئولیت معالجه مجروحان جنگی به زنان واگذار می شداست. زنانی مانند نسیبه، جراحه و ام عطه، در بسیاری از غزوات و جنگهای پیامبر اسلام (ص) حضور داشتند و عهده دار مسئولیت امداد بودند. ام عطیه می گوید: «من در هفت غزوه به همراه پیامبر (ص) شرکت کردم و علاوه بر آن بارداری، معالجه مجروحین جنگی را نیز عهده دار بودم» (طبقات الکبری، ج ص ؛ الاصابه، ج ص – به نقل از همان) در برخی روایات آمده که رسول خدا(ص) زنان را با خود به جنگ می برد، سماعه از امام باقر(ع) یا امام صادق (ع) نقل می کند که پیامبر(ص) جهت معالجه مجروحان، زنان را نیز به جنگ فرا می خواند؛ از غنایم چیزی به آنها نمیداد، لکن مبلغی به ایشان عطا می کرد. (سنن ترمذی، ج ص – به نقل از همان) در برخی متون تاریخی آمده است که هنگام عزیمت به سوی جنگ، برخی از زنان به صورت گروهی یا فردی، خدمت پیامبر(ص) رسیدند و برای کمک به رزمندگان و معالجه مجروحان، تقاضای حضور در جنگ کردند؛ پیامبر (ص) اجازه فرمودند. شرکت حضرت فاطمه (س) در جنگ احد، از همه موارد مهمتر است. آنگاه که آن حضرت به احد آمده بود، پیامبر(ص) مجروح شده بود و خون زخم صورت مبارکش بند نمی آمد، حضرت زهرا(س) به معالجه پدر گرامی پراخت. واقدی در این باره می گوید: «فاطمه (س) چهره پیامبر(ص) را می شست و علی (ع) با سپر خود آب می ریخت؛ ولی خون باز نمی ایستاد. حضرت فاطمه (س) قطعه حصیری را سوزاند و خاکستر آن را بر زخم پاشی تا خون بند آمد. نیز نقل شده است که با پشم سوخته آن را معالجه کرد.» (واقدی، المغازی، ج ص – به نقل از همان)

– پرستاری بیماران:

دومین مسئولیتی که زنان عهده دار آن بودند، وظیفه پرستاری از بیماران جبهه بود. پیامبر(ص) همه نیروهای کارآمد را در جبهه به کار می گرفت و زنانی چون ام عطیه، معاذه غفاریه، لیلای غفاریه، و ام سنان اسلمه را به جبهه می برد تا علاوه بر مسئولیت معالجه مجروحین، وظیفه پرستاری بیماران را نیز عهده دار باشند.(اعلام النساء، ج ص الاصابه، ج ص – به نقل از همان)

۳- تدارکات و پشتیبانی جبهه:

در جنگ احد، بسیاری از نیروهای مسلمان فرار کرده بودند و پیامبر(ص) با تنی چند از یاران نزدیک خود، در برابر هجوم دشمن مقاومت می کرد. وضعیت سختی پیش آمده بود که چهارده تن از زنان مسلمان برای یاری رزمندگان روانه جبهه احد شدند.

واقدی می نویسد: «محمد بن مسلمه، همراه زنان به جستجوی آب پرداختند. این چهارده نفر بودند که فاطمه (س) دختر پیامبر اکرم(ص) نیز با ایشان بود. زنان آب و غذا را بر پشت خویش می بردند و به درمان مجروحان می پرداختند و به آنان آب می دادند»(واقدی، المغازی، ج ص – به نقل از همان)

در متون تاریخی، نام شش تن از زنان مسلمان بعنوان ساقیان رزمندگان به چشم می خورد که علاوه بر درمان مجروحان عهده دار آبرسانی وسقایت رزمندگان جبهه نیز بوده اند. اینان عبارت بودند از: ام ایمن، ام سلیم، ام کثیر، ربیع دختر معوذ، حمنه و نسیبه. عمربن خطاب درباره ام تسلیم می گوید: «وی در جنگ احد مشک های آب را برای ما حمل می کرد» (الاستیعاب، در حاشیه الاصابه، ج ص – به نقل از همان)

– آشپزی:

ام عطیه گوید: «با رسول خدا(ص) در هفت جنگ شرکت کردم و یکی از وظایفم تهیه غذا برای رزمندگان بود» (الطبقات الکبری، ج ص ؛ مسند أحمد بن حنبل، ج ص – به نقل از همان)

– تهیه دارو:

ام ابیه گوید: «بکی از کارهای ما در جنگ خیبر تهیه دارو برای معالجه رزمندگان مجروح بود»(کنزالعمال، ج ص – به نقل از همان)

– رساندن مهمات به رزمندگان:

ام ابیه ضمن برشمردن فعالیتهای خود در جنگ خیبر؛ می گوید: «ونناولالستهام»: یعنی تیرها را برای رزمندگان فراهم میکردیم. (اسد الغابه، ج ص – به نقل از همان)

– تعمیر تجهیزات آسیب دیده:

ام سنان اسلمیه یکی از زنان قهرمانی است که در جنگ خیبر حضور یافت. هنگامی که از حرکت پیامبر اسلام(ص) بسوی خیبر آگاه شد، نزد آن حضرت آمد و گفت: «ای پیامبر خدا! بسیار مایلم که در این نبرد در معیت شما باشم تا مشکها آسیب دیده را تعمیر و اصلاح کنم…». (اعلام النساء، ج ص – به نقل از همان)

– انتقال مجروحان و شهدا به پشت جبهه:

ربیعه دختر معوذبن عقراء، از زنان متعهدی است که چنین مسئولیتی را عهده دار بود. وی می گوید:

آنگاه که با رسول خدا(ص) در جنگی شرکت میجستیم به رزمندگان خدمت کرده، آنان را سیراب می کردیم و مجروحان را به مدینه انتقال می دادیم». (اسد الغابه، ج ص؛ اعلام النساء، ج ص – به نقل از همان)

بخش سوم: نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی ایران

تاریخ کشورمان حضور زنان را در پشت صحنه های بزرگ نشان می دهد. شکستن قلیان ها توسط همسران ناصرالدین شاه و سرپیجی از دستورات او مبنی بر آماده کردن قلیان پس از تحریم تنباکو توسط میرزای شیرازی، کمکهای مادی و معنوی زنان گیلان به انقلابیون در نهضت جنگل، مقاومت زنان مسلمان در برابر توطئه کشف حجاب و تظاهرات بزرگ آنها در مشهد، در اعتراض به همین توطئه و نمونه های دیگر، همگی در راستای همین حضور فعال زنان مسلمان در صحنه سیاسی کشور است. با این همه تأثیر زنان در شکل گیری و تداوم انقلاب اسلامی از هر دوره تاریخی بیشتر بوده است. حضور استوار زنان را در صحنه های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در مقاومت صبورانه آنها در برابر فشارها و آزارهای رژیم شاه بر خانواده های آنان می توان دید، در تظاهراتهای گسترده، هزاران زن چادری پیشاپیش صفوف جمعیت حرکت می کردند و با این کار ضمن این که خطر را به جان می خریدند از دامنه ی خطر می کاستند. به نظر کدی: اینان عمدتا زنان بازاری، زنان طبقه پایین و دانشجویان بودند. با وجود تلاشهای گسترده ای که در جهت بی تفاوت کردن مردم و ایجاد روحیه خودمداری و عافیت طلبی، با هدف دور کردن آنها از سیاست انجام می شد، بردباری زنان متعهد مسلمان در برابر انبوه خطرات و مشکلات و ترغیب همسران و فرزندانشان به مبارزه و همکاری، عامل مؤثری در تداوم روند رو به تکامل انقلاب بود. رژیم طاغوت مبارزان مسلمان را در زندانها حبس و شکنجه میکرد، به خانه هایشان یورش می برد و حتی گاه برای اقرار و آزاد متهمان همسر و فرزندان آنها را در برابر دیدگانشان شکنجه می کرد اما هیچ کدام از این مسائل، سبب ایجاد ضعف در روحیه زنان مسلمان نشد. در واقع اگر صبر این زنان و همکاری و یاری آنان با مردان نبود شاید این مقاومت ها ادامه پیدا نمی کرد و ریشه های سازنده و شکل دهنده انقلاب پا نمی گرفت.

بخش چهارم: نقش زنان ایران در هشت سال دفاع مقدس

دوران هشت ساله دفاع مقدس، خاطرات، عملکردها و اقدامات بسیار درخشانی از حضور پر حماسه بانوان و شیرزنان ایرانی در خود به یادگار گذاشته است. این خدمات بانوان در واقع در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، هنری، سیاسی و حتی نظامی همراه و همگام با مردان حماسه آفرین در زمان جنگ، امری پیش پا افتاده نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشته و آن را نادیده انگاشت. بانوان ایرانی در این مدت هشت ساله نشان دادند که به راستی لیاقت افتخار آفرینی برای جامعه خویش را خواهند داشت. آنها هم در صحنه نبرد به صورت رویارویی مستقیم با دشمن اشغالگر و متجاوز مصاف کردند و هم در پشت جبهه و در عرصه های مختلف منشأ خدمات گرانبهایی گردیدند که تاریخ انسانیت و ارزشها الی الابد از آن همه خدمات ایثارگرانه، به نیکی یاد خواهد نمود. بانوان ایثارگر ایرانی با داشتن تجارب ذیقیمت از حضور در صحنه اجتماع در دوران پیش از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، در طول مدت هشت سال دفاع مقدس به افتخار آفرینی خویش ادامه داده و حتی در برخی از صحنه ها، جلودار مردها در امر پشتیبانی از دفاع مقدس و جنگ تحمیلی بوده اند و به تعبیر امام خمینی: «… از اینها و زحمات اینها، بیشتر از مردها باید گفت. برای این که وقتی که بانوان می آیند در میدان؛ قوه مردها دو چندان می شود یا ده چندان می شود…».(صحیفه امام، ج ، ص ) خدمات و عملکرد اقشار مختلف زنان و بانوان ایرانی در طول دفاع مقدس، در واقع تداوم عملکرد درخشان آنها در طول نهضت و انقلاب اسلامی بوده است؛ منتهی به گونه های دیگر و به شکل فعالیت و عملکردهای داوطلبانه حضرت امام با یادآوری این خدمات شایسته بانوان، ضمن تقدیر از فعالیت های مختلف بانوان ایرانی، خطاب به آنها فرمودند: «… امیدوارم که همانطوری که شما خانمها در همه اموری که مربوط به پیشرفت اسلام در قبل از این انقلاب و در زمان انقلاب و بعد از انقلاب داشتید، به همین نحو خداوند توفیق بدهد به شما که با تعهد باقی باشید و خدمت کنید، به این کشوری که در زیر ستم ستمکاران پایمال شده بود…». (همان، ج ، ص ) اصلی ترین حماسه ها و عملکرد درخشان بانوان ایرانی در خط مقدم جنگ، تنها به امداد و کمکرسانی به موقع آنها به مجروحین و زخمی های جنگ و نیز خدمات رسانی به موقع در امور تغذیه و تهیه کردن و فراهم ساختن خوراک و پوشاک برای رزمندگان خلاصه نمی شود؛ بلکه مهم تر از همه، شجاعت هایی بوده است که برخی از بانوان ایرانی در خط اول جنگ و بخصوص در ابتدای شروع جنگ تحمیلی و درست در زمانی که خاک مقدس جمهوری اسلامی ایران، از چندین نقطه مرزی مورد تجاوز قرار گرفته بود، به نمایش گذاردند، به طوری که میتوان به جرأت گفت اگر اقدامات، تشویقها، حمایت ها و شرکت مؤثر و مستقیم بانوان ایرانی در استان ها و شهرها و بخصوص آبادی های مرزی کشورمان در ابتدای جنگ، علیه دشمنان نظام و در مقابله با عناصر فریب خورده داخلی نبود، چه بسا دشمنان در همان ابتدای جنگ تحمیلی، به اهداف و اغراض شوم خود – یعنی تصرف و اشغال سریعتر مناطق مرزی کشور – توفیق می یافتند؛ اما این روحیه شهادت طلبی و بیباکی بانوان غیور ایرانی در داخل شهرها و آبادی های خالی از مردان بیشتر مردها در این زمان در خط مقدم جبهه به دفاع و مقابله با دشمن مشغول بودند)، و تشویق ها و روحیه بخشی آنها به مردان و فرزندان جنگجوی خود، مبنی بر ماندن در شهر و مقاومت ورزیدن و دفاع کردن از خاک و سرزمین خود، در همان ابتدا دشمن را با دژی مستحکم مواجه ساخت. به نظر می رسد که پس از هجوم همه جانبه دشمن به مرزها، شهرها و آبادی های ایران و با ایجاد جنگ روانی و رعب و وحشت در دل ساکنان آن – بخصوص بانوان و کودکان این مناطق به آنها از شوهران مبارز خود می خواهند که با ترک کردن جبهه جنگ و دفاع، خانواده خویش را به شهرهای امن برسانند و بدین وسیله، هم اجازه مقاومت به شوهران و فرزندان خود را در برابر دشمن را نمیدهند و هم خودشان با ترک گفتن منطقه و خالی نمودن شهرها، باعث تضعیف روحیه عناصر خط مقدم گردیده و باعث کاستن از حجم نیروهای مؤثر جبهه مقاومت شده و بعلاوه با ترک کردن منطقه، موقعیت پشت جبهه را خالی کرده و این فرصت را به دشمن می دادند که با دور زدن سپاه مقاومت کننده و سپس داخل شدن به شهر بی دفاع و خالی از سکنه، با سرعت هرچه تمامتر، مناطقی از ایران را به اشغال و تصرف خود در آورند و مقاومت افراد خط مقدم را فرو شکسته و تعداد بسیاری از مدافعین را به اسارت خود در آورند. اما جانفشانی و شجاعت شیرزنان ایرانی و روحیه بالای آنها، در مقاومت کردن و تشویق بی امان همسران و فرزندان خود به مقاومت و عدم ترک صحنه و باقی ماندن در منطقه – علیرغم وحشت و ناامنی – و درست در زمانی که شهر، آماج حملات زمینی و هوایی آنها قرار داشت، در همان ابتدا نقشه های دشمن را نقش بر آب کرده و فرصت آماده شدن، بسیج مردمی و انسجام را به نیروهای نظامی و دفاعی کشور داد. بطوری که در پرتو چنین حرکت شجاعانه آنها، دشمن نه تنها به اشغال سریع مناطق مرزی کشور ما توفیق نیافت، بلکه پس از اندک زمانی زد و خورد با ساکنان محلی – که علیرغم فشارها و وحشتهای فراوان – حاضر به تخلیه منطقه خود نشده بودند و همچنین مقاومتها و هجوم های رزمندگان اسلام، از خاک ایران عقب نشستند. بنابراین اگر گفته شود که یکی از اصلی ترین عوامل زمین گیر شدن ارتش بعث عراق در استان های مرزی کشورمان، در پرتو عملکردها و اقدامات مؤثر بانوان ایرانی مستقر در آبادیها و شهرهای مرزنشین وحدت ذهن و جان فشانی آنها بدست آمده است، سخنی به گزاف گفته نشده است. در عین حال شور و شوق بانوان ایرانی، جهت حضور مؤثر آنها حتی در درون جبهه و در خط مقدم تا پایان دفاع مقدس باقیماند تا آنجا که حضرت امام در سخنرانی خویش، به این مطلب و شور و اشتیاق بانوان اشاره دارند. (همان، ج ، ص ) همین شور و اشتیاق بانوان ایرانی است که در کلام امام از آن به عنوان نیروی مضاعفی، یاد شده است و باعث تقویت روحیه مردان در عرصه هشت سال دفاع مقدس می گردید. (همان، ج ، ص ) مشارکت بانوان در دفاع مقدس، از اهمیت به سزایی برخوردار است، زیرا از جهت کمیّت، حدود نیمی از آحاد جامعه را زنان تشکیل می دهند و مشارکت زن، یعنی هماهنگی نیمی از نیروهای جامعه در راستای یک هدف. در اینجا ما به یاری خداوند متعال تلاش داریم تا گوشه ای از فعالیت های زنان را در هشت سال دفاع مقدس به عرصه ظهور بگذاریم.

نقش زنان در جنگ هشت ساله دفاع مقدس

بحث مهم زنان در جنگ ایران در سه مقوله اصلی می گنجد:

۱- فعالیت زنان در پشت جبهه

۲- حضور زنان در میدان نبرد و خط مقدم

۳- نقش زنان در حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس پس از پایان جنگ

۱- فعالیت زنان در پشت جبهه

الف – تقویت روحیه ی رزمندگان

مساعدت زنان در پشت جبهه، طیف گسترده ای از فعالیت ها را در برمی گیرد. از جمله: تقویت روحیه رزمندگان برای حضوری هر چه پرشورتر در جبهه ها و تشویق مداوم آنان، یکی از مهمترین و بارزترین فعالیت های زنان در ایام جنگ تحمیلی بود. حضور چشمگیر خواهران و همسران و مادران رزمندگان در هنگام بدرقه آنان، دلیلی است بر این مدعا. این ترغیب و تشویق تا جایی ادامه داشت که حتی گاهی این زنان نمونه، خود، پیشانی بندهای این مسافران را محکم کرده، کوله بار سفرشان را می بستند و آنان را مهیای اعزام به جبهه می نمودند، و گاه برای احیای این هدف متعالی، از احساسات، گذشته و آمال و آرزوهای جوانی شان را برای دفاع از آرمان های اسلام و رسیدن به پیروزی لگدمال می کردند.

گواه این مطلب آن که هیچ مادری حاضر نمی شود جگر گوشه اش را که با خون دل و اشک دیده پرورش داده است، به سوی دشمن راهی کند، لیک این مادران غیور، خود زمینه ساز حضور فرزندانشان در جبهه ها بودند. گواه دیگر آن که هر زنی، طالب آن است که مرد زندگیش در کنار او باشد، تا هرگز احساس ترس و وحشت و دلهره بر او غلبه ننماید، اما در آن سال های آتش و خون، زنانی بودند که حتی چند ماه یک بار نیز قادر به دیدن همسرانشان نبودند و تنها دلخوشی شان نامه هایی بود که هر از چند گاهی به دستشان می رسید. حال آن که گاه دیر رسیدن یا نرسیدن آن نامه ها نیز، شور و غوغای دیگری در دلهایشان بر پا می کرد و هزاران فکر و تصور به ذهنشان خطور می نمود. گاه گذشت چندین ماه از تولد فرزندانشان، بهانه ای بود برای یک ملاقات کوتاه و مختصر… اما این زنان صبور و هدفمند، حتی در شهر غربت و در آوارگی ها و جابه جایی های متوالی، لب به شکوه نگشوده و مشتاقانه به استقبال تمامی این سختی ها می رفتند. حتی گاهی خود به همسرانشان اصرار می نمودند که کمتر به خانه بیایند و معتقد بودند، حضور آنان در جبهه ها ضروری تر و مفیدتر است؛ چرا که حضور در جبهه، تکلیفی الهی و مهر تاییدی بر فرمان ولایت بود. در این وادی به طور قطع باید گفت هر یک رزمنده که در جبهه های دفاع مقدس حضور دارد بیانگر حضور دو زن به ظاهر غایب در صحنه است. از یک طرف زنی که به عنوان مادر هویت او را شکل داده و از طرف دیگر، زنی به عنوان همسر که او را حمایت کرده و برای او آرامش خاطر آورده. به گونه ای که اگر عشق و حمایت آن دو زن نبود،حضور مردان هم امکان پذیر نبود. «بسیاری از زنان، همسران خود را حتی به قیمت از دست دادن همه ی لذات معمولی زندگی، راهی میدان مبارزه می کردند و از فکرشان، راهشان و آرمان هایشان دفاع می کردند» چه بسیار خانواده هایی پس از شنیدن خبر شهادت فرزندانشان، خدا را شکر کرده که چنین موهبتی را به آن ها عطا فرموده و با حفظ روحیه ی خود به دلجویی از دیگران می پرداختند و به کوری چشم دشمنان، حتی روی جنازه ی فرزندانشان عطر و گلاب می پاشیدند. زنان در طول دفاع مقدس ثابت کردند که یکی از عوامل تقویت کننده ی روحیه ی رزمندگان و پشتیبانی فرهنگی آن ها از جبهه ها بودند.

ب – کمک های نقدی و غیر نقدی

در دوران هشت سال دفاع مقدس، اگر چه بخش عظیمی از درآمد کشور در جهت تجهیز جبهه ها و رفع نیازهای تدارکاتی هزینه می گردید اما به لحاظ وسعت میدان جنگ از شمالی ترین نقطه مرزهای غربی تا جنوبی ترین نقطه آن، به علاوه تمامی پهنه آبهای نیلگون خلیج فارس، طولانی بودن مدت درگیری، محصاره اقتصادی و وضعیت نامطلوب اقتصاد داخلی، دولت نمی توانست آنچنان که شایسته است تمام هزینه های پشتیبانی جبهه را تحمل نماید. بنابراین مداخله نیروهای مردمی در امر پشتیبانی جنگ بسیار ضروری و حیاتی بود. آن روزها حال و هوای خاصی در مملکت اسلامی ما حاکم بود. در میان این تکاپو، نه تنها مادران تلاش می کردند، بلکه دانش آموزان نیز در سنگر مدرسه علاوه بر درس خواندن به تهیه و تأمین وسایل مورد نیاز رزمندگان مشغول بودند. مرحومه فهیمه بابائیان پور، همسر شهید غلامرضا صادق زاده، در نامه ای به همسرش، می نویسد: «دستم را از زیر چادر بیرون آوردم و یکبار دیگر برای آخرین بار به آن نگاه کردم. از دستم بیرونش آوردم و گفتم: می خواهم برای جبهه بدهم. برادری که در دکه ایستاده بود، گفت: چیه؟ طلاست؟ و بی اختیار نوار آهنگران را پشت بلندگوی دکه گذاشت. صدای آهنگران در میدان پیچید. اما من به خاطر می آوردم لحظات خوشی را که برای خریدنش صرف کرده بودیم. از این مغازه به آن مغازه. مغازه دار وقتی آن را آورد، گفت: عقیق این انگشتر یمنی است. تو خوشحال شدی و به عنوان تنها خرید ازدواجمان آن را خریدی. می خواستم به آن برادر بگویم: آری طلا است. تنها خرید ازدواجمان است. می خواستم بگویم که خیلی دوستش دارم. می خواستم بگویم که چند روزی در دستم کردم که خاطره اش در ذهنم بماند… برادر نوشت: انگشتر طلا با نگین دریافت گردید…. از دکه کمک به جبهه بیرون آمدم و پیش خود گفتم: یا زهرا (علیهاالسلام) قبول کن!(شریعتی، زهره؛ زن در آیینه دفاع مقدس)

خواهرم! تو چگونه به دنیا می نگریستی که هیچ چیز دنیا برایت ارزشی نداشت؟ تو حتی سرپناه خودت را فروختی و پول آن را برای تهیه ی آمبولانس رزمندگان پرداختی و تمام دارایی ات را برای جبهه اهدا نمودی. تو نه تنها درایی ات، بلکه وجودت را نیز وقف این کار کرده بود.

ج ـ آشپزی و تهیه مواد غذایی

عملیات کربلای چهار و پنج بود که تعداد مجروحین زیاد بود و آن ها را به نقاهتگاهی که به همین منظور در استادیوم آزادی تهران تدارک دیده بودند، آوردند. ساعت ۱۲ شب، به بسیج خواهران محل اطلاع دادند که دویست کیلو هویج را باید آماده و آبگیری کنید. ما بلافاصله با خواهران تماس گرفتیم. آن ها به مسجد آمدند و در مدت ۲ ساعت، تمامی ۲۰۰ کیلو هویج را آب گرفتند و در شیشه آماده کردند. وقت