خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل الگوی رهبری شهید سید مرتضی آوینی در فعالیتهای رسانه ای

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل الگوی رهبری شهید سید مرتضی آوینی در فعالیتهای رسانه ای :

مقدمه

رهبری یکی از مهمترین موضوعات در حیط رفتار سازمانی و روابط انسانی است. صاحبنظران یکی از وجوه تمایز سازمانهای موفق و ناموفق را در رهبری اثربخش و پویا برمی شمارند؛ ازاین رو، آنان دلیل عمد بسیاری از ناکامیها و شکست ها ی سازمانها را ناشی از ضعف رهبری می دانند (رابرت[۱]، ۱۹۹۲: ۱۵). موضوع «رهبری» از قرن بیستم به یکی از موضوعات جدیِ علم مدیریت تبدیل شد.

قرن بیست و یکم، قرنِ بازارهای متغیّر و رقیبان جهانی است. سازمانها برای حرکت به سمت و سوی اهداف و دستیابی به آنها بیش از هر زمان دیگری تقلَا می کنند. در این مسیر ویژگیهای رهبر از ویژگیهای مدیر بسیار کاربردیتر است. مدیر اداره می کند؛ رهبر نوآوری می کند. مدیر وضع موجود را حفظ می کند؛ رهبر گسترش می دهد. مدیر کارها را بدرستی انجام می دهد و رهبر کارهای درست را انجام می دهد (بنیس[۲]، ۱۹۸۷: ۳). تعدد تحقیقات و نظریات و گسترش هر روز ادبیات در عرص رهبری، میزان اهمیتش را نشان می دهد. اهمیت موضوع بویژه برای سازمانهای رسانه ای، که با پیچیدگیهای بسیار و محیطی بشدّت متغیّر روبه رو بوده، بیشتر است. گرچه سالهاست تحقیقات گسترده ای دربار مفهوم رهبری صورت گرفته، تحقیقات تخصّصیِ اندکی دربار رهبری در سازمانهای رسانه ای انجام شده است. سازمانهای رسانه ای با پیچیدگیهایی روبه رو هستند که با دیگر سازمانها متفاوت است. به همین منظور نیازمند سبکهای رهبری بومی برای سازمانهای رسانه ای خود هستیم. با توجّه به اهمیت سازمانهای رسانه ای برای هر جامعه و تفاوتهای این گونه سازمانها با دیگر سازمانها هنوز جای خالی تحقیقات تخصّصی در این زمینه حس می شود.

خلأ این چنین تحقیقاتی یا سبب بی توجهی به مسئل رهبری در سازمانهای رسانه ای خواهد شد یا باعث استفاده از سبکهای غیر بومی و غیر تخصصی می شود که به دیگر سازمانها مربوط است. الگوی رفتاری و مدیریّتی «شهید سیّد مرتضی آوینی » بدون تردید از جمله این تجربیّات است. از آنجا که فهم چیستی و چگونگی این تجربه ها می تواند راه پیشرفت و حرکت را در عرص علمی و همین طور عملی رسانه باز کند، این پژوهش به دنبال یافتن «الگوی رهبری شهید سید مرتضی آوینی» است.

با ظهور انقلاب اسلامی، ارزشهای دینی به عرصه عمل وارد شد و از آن زمان تجربیات یگانه ای در تمامی عرصه های سازمانی و مدیریّتی به دست آمده است. تجربیّاتی که به سبب نو و متفاوت بودنِ ماهیت و ارزشهای انقلاب اسلامی، آنها هم نو و متفاوت است. عرص رسانه نیز از این تجربیّات بی بهره نبوده است.

سید مرتضی آوینی سال در عرص رسانه ای کشور حضوری فعال داشته است. خود درباره چگونگی ورودش به عرص رسانه می گوید: «با شروع کار جهاد سازندگی در سال به روستاها رفتیم که برای خدا بیل بزنیم. بعدها ضرورتهای موجود رفته رفته ما را به فیلم سازی برای جهاد سازندگی کشاند. در سال به عنوان نمایندگان جهاد سازندگی به تلویزیون آمدیم» (آوینی، : ). او پس از سال و توبه ای که به واسط رویارویی با انقلاب اسلامی و شخصیت امام خمینی(ره) داشت به عرص جهادی وارد شد و بنا بر ضرورت و مقتضای شرایط به مستندسازی روی آورد. «شش روز در ترکمن صحرا»، «سیل خوزستان»، «خان گزیده ها»، «گم گشته های دیار فراموشی»، «هفت قصه از بلوچستان»، «فتح خون»، «حقیقت» و «روایت فتح» از جمله آثار او در مقام مستندسازی است. اواخر سال ۱۳۷۰ «مؤسس فرهنگی روایت فتح» به فرمان مقام معظم رهبری تأسیس شد تا به کار فیلم سازی مستند و سینمایی دربار دفاع مقدس بپردازد و تهی مجموع روایت فتح را، که بعد از پذیرش قطعنامه رها شده بود، ادامه دهد. او و گروه فیلمبرداران روایت فتح، سفر به مناطق جنگی را از سر گرفتند؛ اما کار سید مرتضی آوینی با شهادتش در روز جمعه بیستم فروردین ۱۳۷۲ در قتلگاه فکه ناتمام ماند.

این تنها فعالیتهای سینمایی و تلویزیونی، سید مرتضی آوینی در طول حیاتش بود. شهید آوینی فعالیتهای مطبوعاتی خود را در اواخر سال ۱۳۶۲، همزمان با مشارکت در جبهه ها و تهی فیلمهای مستند دربار جنگ با نگارش مقالاتی در ماهنام «اعتصام» و ماهنام «جهاد» آغاز کرد. این دوره از کار نویسندگی وی تا سال ۱۳۶۵ ادامه یافت. مقارن با همین سالها آوینی علاوه بر کارگردانی و تدوین مجموع «روایت فتح »، نگارش متن آن را نیز بر عهده داشت که بعدها قالب کتابی گرفت با عنوان «گنجین آسمانی». سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ دوران اوج فعالیت مطبوعاتی شهید آوینی است. او طی سالهای و به عنوان نویسنده با ماهنام سوره همکاری کرد که سردبیری اش را برادرش سید محمد آوینی بر عهده داشت. پس از انتشار شمار هفت و هشت دوره دوم سوره سید مرتضی سردبیری سوره را به عهده گرفت و کار انتشار نشریه را تا شماره ادامه داد. آثار او طی این دوره نیز موضوعات بسیار گوناگونی را شامل می شود؛ هرچند آشنایی وی با سینما در طول مدتی بیش از ده سال مستندسازی و تجربه او درزمین کارگردانی مستند و بویژه تدوین باعث شد که قبل از هر چیز به سینما بپردازد. در طول همین سالهای سردبیری، آوینی مدیریت واحد تلویزیونی حوزه را نیز به عهده گرفت که مسئولیت ساخت و تولید برنامه های تلویزیونی را برای صداوسیما داشت. مجموعه «خنجر و شقایق» و «سراب» از جمله تولیدات این دفتر در زمان مدیریت آوینی است.

آنچه شرح داده شد، تنها بخشی از فعالیتهای رسانه ای این شهید بزرگوار است که به گفته اغلب صاحبنظران، می توان آنها را از جمله تجربه های موفق جبهه انقلاب در زمینه های رسانه ای دانست. در کنار این تجربه ای و فعالیتهای عملی، آوینی در عرصه نظر نیز صاحب اندیشه ای عمیق و منحصر به فرد در حوزه رسانه ها بود. اندیشه ای که خروجی آن تألیف کتابهایی متعدد در این زمینه است. کتابها و مقالاتی که هنوز هم پس از سالها، اندیشه های بلند موجود در آنها از یک سو و قلم قدرتمند آوینی از سویی دیگر، آنها را از بسیاری از متون این حوزه متفاوت کرده است. شاید نتوان جایگاه شهید سید مرتضی آوینی را در مقام رهبری سازمان رسانه ای به اثبات رساند و این امر محل مناقشه باشد؛ اما در مقیاسی کوچکتر وی هدایت فعالیتهای رسانه ای فراوانی را در عرصه های مختلف بر عهده داشته است؛ فعالیتهایی که محصول آنها اغلب به عنوان تولیدات رسانه ای شاخص نه تنها در زمان خود، بلکه در تاریخ انقلاب اسلامی شناخته می شود.

از آنجا که رهبری و هدایت مفاهیمی است که در سازمانهای بومی ما (ازجمله سازمانهای رسانه ای) در مقام نظر و بویژه عمل، کمتر مورد توجّه قرارگرفته است، این پژوهش با مطالع زندگی شهید آوینی، تلاش دارد به الگوی رهبری وی در فعالیتهای رسانه ای دست یابد تا هم قدمی برای پر کردن خلأ تحقیقات نظری در زمین رهبری در سازمانهای رسانه ای برداشته شود و هم جنبه ای از ویژگیهای شهید آوینی را روشن سازد که تا کنون به صورت علمی بررسی نشده است. هم چنین نتایج این پژوهش به پربارتر شدن ادبیات علمی رهبری بومی کمک شایانی خواهد کرد.

دستیابی به الگوی رهبری شهید آوینی در فعالیتهای رسانه ای موفق ایشان می تواند پیش قدمی باشد برای طراحی سبک رهبری بومی برای رهبری در سازمان رسانه ای کشورمان؛ سبکی که بتواند با توجه به اقتضائات بومی و محیطی ایران و با در نظر گرفتن ارزشهای دینی و مذهبی، بازدهی بیشتری را در مدیریت رسانه های کشور سبب شود.

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

رهبری

به نظر بسیاری از پژوهشگران، رهبری موضوعی بین رشته ای است و به تعداد صاحبنظران و نویسندگانی که در این موضوع قلم زده اند از آن تعاریف متفاوتی ارائه شده است. درمجموع، می توان گفت که بیشتر تعاریف رهبری این وجه اشتراک را دارد که رهبری پدیده ای گروهی است که دربر دارند تعامل میان دو نفر یا بیشتر است. هم چنین این پیشفرض را دارند که رهبری متضمن فرایند نفوذ اجتماعی است که در آن رهبر مشارکت داوطلبانه کارکنان را در تلاش برای کسب هدفهای سازمان طلب می کند (عابدی جعفری، : ۸). رهبری یکی از مهمترین موضوعات در حیط علم رفتار سازمانی است. به طور کلی تأمل در تعاریف رهبری بیانگر این است که مفهوم کلیدی و پایه ای رهبری، اعمال نفوذ در دیگران به منظور دستیابی به اهداف به گونه ای است که افراد با میل و رغبت در مسیر اهداف تعیین شده گام بردارند.

سبک رهبری در سازمان از عواملی است که نقش معناداری را در افزایش یا کاهش علاقه و تعهد افراد نسبت به سازمان ایفا می کند (اوبیورو[۳] و همکاران، ۲۰۱۱: ۱۰۰). دوبرین سبک رهبری را الگویی رفتاری می داند که بیانگر صفات و ویژگیهای رفتاری رهبران است (دوبرین[۴]، ۲۰۰۱: ۱۳۵)؛ اما این الگوی رفتاری خود در جای دیگری ریشه داد. سبک رهبری نشاندهند طرز تفکّر، جهان بینی و شخصیت رهبران است (ایران نژاد پاریزی و ساسان گوهر، ). توجه به مسئل جهان بینی و بینش رهبر آنجا خود را نشان می دهد که در سبکهای مختلف رهبری به شباهتهای رفتاری می رسیم؛ رفتارهایی که ممکن است در ظاهر مشابه باشند اما از نگاه های مختلف به عالم ریشه می گیرد. مرتضی مطهّری در تعریف جهان بینی می گوید: «جهان بینی یعنی تفسیر و تحلیل جهان و تعیین خطوط اصلی چهر هستی. به تعبیر فیلسوفان، جهان بینی عبارت است از اینکه «جهانِ فکری انسان ازنظرکلی شبیه و نمایانگر جهان عینی گردد و به تعبیر ساده، جهان بینی یعنی یک برداشت کلی از مجموع جهان هستی» (مطهری، : ).

بنابراین ازآنجاکه جهان بینی مصدرِ اجرای کارها و بیان کنند فلسف آنهاست در این پژوهش به مفهوم جهان بینی نیز در مسئله سبک رهبری توجّه خواهد شد و با چنین تعریفی برخورد می شود:

سبک رهبری الگویی رفتاری است که بیانگر صفات و ویژگیهای رفتاری و شخصیتی رهبران است که در جهان بینی و طرز تفکر آنها ریشه دارد.

تفاوت مدیریت و رهبری

کم نیستند صاحبنظرانی که دو پدید رهبری و مدیریت را در آثار خود مترادف انگاشته و در تبیین رابطه میان آن دو به خود زحمت نداده اند. ولی هیچ محقّقی نیست که این دو مفهوم را واقعاً یکسان دانسته باشد (یوکل[۵]، ۱۹۸۹: ۳۴). در میان محقّقان دربار نسبت این دو مفهوم، دو دیدگاه سنتی و جدید قابل تمیز است: در دیدگاه سنتی، تبیین رابط میان این دو مفهوم، عموماً در این محور خلاصه می شده است که مدیریت یا رهبری کدام یک اعم از یکدیگر است؛ به عبارت دیگر در دیدگاه سنتی (اعم از کلاسیک یا نئوکلاسیک مدیریت) رابط مدیریت و رهبری در قالب اعم و اخص توضیح داده می شود. پاسخ دانشمندان مکتب کلاسیک مدیریت به این پرسش اجمالاً چنین است که «مدیریت اعم از رهبری است» (عابدی جعفری، : ۴).

در مقابل تقریباً از ربع اول قرن بیستم دیدگاه دیگری پدید آمده است که برخلاف نظر مکتب کلاسیک «رهبری را اعم از مدیریت» دانسته و مدیریت را زیرمجموعه ای از رهبری تلقی کرده است (عابدی جعفری، : ۶). در نیم دوم قرن حاضر و بویژه در دهه های اخیر، توجّه پژوهشگران بیشتر به تفاوت ماهوی میان این دو مفهوم جلب شده و بحث اعم و اخص به کناری نهاده شده است. دیدگاه نوین کوشیده است تا گونه های تمایز ماهوی میان این دو مفهوم را تشریح کند (عابدی جعفری، : ۷). عابدی جعفری روند تاریخی نگاه ها به نسبتِ میان رهبری و مدیریت را این گونه تصویر می کند. در این نمودار «م» نشاندهند مدیریت و «ر» نشاندهند رهبری است:

شکل ۱: روند تاریخی نگاه ها به نسبتِ میان رهبری و مدیریت (عابدی جعفری، : ۱۴ )

آنچه از این بحث برمی آید این است که فرد بدون اینکه مدیر باشد، می تواند رهبر باشد.

هم چنین فرد بدون اینکه رهبری کند، می تواند مدیر باشد. هیچ کس مطرح نکرده که مدیریت و رهبری باهم یکی است؛ اما اختلاف در درجه همپوشی است (یوکل، ۱۹۸۹: ۵۸).

نهایتاً در مقایسه میان رهبری و مدیریت این موارد را باید در نظر داشت:

– رهبر با ایجاد تغییر سروکار دارد؛ ولی مدیر برای برخورد با پیچیدگیهاست.

– رهبران از طریق ایجاد بصیرت نسبت به آینده جهت را مشخص می کنند و از طریق انتقال این دید به افراد و الهام بخشی، آنان را برای غلبه بر موانع آماده می سازند؛ اما مدیران خوب از طریق برنامه ریزیهای رسمی، طراحی ساختارهای سازمانی خشک، نظم و انسجام را موجب می شوند.

– رهبران نگرشی فعال نسبت به هدفها دارند؛ ولی مدیران نگرش شخصی اگر نگوییم انفعالی نسبت به هدفها دارند.

– رهبران می توانند هدفهای گوناگونی داشته باشند؛ اما در مدیریت اولویت با هدفهای سازمانی است.

– رهبران در منصب های پرمخاطره کار می کنند و اغلب در معرض مخاطره جویی و خطرپذیری قرار می گیرند بویژه هنگامی که موقعیت خوبی پیش آمده باشد و دستاوردهای مهمی در میان باشد؛ ولی مدیران کار را فراگرد توانمند سازی می دانند که تلفیقی از افکار و افراد در تعامل باهم برای راهبرد ها و تصمیم هاست.

– رهبران با کارهای فکری سروکار دارند؛ ولی مدیران ترجیح می دهند با افراد کار کنند و از فعالیتهای مجرد بپرهیزند؛ زیرا فعالیتهای ذهنی مجرد آنان را دلواپس می کند.

– رهبران به شیوه های ابتکاری و القایی با کارکنان مرتبط می شوند؛ اما مدیران با افراد از طریق نقشی که در توالی رخدادها یا فراگرد تصمیم گیری ایفا می کنند، مرتبط می شوند.

– در رهبری سلسله مراتب مطرح نیست. هر کس بتواند بر تصمیم گیری دیگری اثر بگذارد او رهبر است و آن که اثر پذیرفته است، پیرو محسوب می شود؛ ولی در مدیریت سلسله مراتب مطرح است و ابزارهای نفوذ به طور سلسله مراتبی در اختیار مدیران قرار داده می شود.

– در رهبری عضویت ضرورت ندارد. رهبر می تواند خارج از سازمان باشد؛ اما در مدیریت عضویت شرط است. پیش از اینکه برای کسی حکم مدیریت صادر شود، نخست باید به عضویت آن سازمان درآید یا به آن سازمان مأمور شود تا بتواند منصب مدیریت را بر عهده گیرد (رضاییان، : ).

رهبری در سازمانهای رسانه ای

ریچارد دَفت سازمان را این گونه تعریف می کند: «نهاد اجتماعی باشد؛ بر هدف مبتنی باشد؛ ساختار آن آگاهانه طرحریزی شده باشد؛ سامانه های فعّال و هماهنگ داشته، و سرانجام با محیط خارجی در ارتباط باشد» (دفت، : )؛ اما برای شناخت سازمان رسانه ای باید به مسائل بیشتری توجه کرد؛ چراکه رسانه در مقایسه با دیگر سازمانهایِ پیچیده با عدم قطعیت بیشتری روبه رو است (مک کوئیل، : ).

لاوین و واکمن از عواملی یاد می کنند که سازمانهای رسانه ای را از دیگر سازمانها متمایز می کند؛ عواملی چون ماهیت محصول، نوع کارکنان، متغیرهای سازمانی ویژه و منحصربه فرد سازمانهای رسانه ای در جامعه. این دو معتقدند مدیران سازمانهای رسانه ای با چالشی برای تحقّق دو هدفِ تا حدودی متضاد روبه رو هستند. این دو هدف عبارت است از تولید محصولات رسانه ای با به کارگیری حداقل منابع از یک سو و تولید پیامها و برنامه های نوآورانه با کیفیت خوب از سوی دیگر (لاوین و واکمن[۶]، ۱۹۹۹: ۲۵ ). بخشی از اهمیت سازمان رسانه به این سبب است که برحسب نیازی عمومی و اجتماعی به وجود می آید. رسانه به عنوان سازمان خدماتی در عرص تولید انواع پیامها و تأمین نیازهای اطلاعاتی، سرگرمی و خبررسانی فعالیت دارد. هر تصمیمی که سازمان رسانه می گیرد یا به هر اقدامی که در عرص اطلاع رسانی مبادرت ورزد بر جامعه تأثیر جدی دارد.

سازمان رسانه ای مانند هر سازمان اقتصادی و اجتماعی دیگر برای تحقق اهداف و برنامه های تدوین شده به کارگیری شیوه های علمی و کارامد مدیریت نیاز دارد تا با حداقل هزینه، حداکثر کارایی را داشته باشد. سازمان رسانه ای با وجود مشابهتهای فراوان با دیگر سازمانهای معرفتی و آموزشی، ویژگیهایی دارد که آن را از بقیه متمایز و برجسته می سازد. ویژگیهای سازمان رسانه ای را می توان چنین برشمرد: انتشار انواع معرفت به جای تولید و توزیع نوع خاصی از معرفت، فعالیت در سپهر عمومی که باعث می شود در دسترس هم اعضای جامعه باشد و اثرگذاری بر تعداد بیشتری از مردم و اختصاص وقت و زمان بیشتری از آنها به خود؛ بنابراین، ارتباطات رسانه ای در مقایسه با ارتباطات گفتاری و میان فردی و گروهی با فراتر رفتن از محدودیت زمان و مکان و تولید و گسترش معانی، نمادها و نشانه ها در گستره وسیع به شکل گیری حدود و ثغور محیط نمادینی که در آن زندگی می کنیم، کمک می کند؛ لذا سازمانی با این دامنه و گستردگی، نیازمند به کارگیری اصول و قواعد مدیریت علمی است تا فرایند تولید، توزیع و مصرف محتوا را مدیریت کند (خاشعی و دهقان، : ).

به طور کلی با توجه به طبیعت منحصربه فرد رسانه ها، مطالعات در زمین مدیریت شرکتهای بزرگ رسانه ای، مدیریت مؤسسات رسانه ای و مدیریت منابع انسانی رسانه به صورت طبیعی در طول زمان رشد کرده است. امروزه، مدیریت رسانه، پدیده ای جهانی است و تحقیق و بررسی در رشت مدیریت رسانه از مرزهای بین رشته ای، حوزه های نظری و دستگاه های سیاسی عبور کرده است. این حوزه برای جستجوی شاخه های جدید پژوهش، گسترش، استفاده از روش شناسیها و تدوین رویکردهای جدید نظری آماده و مهیاست (آلباران[۷]، ۲۰۰۶: ۳)؛ اما با وجود این آمادگی، رهبری در سازمانهای رسانه ای به عنوان عرصه ای دست نخورده باقی مانده است. رهبران سازمانهای رسانه ای همواره تحت نظارت شدید قانونگذاران و سیاستگذاران قرار داشته اند ولیکن پژوهشگران مدیریت رسانه به این مقوله توجه چندانی نکرده اند و درنتیجه این عرصه به نادیده گرفته شده ترین مبحث تحقیق و نظریه پردازی در زمین مدیریت رسانه بدل شده است (خاشعی و دهقان، ۱۳۹۱: ).

در بخش پیشینه پژوهش برخی از مهمترین پژوهشها در زمین الگو و سبک رهبری مرور می شود که با این پژوهش ارتباط بیشتری دارد.

رسال دکتری با عنوان «مطالع اکتشافی آیین رهبری فرماندهان شهید با استفاده از نظری مبنایی» توسط داود عباسی (۱۳۹۰) در دانشگاه تهران نوشته شده است. این پژوهش کیفی و با هدف کشف آیین رهبری فرماندهان شهید به منظور طراحی الگو انجام شده است. نمون انتخابی شامل هفت نفر از فرماندهان شهید است. در این تحقیق با روش نظریه پردازی داده بنیاد آثار مکتوب و صوتی نمونه ها بررسی، و مضمونهای اولیه استخراج، و از دل آنها مقولات شناسایی شد. آن گاه با شناسه گذاری محوری، مقول اصلی و رابط آن با دیگر مقولات مشخص گردید. طبق نتایج پژوهش «میل به اُسوِگی» کانون رهبری فرماندهان شهید است. این مقوله از الزامات و راهبردهای معینی مثل اعتقادات و باورها، جهاد نرم، بصیرت، جهاد سخت، انفاق و شهادت طلبی سرچشمه می گیرد. پژوهشگر این الگو را «رهبری شاهد » نامیده است.

پایان نامه ای با عنوان «طراحی الگوی رهبری معنوی بر اساس ارزشهای اسلامی (با تکیه بر ویژگیهای فرماندهان شهید دفاع مقدّس)» توسط حسن سعدآبادی (۱۳۹۰) در دانشکد معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) به رشت تحریر در آمده است. در این پژوهش با استفاده از روش نظریه پردازی داده بنیاد به وجوه مختلف رهبری معنوی فرماندهان شهید و روابطشان با پیروان پرداخته شده و مشی فکری و عملی سردارانی چون شهید کاظمی، شهید صیاد شیرازی، شهید بروجردی، شهید باقری مطالعه گردیده است. این تحقیق به الگویی برای تبیین الگوی شکل گیری رهبری معنوی فرماندهان شهید دست یافته است. در این الگو عواملی چون محیط رشد، پیش زمینه های مؤثر در مسیر رشد افراد، معرفت و خودسازی و ویژگیها و رفتارهای فرمانده به ایجاد تحوّلی روحی، فکری و رفتاری در نیروها منجر می شود و روند نفوذ اتفاق می افتد.

پایان نامه ای با عنوان «بررسی و تبیین الگوی رهبری حجت الاسلام سید حسن نصرالله» در دانشکد معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) توسط سعید خورشیدی (۱۳۸۸) نوشته شده است. این پژوهش به یکی از ابعاد مهم کامیابیهای مقاومت اسلامی در لبنان از بعد مدیریتی و سازمانی حزب الله می پردازد. در بیان عوامل پیروزی و موفقیت های سازمان حزب الله نیز آنچه بیش از همه مورد تأکید قرار می گیرد، رهبری منحصربه فرد سید حسن نصرالله، دبیر کل این حزب است. در این پایان نامه با استفاده از منابع مکتوب و مصاحبه با خبرگان و بر اساس روش نظریه پردازی داده بنیاد، مؤلفه های موفقیت رهبری سید حسن نصرالله مشخص و در قالب الگویی مفهومی ارائه شده است.

پایان نامه ای با عنوان «بررسی تحلیلی سبک رهبری رهبران اسلامی (حضرات پیامبر اکرم(ص) و ائم اطهار(ع))» به قلم محمود رضایی زاده (۱۳۷۶) در دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) نگاشته شده است. هدف این پژوهش، شناخت سبک رهبری پیامبر اکرم (ص) و ائم اطهار(ع) بر اساس آثار شهید مطهری بوده است. دو فرضیه در این تحقیق ارائه و بررسی شده است: ‎. پیامبر اکرم(ص) و ائم اطهار(ع) در برخورد با دو دسته مسائل اصولی و مسائل شخصی، دارای دو سبک متفاوت رهبری بودند. ‎. سبک رهبری رهبران اسلامی صلابت و قاطعیت در مسائل اصولی و نرمش و انعطاف در مسائل شخصی بوده است. تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا انجام شده و نتایج تحقیق حاکی از تأیید هر دو فرضیه است. محقّق در ادبیات تحقیق مفاهیم مربوط به رهبری و سبک رهبری از دیدگاه صاحبنظران مدیریت و رهبری و هم چنین از دیدگاه شهید مطهری را بررسی، و با ارائ دلایلی عنوان می کند که انسان می تواند در زندگی خود دارای سبک و روش ثابتی باشد در نهایت این فرضیات تحقیق تأیید شده است: رهبران اسلامی در برابر مسائلی که به حق الناس مربوط است، صلابت و قاطعیت دارند و این مسائل برای آنان اصالت دارد و از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ اما در برابر مسائلی که به شخص ایشان مربوط بوده است، نرمش و انعطاف داشته اند؛ یعنی در راه تحقق اهداف و رسالت الهی خود زیانهای مادی و غیرمادی را به جان می خریدند و از منافع مادی و غیر مادی مربوط به شخص خود چشم می پوشیدند.

در سال رسال دکتری با عنوان «الگوی رهبری خدمتگزار مبتنی بر دیدگاه امام خمینی(ره)» به قلم محمد شیخ زاده در دانشگاه تهران به رشته تحریر درآمده است. این تحقیق با الگو قرار دادن امام خمینی(ره) به عنوان رهبر خدمتگزار به بررسی اندیشه های آن شخصیت درزمین رهبری خدمتگزار پرداخته است. هدف این تحقیق، بررسی سه سؤال اساسی چرایی، چیستی و چگونگی رهبری خدمتگزار از دیدگاه امام خمینی(ره) و ارائه یک الگوی جامع در این زمینه بوده است. در این تحقیق، که پژوهش بنیادی از نوع توصیفی اکتشافی است از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. از یافته های این پژوهش، می توان به هشت ویژگی اساسی «بصیرت بخشی »، «ایجاد تحول روحی و معنوی»، «خدمتگزاری»، «مشارکت جویی»، «وحدت بخشی»، «اعتمادبه نفس بخشی»، «سخنگویی پیروان» و «امیدبخشی » اشاره کرد.

روش پژوهش

«شناسایی الگوی رهبری شهید آوینی»، هدف این پژوهش است. برای دستیابی به این هدف مسیری استقرایی پیش رو خواهد بود. از این رو باید روشی متناسب با آن را برگزید. « نظریه پردازی داده بنیاد[۸]، روشی است که نظریه ها، مفاهیم، فرضیه ها و قضایا را طی فرایندی منظّم به جای استنتاج از پیشفرضهای قبلیِ دیگر پژوهشها یا چارچوبهای نظری موجود به طور مستقیم از داده ها کشف می کند» (پاول[۹]، ۱۹۹۹: ۱۰۰). با توجّه به هدف و مسیر پیش روی پژوهش و امکان روش نظریه پردازی داده بنیاد برای نظریه پردازی در حوز مدیریت، روش ذکرشده برای این پژوهش انتخاب شده است.

جامع مورد بررسی این پژوهش نوشته ها و آثار شهید آوینی و کتابها، مقالات و یادداشتهایی است که اطلاعاتی دربار شیوه رهبری شهید آوینی در اختیار قرار می دهد. هم چنین همراهان شهید آوینی، که بین سالهای تا حداقل شش ماه با وی ارتباط داشته اند نیز در جامع مورد بررسی این پژوهش قرار داشتند. روش نظریه پردازی داده بنیاد به دلیل ماهیت مقایسه ای و تطبیقی بودن تحلیل خود، همیشه با روش نمونه گیری نظری ملازم است (لی[۱۰]، ۲۰۰۱: ۴۱). در این پژوهش نمونه برداری به این روش تا رسیدن به کفایت نظری ادامه داشت. کفایت نظری زمانی رخ می دهد که هیچ داد بیشتری یافت نشود که پژوهشگر به وسیل آن بتواند ویژگی مقوله ها را رشد دهد. پژوهشگر داده های مشابه را بارها و بارها مشاهده می کند و ازلحاظ تجربی مطمئن می شود که یک مقوله به کفایت رسیده است (پندیت[۱۱]، ۱۹۹۶: ۱۱). با توجه به اینکه روش اصلی جمع آوری داده ها در این پژوهش، مصاحب عمیق با همراهان شهید بود برای دست یافتن به این کفایت نظری با ده نفر از ایشان مصاحبه به عمل آمد.

جدول ۱: مصاحبه با همکاران شهید و تعداد شناسه های مستخرج از هر یک

*با توجه به نداشتن اجاز انتشار نام مصاحبه شوندگان سوم و چهارم از ذکر نام آنها معذوریم.

علاوه بر اینها از اسناد در این زمینه نیز استفاده شد تا به غنای پژوهش کمک شود. «نوشته ها و مصاحبه های شهید آوینی» و « یادداشتها و مصاحبه های منتشرشده از همکاران شهید» اسنادی بود که به آنها مراجعه شد که در شکل گیری الگوی نهایی تأثیر مهمی داشت.

جدول ۲: یادداشتها و مصاحبه های منتشرشده از همکاران شهید و تعداد شناسه های مستخرج از هر یک

جدول ۳: نوشته ها و مصاحبه های بررسی شده از شهید آوینی و تعداد شناسه های مستخرج از هر یک

به طورکلی این پژوهش چهار مرحل طرح تحقیق، جمع آوری داده ها، تنظیم داده ها و تحلیل داده ها را با هدف طراحی الگوی مد نظر طی کرد. در اولین اقدام، طرح این پژوهش با هدف تعیین تمرکز تحقیق و ایجاد حساسیت نظری برای پژوهشگران، مروری بر ادبیات موجود رهبری انجام شد و سپس با توجه به رویکرد نظریه پردازی داده بنیاد برای انتخاب مشارکت کنندگان به روش نمونه گیری نظری به دنبال آگاهترین نمونه رفتیم.

در مرحل بعدی گامهای تدوین یا دستورالعمل مشخص جمع آوری داده ها و ورود به میدان پژوهش