خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل موضع گیری امام حسن (ع) در مکاتبه با معاویه

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل موضع گیری امام حسن (ع) در مکاتبه با معاویه :

اشاره

خاندان اموی از ابتدای بعثت پیامبر گرامی اسلام (ص) به هر نحو ممکن، دشمنی و مخالفت خود را با احکام و تعالیم اسلام به اثبات رساندند؛ در این بین، معاویه ابن ابی سفیان نیز تمام تلاش خود را در این راه انجام داد به گونه ای که علاوه بر دشمنی؛ امیر المؤمنین علی (ع)، در عصر امام مجتبی (ع) نیز به دشمنی با آن حضرت پرداخت؛ اکنون در این مقاله به برخی مواضع امام مجتبی (ع) در قبال معاویه می پردازیم:

الف) مکاتبه با معاویه

بر اساس آنچه از منابع تاریخی به دست می آید، بیش ترین برخوردهای امام حسن (ع) با معاویه از طریق ارسال نامه بوده است، به گونه ای که با بررسی دقیق این مکتوبات، فراز و نشیب و سیر مواضع و اقدامات طرفین به خوبی عیان می شود. مرحوم آیت الله احمدی میانجی در کتاب «مکاتیب الائمه» پنج نامه امام (ع) به معاویه را آورده است[۱] که موضوع و نکات شاخص این نامه ها موارد ذیل است:

۱- نامه پس از شهادت علی (ع)

امام (ع) در این نامه پس از ذکر مسئله نبوت رسول الله (ص) و اظهار حق و نابودی باطل توسط ایشان، به واقعه سقیفه اشاره کرده و می آورند: قریش در سقیفه به خویشی خود با رسول الله (ص) استدلال می کرد [و بر همین استدلال مورد قبول شما] اینک ما نیز خویشاوند رسول الله (ص) هستیم و در دین داری نیز بر شما اسبق بوده ایم. امام حسن (ع) در این نامه بی باکانه معاویه را فردی معرفی می کند که هیچ سابقه ای در دین ندارد و پدرش بدترین دشمن رسول خدا (ص) بوده است! [۲] و در انتهای نامه می آورد: «هنگامی که امیر المؤمنین علی (ع) می خواست از دنیا برود مقام خلافت را بعد از خود به من واگذار نمود. ای معاویه! از خدا بترس! نسبت به امت محمّد (ص) کاری بکن که خون آنان را حفظ و امور ایشان را اصلاح کرده باشی.» بدین ترتیب امام (ع) از ابتدا و با قاطعیت تمام به حقانیت خود نسبت به منصب خلافت تأکید کرده، معاویه را در موضوع حفظ خون مسمین مورد انذار قرار می دهد.

۲- نامه و دعوت مجدد او به تبعیت از حق

این نامه در زمانی ارسال شده است که معاویه درخواست می کند خلافت به او واگذار شود و در عوض او متعهد می شود که پس از مرگش خلافت به امام حسن (ع) برسد! امام (ع) در پاسخ این نامه جسورانه، با نوشتن جوابی کوتاه در برابر پر ادعایی معاویه می ایستد: «بسم الله الرّحمن الرّحیم. اما بعد، نامه تو به من رسید و گفتار تو را شنیدم. از پاسخ تو خودداری کردم؛ زیرا می ترسیدم که در ادای پاسخ بر تو ستم روا دارم. به خدا پناه می برم از اینکه ستمکار باشم. پیرو حق باش ای معاویه! و تو می دانی که حق با من است. در آن هنگام که سخن به دروغ رانم، گناهکار خواهم بود، و السلام.»[۳]

۳- نامه اعتراض به اعزام جاسوس

معاویه دو نفر را اجیر کرد تا به جاسوسی و خرابکاری در مناطق تحت کنترل امام (ع) مشغول شوند. این دو نفر به زودی دستگیر شده و به قتل رسیدند. امام (ع) پس از اطلاع از این موضوع، نامه اعتراضی خود را به معاویه می نویسند و در کلامی استوار از معاویه می خواهند که نبرد واقعی را در میدان جنگ انجام دهد[۴] و می نویسند: «اما بعد، به اعزام جاسوس پرداخته ای، مثل اینکه دوست می داری آتش جنگ از نو افروخته شود. من اطمینان دارم که چنین است، و اگر خدا بخواهد در میدان جنگ یکدیگر را خواهیم دید…»

این نامه با صلابت، پاسخی محکم به تمام اتهاماتی است که به امام حسن (ع) زده شده و در آنها سعی شده است که امام (ع) را به روحیه تساهل و مدارا در هر شرایط متّصف سازند، امام (ع) در این بیان خود، معاویه را نسبت به عواقب اقداماتش که همان وقوع نبردی دیگر (پس از جنگ صفین) است، آگاه می سازند، و بدون اینکه ترسی از اظهار این امر داشته باشند، آمادگی خود را برای هرگونه پیکار متذکر می شوند. [۵]

ب) موضع گیری در مناظرات

از مهم ترین شیوه های اثبات حقانیت اهل بیت (ع) در جریانهای گوناگون تاریخی شیوه مناظره و بیان استدلالهای تامّ بوده است، به گونه ای که حجت را بر مخاطب تمام و راه هر گونه انکار را بر او سدّ می کرده اند. امام حسن (ع) نیز در همین راستا از موقعیتهای پیش آمده در خطابات رودررو و دیدارهای چهره به چهره با موافقان و مخالفانش، بر حقانیت تاریخی خود و خاندانش تأکید داشته، از سیاستهای خود در مقابله با معاویه دفاع می کنند.

«شیخ طبرسی» در کتاب «الاحتجاج» به نقل تعدادی از این مناظرات پرداخته است، از جمله در زمانی که مردی بر امام به واسطه قبول صلح اعتراض کرد، و حضرت این گونه پاسخ دادند: «به خدا این حکومت به او واگذار نکردم، جز برای اینکه یار و یاوری برای خود نیافتم، وگرنه با او شبانه روز جنگ می کردم تا خود خداوند میان من و او حکم و داوری فرماید؛ ولی اهل کوفه را شناخته و آزمودم، و هیچ خیری ندیدم. اینان عاری از هر وفا و عهدی در سخن و کردار و دمدمی مزاج اند. اینان معتقدند که قلب و دلشان با ماست؛ ولی شمشیرهایشان علیه ما کشیده شده است. »[۶]

ج) موضع گیری در سخنرانیهای عمومی

بخش دیگری از برخوردهای امام حسن (ع) علیه سیاستهای تخریبی معاویه و شامیان بیان دیدگاه های ایشان در حین ایراد خطابه های عمومی بوده است. این سخنرانیها در شرایط و موقعیتهای مختلف صورت گرفته است و در آنها امام (ع) به بیان فتنه های معاویه و سیاست ایشان در مقابله با این فتن و همچنین تحریک و تحریض مردم علیه معاویه پرداخته اند. در یکی از خطابه ها که پس از شهادت امیر المؤمنین (ع) و در آستانه درگیری با معاویه انجام شده است، امام به صراحت اعلام می دارند که ورود در صلح به مصلحت نیست و صلح با معاویه را امری که هیچ گونه عزت و عدالتی در آن نخواهد بود معرفی می کنند؛ «إِنَ مُعَاوِیه قَدْ دَعَا إِلَی أَمْرٍ لَیسَ فِیهِ عِزٌّ وَ لَا نَصَفَه»

لکن امام (ع) عدم صلح را مشروط به یاری و حضور مردم در جبهه نبرد شمرده، می فرمایند: «اگر شما اراده زندگی دارید، ما آن را از او می پذیریم و با ذلت زندگی می کنیم، و اگر اراده موت دارید، ما آن را در ذات خدا بذل می کنیم و نزد خدا با وی محاکمه می نماییم.» آن گروه عموماً در جواب آن حضرت گفتند: ما بقا و زندگی را می خواهیم.

بدین ترتیب امام حسن (ع) بار دیگر بر عزم خود در مقابله با معاویه تأکید می کنند؛ لکن تحقق این امر منوط به حمایت مردمی بود و حال آنکه در انتهای همین گزارش می آید که غالب مردم با شعار «البقیه» خواستار صلح و عدم نبرد شدند. [۷] این واقعه در بسیاری از کتب فریقین ذکر شده است.

امام حسن (ع) در سخنرانی دیگری پس از صلح با معاویه نیز او را دروغگو خوانده «عدم اطاعت» مردم را دلیل صلح عنوان می کنند: «ایها الناس! معاویه گمان می کند من او را لایق مقام خلافت می دانم، و خویشتن را برای این مقام برازنده نمی دانم، در صورتی که معاویه دروغ می گوید؛ زیرا من طبق دستور قرآن و فرموده پیامبر اسلام (ص) از مردم بر آنان مقدم و سزاوارترم. به خدا قسم! اگر مردم با من بیعت و از من اطاعت می کردند و مرا یاری می نمودند، آسمان قطرات باران خود را بر آنان فرو می ریخت و زمین برکات خود را برای ایشان خارج می کرد.»[۸]

د) تلاش در جهت نبرد مسلحانه

امام حسن (ع) در موارد متعدد نسبت به امکان وقوع نبرد نظامی در سبک و سیره حکومتی خویش اعلان موضع کرده بود، و بر همین اساس در ابتدای خلافت امام حسن (ع) با ایشان بیعت شد، که اگر امام صلح کرد، بیعت کنندگان نیز صلح کنند، و اگر امام جنگ کرد، آنها نیز بجنگند. [۹] این در حالی بود که سابقه حضور امام حسن (ع) در نبرد جمل و صفین و شجاعت بی حصر ایشان (که حتی باعث شد امام علی (ع) دستور دهند که ایشان از نبرد خودداری کنند؛ چرا که حفظ جان شان اهمیت افزون تری داشت.)[۱۰] پیش از ایام خلافتشان، خود گواهی قاطع بر شجاعت و استواری ایشان در صورت وقوع نبرد نظامی بود.

با این وجود معلوم نیست کسانی که اتهام سهل انگاری، تسامح و عدم وجود روحیه مبارزه را به امام حسن (ع) نسبت می دهند، چرا به ده ها نامه، سخنرانی، سوابق و موضع گیریهای امام حسن (ع) علیه معاویه در شرایط گوناگون توجه نمی کنند» همان طور که پیش از این نیز آمد، امام (ع) بارها در برخوردهای خویش با معاویه خطر وقوع نبرد نظامی را به او هشدار داده بود و بدون هیچ گونه هراسی آمادگی خود را در این راه اعلام می کرد؛ فلذا پس از آنکه خبر رسید که معاویه و سپاهش راهی موصل شدند، امام نیز فوراً «حجر بن عدی» را مأمور کردند تا مردم را برای نبرد مهیا کند، سپس خود امام (ع) در اجتماع مردم کوفه حاضر شدند و ضمن تلاوت آیه (وَ اصْبِرُوا إِنَ اللَّهَ معَ الصابِرِین( مردم را به قیام علیه معاویه و حرکت به سوی «نخیله» فرا خواندند.

از نکات تأسف آور این گزارش، اظهار سستی مردم از نبرد با شامیان است، به گونه ای که «عدی بن حاتم» ایشان را سرزنش کرد. در این ماجرا عده زیادی از افرادی که قول همکاری داده بودند، از رفتن به جنگ خودداری کردند؛ لذا امام (ع) ناچار شدند که بار دیگر به کوفه بازگشته، مردم را به حضور در جنگ تشویق کنند. در این میان عده ای از کوفیان به معاویه نامه نوشته، اعلام کردند که آماده اند امام حسن (ع) را دستگیر کرده، به شام بفرستند![۱۱]

ه ) صلح مشروط

آخرین راه کار امام حسن (ع) برای ر