خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل راهکار وحدت امّت همراه با ویژگی هدایت، در نگاه قرآن و سنّت

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل راهکار وحدت امّت همراه با ویژگی هدایت، در نگاه قرآن و سنّت :

درآمد

قرآن کریم بزرگ ترین منادی مسلمانان به یکپارچگی بوده است. پیامبر(ص) نیز همواره بر این اصل قرآنی پای می فشردند. امروزه به برکت انقلاب اسلامی ایران و اندیشه امام خمینی رحمهالله علیه، دعوت به وحدت یکی از پرطرفدارترین اندیشه های مسلمانان است. اکنون اندیشمندان اسلامی، ضرورت وحدت را برای مقابله با دشمنان قرآن و پیامبر دریافته اند. سالانه همایش های مختلفی برای نزدیک کردن دیدگاه اهالی اسلام در کشورهای مختلف و به ویژه در ایران برگزار می شود که هر یک برای نزدیک کردن مسلمانان به یکدیگر سودمند است.

پرسش اصلی این پژوهش، راهکار قرآن و سنّت نسبت به چگونگی وحدت است. آیا قرآن کریم و پیامبر(ص)، پس از دعوت به وحدت، راهکار آن را تبیین کرده اند؟ این راهکار، کدام است؟ ویژگی آن چیست؟ هدف نگاشت کنونی بازپردازی راهکار قرآن و سنّت در ایجاد وحدت بین امّت است.

پیشتر، نگاشته های مختلفی در موضوع وحدت امّت اسلامی منتشر شده که هر یک دربردارند نکات مفیدی است. برای نمونه مقاله «راهکارهای قرآنی وحدت و تقریب» از عبدالصّمد مرتضوی به موضوعاتی چون اَعمال عبادی مشترک، رجوع به قرآن و سنّت و توجّه به فواید وحدت به عنوان راهکار رفع اختلاف پرداخته است. مقاله «ضرورت و راهکارهای وحدت مسلمانان و تشکیل تمدّن نوین اسلامی» از حسن مهرنیا موضوعاتی چون گردآوردی تراث تمدّن اسلامی، تغییر شیوه های آموزشی، بهره بردن از رسانه ها، ارتباط عالمان دینی، شناسایی عوامل فتنه، گسترش زبان عربی و اموری از این دست را به عنوان راهکارهای وحدت امّت اسلامی آورده است. مقاله «سیره اهل بیت(ع) در ایجاد وحدت میان مسلمانان» از سید حسن فلّاحیان، موضوعاتی چون صبر و سکوت، مدارا، همزیستی مسالمت آمیز، پرهیز از توهین و تحمّل عقاید دیگران را به عنوان راهکار رسیدن به وحدت مطرح کرده است.

پژوهش حاضر پس از بررسی آیات کریمه و روایات شریفه نبوی، دو گونه از وحدت را معرّفی و یک گونه را تحلیل و تبیین می کند. «وحدت» می تواند همراه با «هدایت » باشد و سعادت امّت را تضمین کند و می تواند بدون «هدایت» بوده و در واقع «وحدت، به هر قیمت» باشد. گونه نخست «وحدت» مراتبی دارد و می تواند نسبی باشد؛ یعنی همراه با نسبتی از «هدایت» که به همان میزان، همراه با نسبتی از «سعادت» خواهد بود. امّا گونه دوم، وحدتی است که «هدایت» را در بنیان خویش نداشته و راه گمراهی خواهد بود. «وحدت بر محور اهل بیت(ع)» نگره ای است که از جانب رسول الله(ص) رسیده و پایه آن، هدایت امّت است. به میزان پایبندی به چنین وحدتی، می توان سعادت امّت را تضمین کرد. این نگاه، نیازمند پردازش بیشتری است.

این مقاله ابتدا پیش بینی پیامبر(ص) را دربار ایجاد اختلاف میان امت، مطرح کرده و سپس ویژگی های اختلاف افکنان را از نگاه قرآن و سنّت، بررسی می کند. آنگاه راهکار آیات الهی و روایات نبوی را برای رفع اختلاف تبیین می نماید.

الف) پیش بینی قرآن کریم و پیامبر(ص) دربار اختلاف امّت

آیات قرآن کریم، مسلمانان را به وحدت دعوت کرده است. مشهورترین آیه این موضوع «الاعتصام بحبل الله » است:

وَ اعتَصِموا بِحَبلِ الله جمیعًا وَ لا تَفَرَّقوا وَاذکروا نِعمَهَ اللهِ عَلَیکم اِذ کنتُم اَعداءً فَاَلَّفَ بَینَ قُلوبِکم فَاَصبَحتُم بنِعمَتِهِ اِخوانًا وَ کنتُم عَلی شَفا حُفرَهٍ مِنَ النارِ فَاَنقَذَکم مِنها کذلِک یبَیِّنُ الله لَکم آیاتِهِ لَعَلَّکم تَهتَدونَ.[۱]

و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت خدا را بر خود یاد کنید؛ آن گاه که دشمنان یکدیگر بودید، پس میان دل های شما الفت انداخت تا به لطف او برادران هم شدید و بر کنار پرت گاه آتش بودید که شما را از آن رهانید. این گونه خداوند نشانه های خود را برای شما روشن می کند، باشد که راه یابید.

در این آیه، از زمانی سخن رفته که مردم یثرب با هم دشمن بوده و خون یکدیگر را می ریختند؛ امّا به برکت حضور رسول الله(ص) و دین اسلام، با یکدیگر برادر و مهربان شدند. این سخن الهی، وحدت را نعمت خداوند شمرده و تفرقه و دشمنی را موجب ورود به آتش می داند.

از سوی دیگر، قرآن کریم از اختلاف میان امّت های پیشین و امّت پیامبر(ص) سخن می گوید. آی ۱۵۹ سور انعام به کسانی اشاره می کند که امت خویش را گروه گروه کردند:

اِنَّ الَّذینَ فَرَّقوا دینَهُم وَ کانوا شیَعًا لَستَ منهُم فی شیءٍ اِنما اَمرُهُم اِلَی اللهَ ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بِما کانوا یَفعَلونَ.

کسانی که دین خود را پراکنده ساختند و فرقه فرقه شدند، تو هیچ گونه مسؤول ایشان نیستی، کارشان فقط با خداست. آنگاه به آنچه انجام می دادند آگاهشان خواهد کرد.[۲]

این آیه با زبان سرزنش و تهدید از اختلاف افکنان یاد کرده است. محدّثان و مفسّران اهل سنّت، ذیل برخی از آیات قرآن که مسلمانان را از تفرقه و اختلاف، منع کرده، احادیثی نقل کرده اند که بیانگر اختلاف، انحراف و فتنه میان مسلمانان پس از رحلت پیامبر(ص) است؛ سپس این گرفتاری ها را شبیه مشکلات امّت های پیشین در غیبت یا پس از رحلت پیامبرانشان می شمرند.[۳]

در صحیح بخاری از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمودند:

لَتَتَّبِعُنَّ سُنَنَ مَن کانَ قَبلَکم شِبرًا بِشِبرٍ وَ ذِراعًا بِذِراعٍ حَتّی لَو دَخَلوا فی جحرِ ضَبٍّ لَاتَّبَعتُموهُم. قُلنا: یا رسولَ الله، اَلیهودَ وَ النَّصاری؟ قالَ: فَمَن؟[۴]

شما مسلمانان روش پیشینیان خود را وجب به وجب و ذراع به ذراع در پیش خواهید گرفت؛ حتّی اگر یکی از پیشینیان، داخل سوراخ سوسماری شده باشد، شما هم داخل می شوید. پرسیدیم: یا رسول الله، منظورتان از پیشینیان، یهود و نصارا است؟ فرمودند: بله، پس چه کسی است؟

در حدیثی دیگر آن حضرت به جزئیات بیشتری اشاره کرده و می فرمایند:

لَیَأتیَنَّ عَلی اُمَّتی ما اَتی عَلی بَنی اِسرائیلَ حَذوَ النَّعلِ بِالنَّعلِ… اِنَّ بَنی اِسرائیلَ تَفَرَّقَت عَلی ثنتَینِ وَ سبعینَ مِلَّهً وَ تَفتَرِقُ اُمَّتی عَلی ثَلاثٍ وَ سَبعینَ مِلَّهً، کلُّها فِی النّارِ اِلّا مِلَّهً واحِدَهً.[۵]

آنچه برای بنی اسرائیل پیش آمد، برای امّت من هم پیش خواهد آمد… بنی اسرائیل هفتاد و دو فرقه شدند، امّت من هفتاد و سه فرقه خواهند شد که غیر از یک فرقه، همه آنها اهل جهنّم اند.

طبرانی تفاصیل دیگری از این مشابهت را با اِسناد خود از نبی مکرّم(ص) نقل کرده که فرمودند:

لَتَرکبُنَّ سُنَّهَ اَهلِ الکتابِ قَبلَکم حَذوَ النَّعلِ بِالنَّعلِ، لا تُخطِئونَ وَ لا یُخطَاَ لَکم، فَقالَ رَجُلٌ مِنَ القَوم: یا رسول الله، حَتّی یَعبُدوا عِجلَ بَنی اِسرائیلَ؟ فَقالَ: نَعَم، وَ عِجلُ اُمَّتی فُلانٌ.[۶]

شما مسلمانان رفتار پیشینیان از اهل کتاب را گام به گام پیشه خود می سازید؛ بی آنکه کمترین تفاوتی با آنها داشته باشید. شخصی گفت: ای رسول خدا، حتّی همانند آنان گوساله پرست می شوند؟! پیامبر(ص) فرمودند: آری! سپس فرمودند: گوساله امّت من که مردم دنبال او می روند، فلانی است.

در این روایت نام آن فرد یا افرادی که جانشین گوساله سامری می شود، ذکر نشده بلکه به جای اسم از واژه مبهم «فلان» استفاده شده است.

بنابراین رسول الله(ص) از اختلاف امّت پس از خود، آگاهی کامل داشتند و ریشه های اختلاف را دانسته و فتنه افکنان را نیز می شناختند. ایشان به عنوان خلیفه خداوند بر روی زمین، وظیفه داشتند که امّت را از این اختلاف برهانند؛ همان گونه که در آغاز هجرت خویش، اختلاف میان اوس و خزرج را با هدایت الهی، برطرف کردند. در آن روز، دو قبیله مشهور عرب که با یکدیگر پدرکشی و برادرکشی صدهاساله داشتند، به راهکار و فرمان پیامبر(ص)، گردن نهادند و خویش را از ناامنی و ضعفِ سالیان دراز نجات دادند. همین پیامبر از سوی خداوند مأمور بودند که راهکار رفع اختلاف آینده را نیز تبیین فرمایند تا اگر امّت به این فرمان، گردن نهاد، هدایت شود و اگر سخن رسول خدا(ص) را برنتابید به میزان انحراف از آن، دچار گرفتاری هایی گردد که نتیجه اختلاف است.

ب) انگیزه ها و ویژگی های اختلاف افکنان

تفرقه انگیزان، گاهی از درون امت و گاهی بیرون امّت هستند. غفلت از فعالیت این افراد، نه تنها دنیای مردم را خراب می کند، بلکه آخرت آنها را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. قرآن کریم پیروان خویش را از تفرقه برحذر داشته و می فرماید:

وَلا تَکونوا کالَّذینَ تَفَرَّقوا وَاختَلَفوا مِن بَعدِ ما جاءَهُمُ البَیِّناتُ وَ اُولئِک لَهُم عَذابٌ عَظیمٌ.[۷]

و چون کسانی مباشید که پس از آنکه دلایل آشکار برایشان آمد، پراکنده شدند و با هم اختلاف پیدا کردند و برای آنان عذابی سهمگین است.

اختلاف افکنان با دیدن این آیه و آیه های دیگری چون این، بیدار نشدند و مسلمانان را از یکدیگر، جدا کردند. دقت در این آیه و مشابهات آن نشان می دهد که همواره، اختلافات، پس از آگاهی از راه حل ها و دیدن نشانه های روشن، توسّط منحرفان ایجاد می گردد. آیه ۲۱۳ سوره بقره می فرماید:

کانَ النّاسُ اُمَّهً واحِدَهً فَبَعَثَ اللهُ النبیّینَ مبَشِّرینَ وَمنذِرینَ وَ اَنزَلَ مَعَهُمُ الکتابَ بِالحَقِّ لیَحکمَ بَینَ النّاسِ فیمَا اختَلَفوا فیهِ وَ مَا اختَلَفَ فیهِ اِلَّا الَّذینَ اوتوهُ مِن بَعدِ ما جَاءَتهُمُ البَیِّناتُ بَغیًا بَینَهُم فَهَدَی اللهُ الَّذینَ آمَنوا لِمَا اختَلَفوا فیهِ منَ الحَقِّ بِاِذنِهِ وَاللهُ یَهدی مَن یَشاءُ اِلی صِراطٍ مُستَقیمٍ.

مردم، امّتی یگانه بودند؛ پس خداوند، پیامبران را نویدآور و بیم دهنده برانگیخت و با آنان، کتاب خود را به حق فرو فرستاد تا میان مردم در آن چه با هم اختلاف داشتند داوری کند. و جز کسانی که کتاب به آنان داده شد – پس از آن که دلایل روشن برای آنان آمد – به خاطر ستم و حسدی که میانشان بود، هیچ کس در آن اختلاف نکرد. پس خداوند آنان را که ایمان آورده بودند، به توفیق خویش، به حقیقت آن چه که در آن اختلاف داشتند، هدایت کرد و خدا هرکه را بخواهد به راه راست هدایت می کند.

بر پایه این آیه، پیامبران(ع) راه حلّ اختلافات را نشان دادند و منحرفان پس از دیدن نشانه های روشن بر حقّانیت راه رسولان، با هدف منحرف کردن دیگران از راه راست، در میان آنان ایجاد اختلاف کردند.

همین مفهوم در جایی دیگر از قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته است:

اِن الدّینَ عِندَ اللهِ الاِسلامُ وَ مَا اختَلَفَ الَّذینَ اوتوا الکتابَ اِلّا مِن بَعدِ ما جاءَهُمُ العِلمُ بَغیًا بینَهُم وَ من یَکفُر بِآیاتِ اللهِ فَاِنَّ اللهَ سَریعُ الحِسابِ.[۸]

در حقیقت، دین، نزد خدا همان اسلام است و کسانی که کتابِ آسمانی به آنان داده شده، با یکدیگر به اختلاف نپرداختند مگر پس از آنکه علم برای آنان حاصل آمد، آن هم به سابقه حسدی که میان آنان وجود داشت. و هرکس به آیات خدا کفر ورزد، پس بداند که خدا زودشمار است.

این دو آیه، حسد همراه با ستم (بغی) را ویژگی اختلاف افکنان شمرده است. در آیات دیگر، نشانه های بیشتری برای این افراد، ذکر شده است:

اَلا لِلّه الدّینُ الخالِصُ وَ الَّذینَ اتَّخَذوا مِن دونهِ اَولیاءَ ما نَعبُدُهُم اِلّا لیُقَرِّبونا اِلَی الله زُلفی اِنَّ اللهَ یَحکمُ بینَهُم فی ما هُم فیهِ یَختَلِفونَ اِنَّ اللهَ لا یَهدی مَن هوَ کاذِبٌ کفّارٌ.[۹]

آگاه باشید، آیینِ پاک از آن خداست و کسانی که به جای او دوستانی برای خود گرفته اند به این بهانه که ما آنها را جز برای اینکه ما را هرچه بیشتر به خدا نزدیک گردانند، نمی پرستیم، البتّه خدا میان آنان درباره آنچه که بر سر آن اختلاف دارند، داوری خواهد کرد. در حقیقت، خدا آن کسی را که دروغ پردازِ ناسپاس است، هدایت نمی کند.

بر پایه این آیه، دومین و سومین عامل اختلاف را می توان دروغ گویی و انکار نعمت (کاذب کفّار) دانست. قرآن کریم کسانی که خداوند بلندمرتبه را انکار کرده و با توجیهی دروغین، بتان را عامل نزدیک شدن به خدا شمرده اند، سرزنش می کند. هدف آنها حفظ بت ها بود؛ چراکه با بودن بُت ها، آنها نیز جایگاه اجتماعی و مالی خود را حفظ می کردند. امّا با نابودی بت ها، جایگاه اجتماعی و اقتصادی آنها از دست می رفت. این گروه از فاسدان، که ویژگی شان نشان می دهد خارج از امّت هستند، درصدد برمی آ یند تا دیگران را به فساد بکشانند. راه ایجاد فساد، انکار نعمت ها و دروغ گویی است. این دو عامل، در درون امّت نیز می تواند موجب انحراف شود. اگر گروهی از پیروان حق تحت تأثیر عوامل درونی یا بیرونی، نعمت های الهی را انکار کرده و به دروغ، کسانی را در جایگاهی که شایستگی آن را ندارند، بنشانند، دچار فساد فکری و عملی شده و از مسیر حق، منحرف گشته اند. بنابراین دومین و سومین عامل اختلاف میان امّت، انکار نعمت و دروغ عملی (جایگاه دادن به افراد ناشایست) یا همان فساد فکری و عملی است.

«برتری جویی و قدرت طلبی» چهارمین عامل ایجاد اختلاف است. امام علی(ع) در بیان دلبستگی به دنیا و زرق و برق آن و فسادانگیزی، علّت مخالفت مخالفان خویش را این گونه تبیین می فرماید:

کَاَنَّهُم لَم یَسمَعوا کَلامَ الله سبحانَهُ یَقولُ تِلکَ الدّارُ الآخِرَهُ نجعَلُها لِلَّذینَ لا یُریدونَ عُلُوًّا فِی الاَرضِ وَ لا فَسادًا وَ العاقِبَهُ لِلمُتَّقینَ.[۱۰]

بَلی وَ اللهِ لَقَد سَمِعوها وَ وَعَوها وَ لکِن حُلّیَتِ الدُّنیا فی اَعیُنِهِم وَ راقَهُم زِبرِجُها.[۱۱]

گویی آنها این سخن خدا را نشنیده بودند که می فرماید: سرای آخرت را تنها برای کسانی قرار می دهیم که نه خواهان برتری جویی و استکبار در روی زمین باشند و نه طالب فساد و عاقبت نیک از آن پرهیزکاران است.

سپس می افزایند:

آری به خدا سوگند سخن خدا را شنیده بودند و خوب آن را حفظ داشتند، ولی زرق و برق دنیا چشمشان را خیره کرده، زینتش آنها را فریفته بود.

به گواهی منابع معتبر اهل سنّت از جمله صحاح آنان[۱۲] هنگامی که رسول مکرّم(ص) صحابه خود را مخاطب قرار دادند و از آنها خواستند تا قلم و دوات حاضر کنند که مطلبی را برای جلوگیری از گمراهی آنان بنویسند، عمر بن خطّاب نه تنها مانع اجرای دستور رسول خدا(ص) شد، بلکه نسبت به ساحت مقدّس نبی مکرّم(ص) کلماتی ناشایست روا داشت؛ گویی که او برتر از رسول خدا بوده و بیش از ایشان می فهمد! این واقعه به اندازه ای تلخ بود که هرگاه ابن عبّاس آن را به یاد می آورد، اشک از چشم هایش سرازیر شده و چون آن روز، پنجشنبه بود، مکرّر می گفت:

اَلخَمیسُ وَ ما یَومُ الخَمیسِ.

وای از روز پنج شنبه! چه روزی بدی بود آن روز پنج شنبه!

آنگاه می گریست تا جایی که صورتش را اشک فرا می گرفت.[۱۳]

اختلاف افکنان در میان پیروان ادیان الهی از نگاه قرآن کریم، افرادی ناآگاه نبودند؛ بلکه از جمله آگاهان و خواصّ امّت خود بودند که روح حسد، دروغ، انکار نعمت و برتری جویی، آنان را به وادی گمراهی کشاند و آنگاه عوام ناآگاه و آگاهان غفلت زده و دنیاگرا یا ترسو را نیز به بیراهه خویش کشاندند. قرآن کریم می فرماید:

وَ ما تَفَرَّقوا اِلّا مِن بَعدِ ما جاءَهُمُ العِلمُ بَغیًا بینَهُم.[۱۴]

و فقط پس از آنکه علم برایشان آمد، راه تفرقه پیمودند؛ آن هم به صِرف حسد و برتری جویی میان همدیگر.

در حقیقت، قرآن مجید، یکی از ویژگی های اختلاف افکنان را علم و آگاهی دانسته و در آیه دیگری، اختلاف اهل کتاب را عبرتی برای مسلمانان شمرده و می فرماید:

وَ ما تَفَرَّقَ الَّذینَ اوتُوا الکِتابَ اِلّا مِن بَعدِ ما جاءَتهُمُ البَیِّنَهُ.[۱۵]

اهل کتاب در دین خدا اختلاف نکردند مگر بعد از آنکه دلیل روشن برای آنان آمد.

قرآن کریم اختلاف را موجب تباهی آخرت می شمرد. آیات کریمه ریشه های اختلاف میان مسلمانان را «حسد»، «برتری جویی» و «دروغ» دانسته و در روایات به «قدرت طلبی» نیز به عنوان مصداقی از «برتری جویی» اشاره شده است. از سوی دیگر، اختلاف افکنان کسانی آگاه به امور بوده و در دنیا و آخرت، مسؤول، خواهند بود.

ج) چار قرآن و سنّت برای رهایی از اختلاف

خداوند از اختلاف میان امّت های پیشین، آگاه بوده و به راهکار رفع تفرقه، علم دارد. لطف و فضل او موجب می شود که این راهکار را در اختیار امّت آخر الزّمان نهاده و عبرت های پیشینیان را در کتاب عظیمش، قرآن، بازگو فرماید. ازآنجاکه یکی از صفات الهی «هادی» است، همه دستورهای خداوند در پرتو نور هدایت بوده و پذیرش و عمل به آن، سعادت را در پی خواهد داشت.

قرآن کریم برای پیش گیری از انحراف و حلّ اختلاف، در آیه ۵۹ سوره نساء راهکاری این چنین ارائه می کند:

یا اَیهَا الَّذینَ آمَنوا اَطیعُوا الل