خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع

تحولی در ارائه‌ها با فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع!

اگر به دنبال یک روش ساده اما حرفه‌ای برای ارائه‌ی مطالب خود هستید، فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع بهترین انتخاب شما خواهد بود. فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع از پایه بر اساس اصول طراحی مدرن ساخته شده و تضمین می‌کند که اسلایدهای شما جذاب، منظم و آماده‌ی استفاده باشند.

فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع شامل ۱۲۰ اسلاید است که با ترکیب بصری زیبا و چیدمانی حرفه‌ای، ارائه‌ی شما را به سطحی بالاتر می‌برد.

چرا باید از فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع استفاده کنید؟

✔ طراحی حرفه‌ای: هر اسلاید فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع با دقت بالا تنظیم شده تا بیشترین تأثیر را روی مخاطبان بگذارد.

✔ صرفه‌جویی در زمان: نیازی نیست ساعت‌ها وقت خود را برای طراحی پاورپوینت بگذارید، همه چیز آماده است.

✔ استفاده‌ی آسان: بدون نیاز به ویرایش‌های پیچیده، کافی است فایل را باز کنید و ارائه دهید.

✔ فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع قابل استفاده در هر محیطی: چه در دانشگاه، چه در جلسات کاری، فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع حرفه‌ای نیاز شما را کاملاً برآورده خواهد کرد.

متمایز باشید!

دیگر نگران بهم‌ریختگی یا طراحی‌های غیرحرفه‌ای نباشید. فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع به شما این امکان را می‌دهد که بدون دغدغه روی محتوای خود تمرکز کنید و ارائه‌ای تأثیرگذار داشته باشید.

همین حالا دریافت کنید و تجربه‌ای متفاوت از ارائه‌های حرفه‌ای را داشته باشید!

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل مشاهیر علوی مدفون در بقیع :

مقدمه

بقیع، قبرستان قدیمی مدینه است که بهترین عزیزان پیامبر و سربازان فداکار اسلام، در آنجا مدفون اند و در گذشته بیشتر آنها سنگ قبر، محجر و نشانه و حتی گنبد و بارگاه داشته است. همچنین بسیاری از شخصیت های برجسته و افراد والامقام، که از صدر اسلام تاکنون در این سرزمین مقدس آرمیده اند، و قبورشان مجهول است؛ قبوری که چنانچه، هر یک از آنها در دیگر بلاد اسلامی قرار داشت، آن چنان آباد و مجلل می بود که چهره آن شهر را عوض می کرد. سمهودی در «وفاء الوفا» از مالک روایت کرده است: «در این آرامگاه، ده هزار نفر از صحابه گرامی و اکابر اسلام مدفون اند» (سمهودی، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۲۳۷) لیکن قبور تعدادی از آنها مخفی است و برخی دیگر هم که معلوم بوده ولی به مرور زمان از بین رفته و متأسفانه بسیاری از آنها را هم در این قرن اخیر از میان برده اند.

«رفعت پاشا» نویسنده «مرآه الحرمین» عقیده دارد: «بیش از دو هزار نفر از اصحاب و تابعین، در این قبرستان دفن شده اند» (رفعت پاشا، ۱۳۷۷، ج۱، ص۲۱۳)

در گذشته، بقیع و مرقد امامان معصوم: عموماً دارای بقعه و گنبد و بارگاه بوده است و لیکن در سال های اخیر همه آنها تخریب گردیده و هم اکنون هیچ آثاری از آنها، جز چند قطعه سنگ که در بالا و پایین قبور گذاشته شده، وجود ندارد. از آنجا که طبقه اول ائمه و صحابه و اهل بیت در نوشته های مختلف معرفی شده اند، در اینجا به معرفی دیگر علویان مدفون در بقیع، که کمتر فهرست شده اند، می پردازیم:

مقبره های خانوادگی در بقیع

از مجموع گفتار مورخان چنین برداشت می شود که مردم مدینه که قبلاً اجساد درگذشتگان خود را در نقاط مختلف و در دو گورستان عمومی به نام گورستان «بنی حرام» و «بنی سالم»، و گاهی در داخل منازل خود دفن می کردند با رسمیت یافتن بقیع، به مناسبت دفن جسد عثمان بن مظعون= و ابراهیم فرزند پیامبر خدا(ص)، به آنجا توجه نمودند و عده ای از صحابه و یاران پیامبر خدا به تدریج در آنجا، و بعضی از اقوام و عشیره پیامبر خدا(ص) در داخل بعضی از منازل متصل به بقیع دفن شدند.

با اینکه وضع بقیع، با گذشت چهارده قرن، دگرگون شده و از قبور زیادی که در این آرامگاه تاریخی به افراد معروف از صحابه و شخصیت های اسلامی تعلق داشت، به جز تعدادی محدود، باقی نمانده است، ولی در عین حال، همین تعداد از قبور نیز می تواند مؤید گفتار این مورخان، و بیانگر نظم و ترتیب موجود در آن دوران باشد؛ زیرا گذشته از اینکه قبور همه اقوام پیامبر خدا در قسمت غربی بقیع واقع شده است، هر گروه از آنان نیز به تناسب ارتباطشانبا همدیگر و انتسابشان به پیامبر خدا (ص) در یک نقطه معین و جایگاه مخصوص و در کنار هم دفن شده اند؛ مثلاً قبور ائمه چهارگانه با قبر عباس و فاطمه بنت اسد در یک نقطه و در کنار هم، و همه همسران پیامبر خدا (ص) در یک نقطه معین و در کنار هم، و رقیه و ام کلثوم دختران پیامبر در کنار هم، و عمّه های آن حضرت با ام البنین در کنار هم است که مجموع این بخش به نام «مقابر بنی هاشم» معروف گردیده است؛ همان گونه که سایر بخش های مختلف بقیع نیز به نام های خاصی نامیده شد؛ مانند «روحاء» و «زوراء».[۱]

جالب توجه است که در میان این چند خانه،[۲] تنها خانه عقیل بن ابی طالب دارای اهمیت و خصوصیت ممتاز است؛ به طوری که این خانه مورد توجه پیامبر خدا(ص) و افراد سرشناس پس از آن حضرت بود و نیز معرفی منازل دیگر در جهت معرفی خانه عقیل و در حول محور آن انجام می گرفت.

این اهمیت و خصوصیت از اینجا به وجود آمد که این خانه، گرچه از نظر ساختمانی، یک خانه مسکونی و منتسب به عقیل بن ابی طالب بوده، اما در عین حال به آرامگاه خصوصی و خانوادگی اقوام و فرزندان پیامبر خدا مبدل گردید. اولین کسی که در داخل آن دفن شد، فاطمه بنت اسد،[۳] و به احتمال ضعیف فاطمه دختر پیامبر خدا(ص)، و پس از آن، عباس عموی پیامبر است. پس از آنها پیکر پاک و مطهر چهار تن از ائمه هدی: و فرزندان پیامبر خدا (ص) در این بیت به خاک سپرده شد. این موضوع از مسلمات تاریخ است و دیده نشده که مورخ و مدینه شناسی در اصل این مطلب، شک و تردید یا نظر مخالفی داشته باشد؛ مگر در مورد قبر متعلق به فاطمه که آیا منظور از وی فاطمه بنت اسد است یا فاطمه، دختر گرامی پیامبر خدا(ص)، که خارج از موضوع این مقاله است.

در اینجا به شماری از علویان که در قبرستان بقیع دفن شده اند، اشاره می شود:

قرن دوم

۱. محمد حنفیه بن امام علی امیرمؤمنان(ع)

شهرت محمد بن حنفیه، مانع از تطویل و درازگویی درباره اوست. از آنجا که تاریخ درگذشت محمد حنفیه در سال قمری است و در آن هنگام سال داشت، به دست می آید که او در سال قمری به دنیا آمده است (ابن سعد، ۱۲۱۵ق، ج، ص)

در رجال کشی از حضرت علی(ع) نقل شده که چهار محمد، مانع نافرمانی خدا می شوند؛ این چهار محمد عبارت اند از: محمد بن جعفر طیار، محمد بن ابی بکر، محمد بن حنفیه و محمد بن ابی حذیفه (کشی، ۱۴۳۹ق، ج، ص) مامقانی با اشاره به این حدیث، عدالت و پاکی محمد بن حنفیه را اثبات می کند (مامقانی، ۱۳۵۱ش، ج، ص)

وی در نبردهای حکومت امیرمؤمنان، نقش فعالی در یاری آن حضرت داشت.

شیخ طوسی از کشی از امام باقر(ع) نقل کرده است: «در بیماری محمدبن حنفیه من در کنارش بودم و چشم او را بستم و غسلش دادم و کفنش کردم و نماز بر او خواندمو او را [در بقیع] به خاک سپردم» (کشی، ص) البته در گزارشی از منابع غیر شیعی آمده است که ابان بن عثمان (پسر خلیفه سوم) بر وی نماز خواند (مزی، ج، ص)

در محل دفن محمد بن حنفیه اختلاف است؛ سیدمحسن امین به سه مکان اشاره می کند: ایلِه، طائف و مدینه در قبرستان بقیع (امین، ج، ص) ولی مسلم است که وی در مدینه وفات یافته و در بقیع دفن شده است (مدرسی، ۱۳۵۹ش، ج، ص)

۲. زید بن امام حسن(ع)

کنیه زید، ابوالحسن یا ابوالحسین بود. وی فرزند ارشد امام حسن مجتبی(ع)، و مادرش ام بشیر بنت ابی مسعود البدری بود (ابن سعد، ۱۲۱۵ق، ج، ص)

تاریخ تولد زید، مبهم است و هیچ یک از مورخان و علمای رجال اشاره ای به آن نداشته اند. وفات وی در سال قمری بوده و در هنگام وفات یا یا سال داشته است (ابن حجر عسقلانی، ج، ص) پس می‎ توان احتمال داد وی بین سال‎ های تا هجری متولد شده است.

به رغم گزارشی که درباره عدم حضور وی در کربلا وجود دارد، ولی مقاتل الطالبیین، که قدیمی ترین منبع درباره شهدای آل ابی طالب است، زید را جزء اسرای کربلا دانسته است (اصفهانی، ۱۳۸۵ش، ص)

زید بن حسن(ع)، امور مربوط به صدقات رسول الله(ص) را بر عهده داشت که پس از به حکومت رسیدن سلیمان بن عبدالملک، به دستور او، از این مقام عزل شد تا هنگامی که عمر بن عبدالعزیز به خلافت رسید. خلیفه وقت نام های بدین مضمون برای عامل مدینه نوشت: «زید بن حسن(ع)، [شخصیت] شریف بنی هاشم و مسن ترین آنان است. وقتی که این نامه به دست تو رسید، صدقات پیامبر(ص) را به او بازگردان و در این کار، او را یاری کن» (مفید، ۱۴۱۳ق، ج، ص)

در مذمت وی، روایتی در بحار به نقل از خرائج راوندی آمده است که وی نزد خلیفه، امام باقر(ع) را متهم به سحر کرد و در شهید شدن ایشان نقش داشت. ولی آیه الله خویی این روایت را به دلیل مرسل بودن و اشکال محتوایی نمی پذیرد (راوندی، ۱۴۰۹ق، ج، ص)

در تاریخ وفات زید، اختلاف است. شیخ مفید گفته است که وی در سن نود سالگی وفات یافت و سیدمحسن امین وفات وی را در سال قمری در سن نود یا صد یا ۹۵ سالگی می داند. وی در سرزمینی میان مکه و مدینه به نام «حاجز» (در میلی مدینه) نزدیک «ثغره»، که محلی در حجاز است وفات یافت (عمری، ۱۴۲۲ق، ص)

در تشییع جنازه زید، برادرزاده هایش، حسن و ابراهیم بن حسن، زیر تابوت را گرفته بودند و عبدالله بن حسن المثنی، معروف به عبدالله محض، پیشاپیش جنازهْ پیاده حرکت کرد و به احترام وی، دیگران نیز از مرکب پیاده شدند. جنازه را وارد منزل کردند و در آنجا غسل دادند. سپس آن را به قبرستان بقیع بردند و همان جا به خاک سپردند. پس از مرگ وی، برخی شعرا در وفاتش مرثیه ها سرودند؛ از جمله قدامه بن موسی الجحمی (بلاذری، ۱۹۵۹، ج، ص )

۳. حسن مثنّی بن امام حسن مجتبی(ع)

مادر حسن مثنی، خَولَه بنت منظور بن زَبّان فَزاری بود (مصعب بن عبداللّه، ۱۹۵۳ م، ص) خوله پس از کشته شدن همسرش، محمد بن طلحه بن عبیدالله، در جنگ جمل (ق.)، به همسری امام حسن(ع) درآمد. کنیه حسن مثنی، ابومحمد است (ابن قتیبه الدینوری، ۱۴۰۷ ق، ص) همسر او، دختر عمویش، فاطمه دختر امام حسین(ع)، بود.

وی در روز عاشورا در سپاه امام حسین(ع) جنگید و زخمی و اسیر شد. دایی اش، اسماء بن خارجه فزاری، وی را نجات داد. او در کوفه تحت درمان قرار گرفت و با بازیافتن سلامت خود، به مدینه بازگشت (مفید، ۱۴۱۳ق، ج، ص؛ ابن طاووس، ۱۴۱۷ ق، ص)

حسن مثنّی، بر اساس وصیت امام علی(ع)، متولی صدقات و موقوفات امیر مؤمنان(ع) در مدینه بود (مصعب بن عبداللّه، ۱۹۵۳م، ص).

پس از کشته شدن ابن اشعث در سال قمری[۴]، حسن مثنی نیز متواری شد. سرانجام فرستادگان ولید بن عبدالملک او را مسموم کردند و به قتل رساندند. جنازه او را به مدینه منتقل کردند و در بقیع به خاک سپردند (ابن عنبه، بی تا، ص).

در صحیح بخاری، ضمن روایتی نقل شده که فاطمه دختر امام حسین(ع) همسر حسن مثنی، بر مزار وی بقعه ای ساخت (صحیح بخاری، ۱۴۲۲ق، کتاب الجنائز، باب ، ج ، ص).

۴. فاطمه بنت امام حسین (ع)

مادر فاطمه، ام اسحاق دختر طلحه، همسر قبلی امام حسن(ع) بود (مفید، ۱۴۱۳ق، ج، ص؛ ابن سعد، ۱۲۱۵ق، ج، ص) وی، به احتمال قوی، در سال قمری به دنیا آمده است ، او را بزرگ ترین دختر امام حسین(ع) دانستنه اند (ابن اثیر، ۱۳۸۵ش، ج، ص)

فاطمه از ازدواج با پسر عمویش، حسن مثنی، چهار فرزند به نام های عبدالله، ابراهیم، حسن و زینب داشت و از همسر دومش، عبدالله بن عمرو بن عثمان، دارای سه فرزند به نام های محمد دیباج، قاسم و رقیه بود (ابن قتیبه الدینوری، ۱۴۰۷ ق، ص) بیشتر فرزندان و نوادگان وی، در مبارزه با خلفای بنی عباس به شهادت رسیدند یا زندانی شدند (طبری، ۱۴۳۶ق، ج، ص) فاطمه را ثقه، و از طبقه چهارم راویان دانسته اند (ابن حجر عسقلانی، ج، ص)

گفته شده فاطمه دختر امام حسین(ع)، حدود سال قمری، در مدینه درگذشته و در بقیع دفن شده است (ابن جوزی، ۱۴۱۲ق، ص؛ ابوسعیده، ۲۰۰۴م، ص۹۶) همچنین برخی از مورخان، بدون اشاره به تاریخ وفات، گفته اند او در هنگام وفات، نود سال داشته است (ابن حِبّان، ۱۹۷۳م، ج، ص) نیز گفته اند وی در زمان خلافت هشام بن عبدالملک (حکومت: -ق.) درگذشت ، قبری در قبرستان باب الصغیر، به وی منسوب است (خامه یار، ۱۳۹۰ش، صص-)

۵. سکینه بنت امام حسین(ع)

سکینه دختر امام حسین(ع) را باهوش ترین، زیباترین، خوش اخلاق ترین، باتقواترین و بزرگ زنان زمانه خویش دانسته اند. امام حسین (ع)، سکینه را بنده ای غرق در ذات الهی معرفی کردندکه نشان دهنده فضل وکمال اوست (ابن خلکان، ۱۳۶۴ش، ج، ص)

سکینه دختر امام حسین(ع)، از رباب دختر امرؤالقیس بود (اصفهانی، ۱۳۸۵ق، ص) نام او را آمنه، امینه و امیمه ذکر کرده اند و گفته اند به سبب سکون، آرامش و وقاری که داشت، مادرش او را سکینه لقب داده بود (ابن جوزی، ۱۴۱۲ق، ج، ص) زمان تولد او مشخص نیست؛ اما او را کوچک تر از خواهرش، فاطمه، معرفی کرده اند (ابن اثیر، ۱۳۸۵ش، ج، ص) از کتاب های تاریخی برمی آید سکینه در زمان حرکت امام حسین(ع) به کربلا، بالغ، و در سن ازدواج بوده است؛ زیرا زمانی که حسن مثنی، یکی از دختران امام حسین را خواستگاری کرد، امام او را در انتخاب بین سکینه و فاطمه مخیر کرد (اصفهانی، ق، ج، ص)

در کتاب های رجالی، از سکینه به عنوان یکی از راویان حدیث یاد شده است که برخی از او روایت نقل کرده اند. سکینه همراه خواهرش، فاطمه، از راویان حدیث پدر خود، امام حسین(ع)، به شمار می آیند (ابن حبان، ۱۹۷۳م، ج، ص) راویانی همچون عبیدالله بن ابی ارفع، فائد مدنی، سکینه دختر اسماعیل بن ابی خالد و سکینه دختر قاضی ابی ذر از او روایت نقل کرده اند (طبرانی، ۱۴۰۵ق، ج، ص)

سکینه پس از اسارت، به همراه کاروان اسرا به مدینه بازگشت. از زندگی او در مدینه تا زمان وفات، در منابع تاریخی، گزارش چندانی در دست نیست و تنها به ذکر بعضی از مناظرات و مجالس علمی اکتفا شده است (اصفهانی، ۱۴۱۵ق، ج، ص) چگونگی وفات و محل دفن سکینه نیز مورد اختلاف مورخان بوده است. برخی از منابع تاریخی وفات سکینه را ربیع الاول سال قمری در مدینه نقل کرده اند (ابن عساکر، ۱۴۲۱ق، ج، ص) بنا بر نقل این منابع، خالد بن عبدالله (حاکم وقت) بر او نماز خواند و او را در قبرستان بقیع به خاک سپردند. برخی نیز گفته اند وقتی سکینه با اصبغ بن عبدالعزیز ازدواج کرد، از مدینه به طرف مصر حرکت کرد و در دمشق درگذشت (ابن خلکان، ۱۳۶۴ش، ج، ص) در قبرستان باب الصغیر دمشق، قبری منسوب به سکینه وجود دارد. عده ای نیز گفته اند پس از ازدواج با اصبغ بن عبدالعزیز به مصر رفت و در آنجا مدفون شد. بقعه ای در قاهره نیز به سکینه بنت الحسین، منسوب است (ابن عساکر، ۱۴۲۱ق، ج، ص۴۲۱)

بر اساس گزارش های موجود در مقاتل، سکینه در واقعه کربلا حضور داشت. بنا بر نقل این منابع، در روز عاشورا، امام حسین(ع) برای آخرین وداع، از میدان جنگ به سوی اهل بیت خود بازگشت و با آنان وداع کرد. سپس نزد دختر خود، سکینه، رفت که در گوشه ای نشسته بود و می گریست. امام حسین(ع) او را به صبوری دعوت کرد و در آغوش کشید، اشک از چشمان او پاک کرد و در ضمن، اشعاری به سکینه گفت. پس از واقعه عاشورا، سکینه و دیگر اسیران کربلا را به کوفه و شام بردند (ابن طاوس، ۱۴۱۷ق، ص)

۶. زینب دختر امام باقر (ع)

زینب از پدرش حدیث نقل می کرد و در مدینه مجلس درس و بحث داشت. وی با پسر عموی خود، عبدالله بن حسین الاصغر بن امام سجاد(ع) ازدواج کرد. او سرانجام در مدینه وفات نمود و در بقیع به خاک سپرده شد (زرباطی، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۵-۱۵۶)

۷. محمد بن عبدالله محض بن حسن مثنی بن امام حسن(ع)، معروف به «نفس زکیه»

محمد به کثرت زهد و عبادت و فقه و دانایی معروف بود. او در سال قمری به دنیا آمد. مادرش هند، دختر ابی عبیده بن عبدالله بن زمعه، است. به دلیل آنکه در تمام سلسله والدینش کنیز وجود نداشت و سلسله مادران وی، همه از قریش بودند، به او لقب صریح قریش دادند (ابن عنبه، بی تا، ص۸۶)

پدر وی، عبدالله محض، با نسبت دادن لقب مهدی به او، مردم را به بیعت با وی دعوت کرد. ازاین رو نامزد جمعی از بنی هاشم برای خلافت پس از امویان بود که با پیشی گرفتن بنی عباس به چنین مقامی نرسید؛ اما با آغاز حکومت عباسیان، حمایت عمومی در میان مردم و حتی دانشمندان و اهل حدیث برای او به وجود آمد (جعفریان، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۷۰) محمد در سال قمری خروج کرد و با ۲۵۰ نفر وارد مدینه شد و مردم، به فتوای مالک بن انس، با وی بیعت کردند. منصور او را ابتدا دعوت به صلح کرد، اما محمد نپذیرفت و با عده کمی از یارانش که هنوز بر بیعت خود پایدار بودندبه نبرد سپاه خلیفه رفت و شکست خورد و سرانجام در روز دوشنبه، ۱۴ رمضان سال ۱۴۵قمری، کشته، و در بقیع دفن شد (اصفهانی، ۱۳۸۵ق، ۲۵۱)

۸. حسین الاصغر بن امام علی بن الحسین السجاد(ع)

امام سجاد (ع) دو پسر به نام حسین داشت: یکی حسین اصغر و دیگری حسین اکبر (فخر رازی، ۱۳۷۷ش، ص۱۶۱) حسین اکبر از امام باقر(ع) بزرگ تر بود. ازاین رو فرزند دیگر خود را حسین اصغر نامید. او در زهد و تقوا، شبیه پدر بزرگوارش بود (ابن طقطقی، ۱۴۱۵ق، ص۲۸۱؛ طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۲)

حسین اصغر از اصحاب پدر و برادر و برادرزاده اش، امام سجاد ، امام باقر (طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۱۸۲) و امام صادق (ع)، (ابن حبان، ۱۹۷۳ م، ج۳، ص۲۹۴) است. وی احادیث زیادی از هر سه بزرگوار و همچنین از عمه اش، فاطمه بنت الحسین(ع)، و از وهب بن کیسان (مفید، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۱۷۵) نقل کرده است (بیهقی، ۱۴۱۰ ق، ج۱، ص۳۸۱) حسین، مکنا به ابوعبدالله (فخر رازی، ۱۳۷۷ش، ص۱۶۱)، مردی عفیف، فاضل، محدث، و دریای متلاطمی از دانش و پرهیزکاری و ورع (مفید، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۵) بود و به قرشی هاشمی، مدنی، تابعی (طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۱۸۲) یاد می شود. از اعقاب و نوادگان او، عالمان و دانشمندان بسیاری در حجاز، عراق، شام و عراق عجم برخاسته اند (کیاءگیلانی، ۱۴۰۹ق، ص۱۱۵) از بزرگان جلیل القدر و نقبای اشراف (ابن طقطقی، ۱۴۱۵ق، ص۲۸۱) و «سادات مرعشی؛ مازندران» و «سادات اعرجی؛ ایلام» و «سادات عبیدی و مختاری؛ سبزوار» نیز نسبشان به حسین اصغر می رسد (ابن عنبه، بی تا، ص۳۷۸)

مادر حسین اصغر، امّ ولدی به نام «سعاده» است (ابن عنبه، بی تا، ص۳۷۸) برخی، از جمله ابونصر بخاری گفته اند: «او با امام باقر(ع) برادر تنی بوده است» (بخاری، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۰) اما صحیح این است که وی با حسین اکبر از یک مادر است (فخر رازی، ۱۳۷۷ش، ص۱۶۱)

گویند امام صادق(ع) درباره وی فرمود: «عمّی الحسین من الذین یمشون علی الارض هونا و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما» (ضامن بن شدقم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۵۶)

حسین اصغر در خداترسی، بی نظیر یا کم نظیر بود؛ چنان که روایت شده به حدی می ترسید که گویی وارد آتش شده و پس از آن خارج گشته است (مفید، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۴-۱۷۵)

حسین اصغر در سال ۱۵۷ قمری، در ۷۷ سالگی، در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع دفن شد (بخاری، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۰) سن او را هنگام وفات ۶۴، ۷۴ و ۷۶ سال، (سخاوی، ۲۰۰۷م، ج۱، ص۲۹۵) و سال وفات او را ۱۵۰ قمری نیز (ضامن بن شدقم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۱۵۵) نوشته اند. به برخی از روایات او در منابع حدیثی اشاره شده است (ابن قولویه، ۱۴۱۷ق، ص۱۲۶ و ۱۲۷) مزاری به وی در روستای برزنون نیشابور منسوب است که صحت ندارد و یکی از نوادگان حسین اصغر در آنجا دفن است.

۹. اسماعیل بن امام صادق(ع)

مادرش فاطمه، دختر حسین بن علی بن حسین(ع) بود امام صادق(ع) اسماعیل را بسیار دوست داشت(مفید، ۱۴۱۳ق، ج، ص)

تاریخ تولد اسماعیل دقیقاً مشخص نیست؛ اما برخی گفته اند با توجه به تولد برادر او، امام کاظم(ع)، در سال یا قمری و اختلاف سال میان امام کاظم(ع) و اسماعیل، احتمالاً اسماعیل در سال یا قمری به دنیا آمده است.

ارتباط خطابیه[۵] با اسماعیل و دعوت ایشان به امامت وی، در بسیاری از منابع، از جمله منابع اسماعیلی ، امامی و غیر شیعی نقل شده است. سعد بن عبدالله اشعری (اشعری، ۱۳۶۱ش، ص -) و نوبختی (نوبختی، ۱۳۸۸ش، ص -)، اسماعیلیه خالصه را همان خطابیه دانسته اند که گروهی از ایشان در زمره پیروان محمد بن اسماعیل درآمده و قائل به مرگ اسماعیل در زمان حیات پدر شده اند. ابوحاتم رازی[۶] می نویسد: «خطابیه در زمان امام صادق (ع) قائل به امامت اسماعیل بوده اند». به گزارش ابوحاتم رازی، (رازی، ۲۰۰۳م، ص) مبارکیه[۷] قائل به مرگ اسماعیل و امامت فرزندش، محمد بن اسماعیل، در زمان حیات امام صادق(ع) بوده اند. به اعتقاد این گروه، اسماعیل جانشین امام صادق (ع) بوده است؛ اما چون در زمان حیات پدر فوت کرد، امام(ع) امر امامت را به محمد، فرزند وی، سپرد؛ زیرا پس از امام حسن و امام حسین(ع) جایز نیست که امامت از برادر به برادر منتقل شود (اشعری، ۱۳۶۰ ش، ص -)

خویی، پس از بیان گزارش های مدح و ذم[۸]، روایات مدح را ترجیح می دهد و وی را شخصی جلیل و مورد عطوفت پدر معرفی می کند (خویی، ۱۴۳۱ق، ج، ص)

سال های ، و به عنوان سال وفات اسماعیل در منابع متفاوت ذکر شده است؛ اما بنا به برخی دلایل، به نظر می رسد سال صحیح تر است (عمری، ۱۴۲۲ق، ص؛ مقریزی، ۱۴۱۸ق، ص؛ قمی، ۱۳۶۱ ش، ص)

اسماعیل در منطقه ای به نام عُرَیض، در نزدیکی مدینه، از دنیا رفت (بخاری، ۱۳۷۶ش، ص۳۴) تابوت وی بر دوش مردم در حالی به گورستان بقیع تشییع شد (بخاری، ص؛ علوی، ۱۴۲۲ق، ص) که امام صادق (ع) با وضعیتی غیر معمول پیشاپیش آن حرکت می کرد.

بر پایه روایتی از زراره بن اعین، امام صادق(ع) ساعاتی پس از مرگ اسماعیل و پیش از دفن او، حدود تن از یاران نزدیک خود را درباره مرگ فرزندش شاهد گرفت (نعمانی، -؛ ابن شهرآشوب، ۱۳۷۶ق، ج، ص)

در دوره خلفای اسماعیلیِ فاطمیان ( -ق.)، که مهم ترین مروّج فرقه اسماعیلیه بودند، آرامگاهی بزرگ بر قبر اسماعیل ساخته شد. مرقد اسماعیل با دیوارهایی بدون در و پنجره احاطه شده بود و در بیرون از گورستان، به فاصله پانزده متری دیوار بقیع، در جهت غرب و روبه روی قبرهای ائمه قرار داشت. نیمی از محوطه در خیابان و نیمی از آن در پیاده رو بود و زائران در پیاده رو به زیارت می پرداختند (نجمی، ۱۳۸۰ش، ص-) این قبر، بر اساس نوشته مطری (م.ق.)، مزاری بزرگ بود که در غربِ قبه عباس و چهار امام قرار داشت. قبر اسماعیل از سوی محبّان اهل بیت از شیعیان، به ویژه اسماعیلیه، زیارت می شد و بر اساس گزارش عیاشی،[۹] در قرن چهارم هجری بسیار پررونق بود. حجگزاران شیعه ایرانی در سفر به مدینه، غالباً هنگام زیارت بقیع، به زیارت این امامزاده نیز می پرداختند و برخی از آنان در سفرنامه های خود، توصیفی از بارگاه او ثبت کردند. فرهادمیرزا (م.ق.)، که در سال قمری/ شمسی به مدینه رفته، گزارشی از این بارگاه ارائه کرده است (فرهادمیرزا، ۱۳۶۶ش، ص)

با قدرت گیری وهابیان در حجاز، مرقدها و بارگاه ها ویران شد. در سال قمری هنگام زیرسازی خیابان غربی بقیع، محوطه پیرامون قبر اسماعیل تخریب، و چنین شایع شد که جنازه او پس از سده ها به صورت سالم، آشکار شده است. بر پایه برخی دیده ها و گفته های محلی، با پیش بینی های صورت گرفته و با هماهنگی برخی از بزرگان اسماعیلیه، جسد اسماعیل به درون گورستان بقیع منتقل، و نشانه گذاری شد. محل دفن او به دلیل وصف های متفاوت و از میان رفتن نشانه ها، دقیقاً مشخص نیست. محل آن را حوالی قبر ام البنین یا نزدیک شهیدان حرّه یا در ده متری قبر حلیمه سعدیه، در انتهای بقیع، دانسته اند (نجمی، ۱۳۸۰ش، ص)

۱۰. محمد بن اسماعیل بن امام جعفر الصادق

همچنین اسماعیل، نواده امام جعفر صادق و هشتمین امام در مذهب شیعه اسماعیلی است. وی در سال قمری زاده شد. به گفته بعضی علمای شیعه اسماعیلی، او مرده است؛ اما برخی دیگر از علمای شیعه اسماعیلی معتقدند او به غیبت رفته است و باز خواهد گشت. بعضی از مفسران تاریخ نیز می گویند: «شیعیان اسماعیلی دچار انحرافی شده اند و محمد بن اسماعیل، همان مهدی موعود نزد آنان است که باز خواهد گشت».

دوران کودکی او در دوران زندگی امام جعفر صادق بود. او مدت بسیاری را مخفی در مدینه زندگی کرد؛ چنان که تنها گروهی از داعیان او را می شناختند. محمد پس از وفات پدرش در سال ۱۳۸ قمری، در بین مردم از نظر علمی و معنوی مورد احترام بود. پس از فوت امام صادق(ع) برخی معتقد به امامت محمد شدند. قبر او در بقیع دفن است (سمعانی، ج۱، ص۱۵۶، کمونه، ص۶۷)

بنا به روایات اسماعیلی، خلیفه عباسی، هارون الرشید، در جست وجوی او در مدینه بود؛ اما زبیده، همسر هارون، از پیروان امام بود و او را آگاه ساخت.[۱۰] سرانجام، محمد بن اسماعیل مدینه را ترک کرد و به همراه برادرش، علی بن اسماعیل، به کوفه رفت (خامه یار، ۱۳۹۰ش، ص۲۹)

۱۱. عبدالله بن امام جعفر صادق(ع)

عبدالله دومین پسر امام صادق(ع) (پس از اسماعیل) (مفید، ۱۴۱۳ق، ج، ص)، و مادرش فاطمه، دختر حسین بن علی بن حسین بن علی(ع) بود، او به خاطرِ داشتن سرِ پهن (افطح الرأس) (ابن حزم اندلسی، ۱۴۱۸ق، ص) یا پاهای پهن (افطح الرِجلَین)، به عبدالله افطح معروف شد. جایگاه عبدالله نزد پدرش همانند دیگر برادرانش نبود؛ چراکه او از نظر اعتقادی، متهم به مخالفت با پدرش بود و با حشویه نشست و برخاست می کرد و به مذهب مرجئه گرایش داشت (مفید، ۱۴۱۳ق، ج، ص)

هنگام شهادت امام صادق(ع)، عبدالله بزرگ ترین پسر ایشان بود. او با استناد به اینکه امامت به پسر بزرگ امام می رسد، ادعای امامت کرد و در ابتدا گروهی از شیعیان به او گرویدند. نقل شده است امام صادق(ع) پیش از رحلت خود، از ادعای دروغین امامت توسط عبدالله خبر داده و به فرزندش امام کاظم(ع) سفارش کرده بود عبدالله را واگذارد؛ چراکه به زودی از دنیا خواهد رفت (مسعودی، ۱۴۰۹ق، ص)

در منابع آمده است شیعیان و اصحاب برای آنکه به صحت ادعای عبدالله یقین پیدا کنند، پرسش هایی مطرح کردند، ولی او از پاسخ صحیح باز ماند و در نتیجه بسیاری از شیعیان از او برگشتند. این پرسش ها در منابع نقل شده است. (نباطی بیاضی، ۱۳۸۴ ق، ج، ص-۱۹۲)

از عبدالله، نسلی باقی نماند؛ ولی در برخی منابع اسماعیلی و غیر آن (ابن حزم الاندلسی، ۱۴۱۸ ق، ص) صریحاً آمده است که خلفای فاطمی، نخست به جای اسماعیل، برادرش عبدالله افطح را امام و جدّ خود معرفی کردند و سپس از این امر عدول، و امامت اسماعیل را مطرح کردند. عبدالله هفتاد روز پس از شهادت امام صادق(ع) از دنیا رفت و در بقیع به خاک سپرده شد (قاضی نعمان، ۱۴۱۶ق، ج، ص) قبری نیز در قبرستان باب الصغیر دمشق به وی منسوب است (خامه یار، ۱۳۹۰ش، ص)

۱۲. محمد بن امام صادق(ع)

هرچند مسعودی ذیل اخبار منصور دوانیقی می نویسد: «در سال ۱۴۸قمری، ابوعبدالله محمد بن جعفر بن محمد در ۶۵ سالگی وفات یافت و او را در بقیع دفن کردند» (مسعودی، ج۲، ص۲۸۸)، ولی به نظر می رسد مسعودی شخص دیگری را با محمد بن جعفر اشتباه گرفته است؛ زیرا محمد تا زمان مأمون عباسی زنده بود و در قیام ابن طباطبا شرکت داشت و مکه و مدینه را به تصرف خود در آورد. سرانجام تسلیم عیسی جلودی، و به مرو نزد مأمون فرستاده شد و در سال ۲۰۳قمری در جرجان[۱۱] وفات یافت (ابونصر بخاری، ۱۳۷۶ش، ص۱۰۹)

ابوالحسن بیهقی با جمله «فقتل بالسمّ فی حبس أبی مسلم و صلّی علیه المأمون و حمل جنازته»؛ «نحوه مرگ او را مسموم شدن از سوی ابومسلم نامی می داند و سپس می گوید: «مأمون بر آن نماز خواند و جنازه او را حمل کرد» (بیهقی، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۴۵؛ مستوفی قزوینی، ۱۳۸۱ش، ص۹۸)

در کاوش هایی که هنگام بازسازی بنای مقبره محمد در رامیان آزاد شد،آجرهای متعددی به ابعاد ۲۵×۲۵ با قطر ۵ الی ۷ سانتی متر درمحل کشف شد که رنگ همه آنها قرمز بود؛ ازاین رو معلوم می شود بنایی که پیش از این وجود داشت، همان بنای صاحب بن عباد است یا اینکه بر روی بنای او بنایی ساخته شده است (فقیه بحرالعلوم، ۱۳۹۴ش، ص۳۴)

۱۳. محمد بن عون الاکبر بن محمد حنفیه بن امام علی(ع)

وی نواده بزرگوار امام علی(ع) است. بنا به گفته ابوالحسن عمری علوی نسابه، در مدینه وفات یافت و در بقیع دفن شد (عمری علوی، ۱۴۲۲ق، ص۴۲۹)

قرن سوم

۱۴. علی العریضی بن امام جعفر صادق(ع)

علی، کوچک ترین فرزند امام صادق(ع)، هنوز به دنیا نیامده بود که پدرش رحلت کرد. وی همیشه همراه برادرش، موسی بن جعفر۸، بود و از وی دانش فراوان آموخت و روایات بسیاری از ایشان نقل کرد (مفید، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص) برخی از آن روایات، در کتابی به نام مسائل علی بن جعفر که مشهور است و بارها چاپ و انتشار یافته، گرد آمده است.

از تاریخ تولد دقیق او خبری در دست نیست. بعضی گفته اند هنگام شهادت امام صادق(ع) (ق.) دو سال داشت (قمی، ۱۳۹۱ش، ص)، ولی بعضی بر آن اند که وی در آن هنگام، جوان بوده است برای مثال، مامقانی سن وی را در آن هنگام بین تا سال می داند؛ زیرا لازمه نقل روایت از پدرش، این سن را اقتضا می کند (مامقانی، ۱۳۷۱ش، ج، ص)

در تاریخ وفات علی بن جعفر اتفاق نظر وجود ندارد. بعضی رحلت او را در سال ۲۱۰قمری دانسته اند (ابن حجر عسقلانی، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۳) و عده ای سال ۲۲۰ قمری (خویی، ۱۴۳۱ق، ج۲۱، ص۲۹۱ و ۲۹۲)؛ اما با دقتی که به عمل آمد روشن شد که تولد وی حدود سال ۱۳۰قمری، و وفاتش نزدیک سال ۲۲۰قمری، و سن شریف وی هنگام وفات حدود نود سال بوده است.

شیخ مفید در مورد وی چنین می گوید: «علی بن جعفر و برادرش، اسحاق، دو شخصیت اند که هیچ کس در فضل و تقوایشان اختلاف نکرده است». در جای دیگر نیز از او این گونه یاد کرده است:

علی بن جعفر از کسانی است که حدیث فراوان نقل کرده و روشی استوار داشته است. بسیار پارسا و دانشمند، و ملازم خدمت برادر ارجمندش امام موسی بن جعفر(ع) بود و خبرهای زیادی از آن حضرت نقل کرده است (مفید، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۰۶ و ۲۰۸)

امام باقر(ع)، محله عریض[۱۲] را خرید. پس از آن حضرت، عریض به امام صادق(ع) منتقل شد. امام صادق(ع) نیز وصیت کرد که پس از وی، عریض از آن علی، فرزند کوچکش باشد. لذا وقتی که وی بزرگ شد، در عریض ساکن گشت (قمی، ۱۳۹۱ش، ص۲۲۴) ازاین رو نجاشی گوید: «علی بن جعفر، خود ساکن عریض شد و فرزندانش را بدان جهت، عریضی خوانند» (نجاشی، ۱۴۱۸ ق، ص۱۷۶)

زبیدی نیز گوید: «علی بن جعفر را به عریض منسوب می دانند و چون ساکن عریض شد، فرزندان و ذریه اش را که بسیارند عریضی خوانند (تاج العروس ماده عرض).

مقبره علی بن جعفر در عریض، در گذشته معمور و آباد بود. علامه سیدمحسن امین گوید: «مقبره او در عریض دارای قبه ای عالی و زیارتگاه است» (امین، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۱۷۷).

رفعت پاشا، امیرالحاج مصریان، در کتاب ذی قیمت و پربار خود، مرآت الحرمین، می نویسد: «از ضریح هایی که خارج بقیع هستند… ضریح علی عریضی است که در شرق مدینه واقع است؛ به فاصله یک ساعت راه» (رفعت پاشا، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۴۲۷) در نیمه نخست سال ۱۳۸۱ شمسی، مقبره علی بن جعفر به بهانه احداث بلوار، توسط وهابی ها تخریب شد؛ اما با کمال تعجب جسد مطهر این فرزند امام صادق(ع) تر و تازه هویدا شد و مأمورین با احترام جسد را در بقیع دفن کردند (فقیه بحرالعلوم؛ ۱۳۹۸ش، ص۱۳۱)

۱۵- ابراهیم، احمد، صالح، سلیمان و عیسی فرزندان یحیی بن احمد بن محمد بن یحیی بن عبدالله المحض بن حسن مثنی فرزند امام حسن(ع)

این پنج تن از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) به دست ابوالساج در مدینه زندانی، و پس از وفات در زندان، در بقیع به خاک سپرده شدند (عمری، ۱۴۲۲ ق، ۲۴۶)

۱۶- سیدعبدالله بن محمد الاخیضر الصغیر الامیر بن یوسف الاخیضر بن ابراهیم بن موسی الجون بن عبدالله المحض بن حسن مثنی فرزند امام حسن (ع)

در سال ۲۵۶قمری به دست «ابی الساج» در زندان مدینه کشته، و در بقیع دفن شد (اصفهانی ابوالفرج، ۱۳۸۵ش، ص۴۳۹؛ عمری، ۱۴۲۲ق، ص۵۳)

۱۷. سیدابراهیم بن موسی بن عبدالله بن موسی الجون بن عبدالله بن حسن مثنی فرزند امام حسن(ع)

وی از سادات حسنی و جلیل القدر بود که در سال ۲۵۶قمری توسط مهتدی از خلفای عباسی، زندانی شد و در زندان به شهادت رسید و در بقیع مدفون گشت (عمری، ۱۴۲۲ ق، ص۵۳؛ ابوالفرج اصفهانی، ۱۳۸۵ق، ص۴۳۹)

۱۸. سیدداود بن عبدالله بن موسی الجون بن عبدالله المحض بن حسن المثنی فرزند امام حسن(ع)

سید داود مکنا به ابومحمد و معروف به بصری، و مادرش از طلحیه بود. او از راویان حدیث بود. وی در بادیه قیام، و ابوالساج، او را دستگیر کرد. سیدداود پس از درگذشت در زندان مدینه، در بقیع دفن شد (عمری، ۱۴۲۲ق، ص۴۹)

قرن چهارم

۱۹. سیدحسین بن یحیی بن یحیی بن عیسی الاکبر النقیب بن محمد بن علی العریضی بن امام جعفرصادق(ع)

وی، سیدی جلیل القدر و بزرگوار، و سومین نقیب طالبیون شهر مدینه بود. فخر رازی (م.۶۰۶ق.) و ابوطالب مروزی (م. بعد از ۶۱۴ق.) به نقابت سیدحسین بن یحیی بر مدینه تصریح کردند (مروزی، ۱۴۰۶ق، ص۳۰؛ کمونه، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۱۱۵).

با وجود سلسله نسب او، می توان احتمال داد که وی در نیمه دوم قرن چهارم هجری وفات یافته و در بقیع به خاک سپرده است (فقیه بحرالعلوم، ۱۳۹۴ش، ۶۳ ۶۱)

۲۰. سیدمحمد الشعرانی بن حمد بن یحیی بن محمد بن علی العریضی فرزند امام صادق(ع)

وی سیدی شریف بود که به دست «بنوطی» کشته شد و در مدینه در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد (بیهقی، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۴۵۶)

قرن نهم

۲۱. سیدابوالخیرمحمد بن محمد بن عبدالرحمن بن احمد بن علی بن ابی الخیر محمد بن عبدالرحمان حسنی فاسی مکی مالکی مادرش ام هانی، دختر شریف علی فاسی است. وی از محضر عز بن جماعه و جمال بن عبدالمعطی، و فاطمه دختر شهاب احمد بن قاسم حرارزی، نشاوی، امیوطی و کمال بن حبیب بهره برد و بزرگانی به او اجازه نقل حدیث دادند. او در روز دوشنبه، سوم شوال سال ۸۰۶ قمری، در مدینه وفات یافت و در بقیع دفن شد (سخاوی، ۲۰۰۷ م، ج۴، ص۴۰)

۲۲. سیدعبدالقادر بن عبداللطیف بن محمد بن احمد حسنی

وی مکنا به ابوصالح و ملقب به محیی الدین فاسی مکی بود که سال قمری، در مکه به دنیا آمد و قضاوت حنابله این شهر را در سال قمری، و سپس قضاوت مدینه را نیز در سال قمری، به عهده گرفت. همچنین فقه تدریس می کرد و فتوا می داد. سرانجام در شعبان سال قمری وفات یافت و در بقیع به خاک سپرده شد (سبحانی، ۱۴۲۵ق، ج۹، ص۱۳۱؛ پورامینی، ۱۳۹۲ش، ص۲۵۴)

۲۳. سیدعبداللطیف بن محمد بن عبدالرحمان حسینی فاسی مکی مالکی، معروف به سراج بن ابی سرور

وی از شخصیت های سده نه قمری و مدفون در بقیع است و تبارش اصالتاً از فاس مغرب هستند. او در سال ۸۰۳قمری در مکه متولد شد. در مراکز علمی مکه، علوم شرعی متداول آن زمان را فراگرفت و به سماع حدیث مشغول شد و با اجازه بزرگان حدیث به فعالیت در این زمینه پرداخت. از سال ۸۴۲ قمری امامت جماعت و جمعه مالکی های ساکن مکه یا زائران را پذیرفت. نیز چندین سال مسئول حمل زائران از مصر، تونس، یمن، شام و غیره به حرمین بود و مدیریت کاروانهای حجاج را بر عهده داشت. بالاخره پس از یک عمر تلاش در سال ۸۶۴ قمری در مدینه وفات یافت و پس از نماز خواندن بر او در روضه نبوی، در بقیع به خاک سپرده شد (سخاوی، ۱۳۴۵ ق، ج۴، ص۴۳۱ ۴۲۹)

۲۴. سیدعلی بن ابراهیم ب