خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل نقد دیدگاه مستشرقان درباره جنگ های پیامبر اعظم (ص) با رویکرد قرآنی

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل نقد دیدگاه مستشرقان درباره جنگ های پیامبر اعظم (ص) با رویکرد قرآنی :

درآمد

مستشرقان درباره جنگ های رسول خدا (ص) و اهداف آن نظر واحدی ندارند. برخی از آنان با بررسی منصفانه اسناد و منابع تاریخی تحلیل نسبتاً مقبولی ارایه کرده و جنگ های عصر پیامبر اکرم را امری ضروری برای حیات اسلام و مسلمانان دانسته اند، اما بسیاری از آنان اهداف جنگ های پیامبر اکرم را مادّی و با انگیزه خشونت طلبی و به دست آوردن غنائم، تفسیر و تحلیل نموده اند. با دو شیوه می توان دیدگاه مستشرقان درباره جنگ های عصر پیامبر اکرم را نقد و ارزیابی کرد:

۱- بر اساس مبانی نظری اسلام یعنی قرآن و سنت پیامبر (ص) که نقشه راه حضرت را نشان می دهد.

۲- بر اساس اسناد تاریخی که نکات ظریفی را در اختیار ما قرار می دهد.

در این مقاله، با شیوه نخست مسئله را مورد بررسی قرار می دهیم.

اهداف جنگ های پیامبراکرم (ص) از منظرمستشرقان

به طور کلی، می توان دیدگاه های مستشرقان را درباره اهداف غزوات و سرایا در عصر پیامبر اکرم را در پنج قسمت دسته بندی کرد.

۱- تأمین زندگی و معیشت مسلمانان

برخی از مستشرقان جهاد را راهکاری می دانند که پیامبراکرم برای نجات پیروان خود از فقر و تنگدستی ارائه کرد:

نویسنده مقاله پیامبر اسلام در دایره المعارف آمریکانا در این باره می نویسد: محمد (ص) به زودی با ضرورت تأمین معاش پیروان خود که از مکه گریخته بودند و اکنون مهاجرون نامیده می شدند و همچنین تازه مسلمانان که در مدینه به انصار (یاوران) نامیده می شدند، مواجه گردید. محمد برای تأمین نیازهای آنها قطع طریق کردن کاروان را که در راه بازگشت از سوریه بود، مشروع دانست… . پیروزی در بدر قدرت دنیوی اسلام را بنا نهاد. از این پس، اسلام وضع نظامی مستحکمی یافت. سال بعد ابوسفیان برای جبران شکست، لشکر کشید.

«ویلیام مونتگمری وات» پیروزی های سریع مسلمانان را نه به منظور گسترش اسلام، بلکه برای کسب غنایم جنگی می داند. وی که از دوران پیروزی های مسلمانان به دوران سیادت طلبی مسلمانان تعبیر می کند، ضمن رد تلاش های نویسندگان مسلمان در رد این دیدگاه، به صراحت بیان می دارد که لشکر کشی های مسلمانان اساساً برای کسب غنایم بوده است و اتفاقات دوران پیامبر (ص) نیز آن را تأیید می کند.

وی ضمن به کار بردن واژه «رزیه » (به معنای خسارت و مصیبت) به جای «غزوه» و «سریه» یادآور می شود که این گونه حملات در میان قبایل عرب بادیه نشین یک عمل رایج بوده است و معمولاً از آنجایی که هدف از آن به دست آوردن مال بوده است، کمتر افراد در آن کشته می شدند؛ لذا برای عرب بادیه نشین یک ارزش به شمار می آمد.

محمد [ص] پس از آنکه قبایل مختلف شبه جزیره عربستان را با هم متحد کرد، برای اینکه جلوی دست اندازی های قبایل بر همدیگر را بگیرد و منفذی برای رهایی انرژی متراکم حمله و هجوم آنان پیدا کند، در سال های پایانی حیاتش برنامه حمله به سرزمین ها و قبایل دیگر را سامان داد که در زمان خلافت عمر به جنگ های منظم میان مسلمانان و ارتش های بیزانس و ساسانی منجر شد (وات، برخورد آرای مسلمانان و مسیحیان، تفاهمات و سوء تفاهمات)، ص ۹۹ ۱۰۲ ). نویسنده کتاب «تمدن قرون وسطی» نیز علت اصلی جنگ های صدر اسلام را فقر مسلمانان و نیازمندی های مادی آنان می داند. (B. (Medival civilization p35)

توماس آرنولد می نویسد: روحیه پست مادی و علاقه اعراب برای به چنگ آوردن غنایم، عامل اصلی و نیروی اساسی بپا دارنده پیروزی هایشان بوده است ؛ زیرا اعراب اقوام صاحب پشتکار و سخت کوش اند. این قوم برای فرار از مشکل گرسنگی نیازمند ترک صحرای خشک و رسیدن به اراضی پرثروت و مرفه مجاور خویش بودند (شوقی ابوخلیل، اسلام در زندان اتهام، ۳۹۵).

کسانی چون ایرام لاپیدوس (ایرام لاپیدوس، تاریخ جوامع اسلامی، ۷۶) و ستانلی لان بول (شوقی ابوخلیل، اسلام در زندان اتهام، ۳۹۶) نیز همین دیدگاه را درباره جنگ های پیامبر اکرم (ص) دارند.

۲- اشباع روحیه جنگ طلبی تازه مسلمانان

برخی از مستشرقان دستور جهاد از سوی پیامبر اکرم (ص) را پاسخی می دانند به روحیه جنگ طلبی و غارتگری که در وجود تازه مسلمانان حجاز وجود داشت. مؤلف «فصل زندگی پیامبر» در تاریخ اسلام کمبریج در تحلیل خود از جهاد می نویسد: «غزوه و جمع آن مغازی، عادت پیشه مردم عرب چادرنشین، در واقع، نوعی ورزش محسوب می شد. قبل از اسلام، معمول ترین هدف این جنگ ها ربودن گوسفند و شتر گروه های معارض بود» (جمعی از نویسندگان، تاریخ اسلام کمبریج، ۸۲). وی سپس با اشاره به شماری از جنگ های صدر اسلام می نویسد: «بسیاری از صحراگردان و شهرنشینان به دلایل سیاسی و یا غیر دینی همچون انگیزه جمع آوری غنایم، به این دولت پیوستند » (همان، ۹۱) وی سپس ادامه می دهد: «او (محمد)، طبیعتاً خواهان آن بود که پیروانش با هم، در صلح و صفا زندگی کنند، اما از آنجا که توان اعراب، بیشتر در جنگ های ضد دیگر قبایل صرف می شد، باید جایگزینی پیدا می شد تا این انرژی صرف آن گردد. این جایگزینی از پیش در مفهوم جهاد یا جنگ مقدس نهفته بود؛ امری که اساساً شامل یک غزوه بود و کسب غنایم نیز در بر می گرفت» (همان).

و در جای دیگر با عنوان دست آورد محمد (ص) می نویسد: «به منظور جلوگیری از متلاشی شدن جامعه، آن هم به سبب قدرت جنگ افروزانه آنان، پیامبر تفکر جهاد را مطرح کرد» (همان، ۹۸).

۳- اعمال خشونت بر غیر مسلمانان و گسترش اسلام

برخی از مستشرقان اساساً اسلام را دین خشونت می دانند که برای سرکوب پیروان ادیان دیگر و گسترش اسلام، جهاد را مطرح کرده است. دیوید هیوم، فیلسوف انگلیسی (۱۷۱۱ ۱۷۷۶) در رساله خود درباره تاریخ طبیعی دین در فصل مقایسه ادیان می نویسد: اسلام از ابتدا با اصول سخت‏گیری بیشتر و خون ریزی شروع کرد. حتی امروز هم اگر چه آتشی بر سر پیروان ادیان دیگر نمی ریزد، آنها را از لعنت و وعده جنگ بی نصیب نمی گذارد (نظری، بررسی شیوه های تبلیغی مسیحیت علیه اسلام، ۲۰۳).

هامبرت رومی (Humbert of Romans) می گوید: آنان (مسلمانان) درباره دین خود تا آنجا جدّی بودند که هر کجا به قدرت می رسیدند، بدون هیچ ترحمی به کشتار کسانی که علیه دین آنان تبلیغ می کردند، اقدام می کردند (همان). یکی دیگر از مستشرقان انگلیسی به نام «بازورث» به توضیح واژه جهاد پرداخته و در سخنانی که گویی خود آن را وضع کرده، درباره این واژه می نویسد: «جهاد» واژه ای است عربی و به معنای «مبارزه» شرعی می باشد. جهاد که به عنوان تکلیفی دینی بر دوش همه پیروان [حضرت] محمد (ص) نهاده شده، بر این مفهوم استوار است که چون دین اسلام دارای اعتبار جهان شمول است، باید حتی اگر لازم باشد، به زور اسلحه، در بین هم افراد بشر انتشار یابد. او در ادامه سخنان خود می نویسد: در اسلامِ سنتّی، جهاد می بایست علیه «اهل کتاب» (یعنی متولیان مقتدر کتب مقدّس و برتر از همه یهودیان و مسیحیان) و نیز علیه مشرکان، ترتیب داده شود تا به اقتدار اسلام گردن نهند و به اسلام بگروند (رضوانی، «تصویر شیعه در دایره المعارف آمریکانا»، فصلنامه شیعه شناسی، ۱۹۹).

۴- انتقام و تسویه حساب با مخالفان

برخی از مستشرقان هدف غزوات و سرایا را انتقام مسلمانان از اهل مکه می دانند که آنان را از شهر و دیارشان اخراج کرده بودند. نویسندگان مقاله «محمد پیامبر اسلام» در دایره المعارف اسلام لیدن در این باره می نویسند:

«ارتقای مکه به مرکز اسلام، وظیفه جدیدی برعهده پیامبر (ص) نهاد که مسلماً وی آن را پیش بینی کرده بود. هنگامی که زیارت اماکن مقدس در مکه و اطراف آن برای مسلمانان واجب شد، آنان ناگزیر شدند تا راهی برای ورود به سرزمین مقدس بیابند که از آن اخراج شده بودند. (حج/ ۲۵). از آنجا که دستیابی به یک توافق نامه صلح آمیز، غیر ممکن به نظر می رسید، لازم بود ورود به مکه با توسل به زور انجام گیرد. پیامبر نیز باید با مردم مکه تسویه حساب می کرد؛ زیرا آنان با بیرون راندن او از شهر، در نظر جهانیان بر او غلبه یافته بودند و عذابی که مکرراً به ایشان وعده داده بود که تا حدی به شکل مجازات کلیش بی دینان در «داستان های عذاب» بوده تحقق نیافته بود. این مسأله موجب صدور فرمان الهی جدیدی گردید که در متون سیره با عنوان «اجازه جنگ» با مشرکان از آن یاد شده است. انصار متعهد شده بودند تنها در صورتی که پیامبر آماج حمله قرار گیرد، از او دفاع کنند و تجار مکه مایل نبودند با آغاز جنگ، در حق او لطفی کنند. مهاجران برای جنگیدن پیمان نبسته بودند، و بسیار برخلاف احساساتشان بود که به عنوان اهالی مکه با اعضای قبیله خود و خویشاوندان هم‏خونشان بجنگند. از آیات قرآن که پیروان محمد [ص] را به شدت در این باره ملامت می کند (بقره/ ۲۱۶؛ حج/ ۳۸ و آیات بعد و… ) می توان فهمید که مخالفت آنان تا چه حد باعث رنجش محمد [ص] شد»

۵- دفاع از اسلام و مسلمانان

مستشرقان واقع نگر جنگ های صدر اسلام را امری اجتناب ناپذیر برای حیات مسلمانان و اسلام می دانند. جان دیون پورت، نویسند کتاب «عذر تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن» ضمن تشبیه رفتار پیامبر (ص) به رفتار حضرت موسی (ع) برای تبلیغ آیین آسمانی شان، اتهام نشر اسلام با زور و شمشیر از سوی پیامبر (ص) را رد می کند و بر آن است که همان گونه که حضرت موسی (ع) شارع و ناشر قانون بود، برای نجات بنی اسرائیل از مصر به زور و قدرت متوسل شد و اگر چنین کاری نمی کرد، به یقین نمی توانست قومش را نجات دهد و با این حال تاکنون هیچ کسی یافت نشده که آن حضرت را متهم به جاه طلبی و قدرت خواهی کند، حضرت محمد (ص) نیز برای وحدت جوامع پراکنده شبه جزیره عربستان که به قبایل متعدد تقسیم بودند و اغلب با یکدیگر در حال نزاع و جدال بودند، راه دیگری نداشت جز اینکه به عنوان راهنما و سردار آنان قیام کند و از قدرت نظامی استفاده نماید. در هر حال، وضع و رفتار پیامبر (ص) طوری بود که به کلی او را از تهمت جاه طلبی منزه نگاه می داشت (جان دیون پورت، عذر تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن، ۱۵۶ ۱۵۷ (با تلخیص و اقتباس )).

ام. ساواری (M. Savary)، مستشرق فرانسوی، در کتاب «محمد، ستاره ای که در مکه درخشید» (این کتاب توسط آقای شکیباپور ترجمه و در سال های ۱۳۴۶ و ۱۳۴۹ در تهران چاپ شده است ) ضمن رد ادعای جنگ طلبی پیامبر، به دفاع از جهاد مسلحانه آن حضرت پرداخته است. وی می نویسد: پیامبر هرگز نمی خواست جنگ کند و تا می توانست از جنگ دوری می کرد. تنها زمانی رسول خدا به جهاد مسلحانه روی می آورد که زبان و منطق نیرومند اسلام به علت تعصب های جاهلانه و خشک مردم سودمند نبود. پیروان او از روش های سیاسی خود به علت کارشکنی احزاب مخالف مانند کفار و یهودیان کاری از پیش نمی بردند؛ جایی که آبرو و شرافت مسلمانان در خطر می افتاد (ام. ساواری، محمد ستاره ای که در مکه درخشید، ۷۴، به نقل از: آل اسحق خوئینی، «اسلام از دیدگاه دانشمندان جهان»، ۲۲۰ (با تلخیص و اقتباس)). این نویسنده فرانسوی در ادامه می نویسد: در هر عصر و زمانی دفاع از عقیده و ایمان شایسته و پسندیده است و محمد (ص) نیز در راه خدا و برای دفاع از مسلمانان به جهاد می پرداخت و جنگ در چنین صورتی جهاد انسانی است (همان).

آر. اف. بودلی (R. F Boodli) در کتاب «الرسول، حیاه محمد» در دفاع از پیامبر (ص) و ردّ تهمت جنگی طلبی از آن حضرت می نویسد:

«انتقاد کنندگان بر محمد ایراد می گیرند که او آتش جنگ را دامن می زند و بعضی از تاریخ نویسان به خیال اینکه تنها محمد این نوع جنگ ها را به وجود آورد، در این باره بسیار قلم فرسایی می کنند. این تاریخ نویسان فراموش کرده اند که در دنیا سبب اساسی جنگ ها مذاهب و ادیان دیگرند و این اختصاص به اسلام ندارد. اگر محمد (ص) تورات را می خواند، می دید موسی جنگ های مقدسی را به راه انداخته که دو هزار سال قبل از جنگ های او اتفاق افتاد و اگر کمی بیشتر تورات را مطالعه می کرد، می دید پادشاهان بنی اسرائیل بیش از او برای دفاع از عقاید خود می جنگیدند و نیز می دید که عبرانی های قدیم برای جنگ های دینی خود قوانین مذهبی گذراندند که هیچ قابل قیاس با قوانین امروز نیست. محمد تشن خون ریزی نبود. او به اسیر اجازه انتخاب می داد تا یا جزیه بدهد و یا اسلام را قبول کند» (بودلی، الرسول، حیاه محمد، ۴۱۳، به نقل از «اسلام: آل اسحق خوئینی، از دیدگاه دانشمندان جهان، ۲۰۹).

دسته بندی کلی دیدگاه های مستشرقان

دیدگاه های مستشرقان درباره اهداف جهاد در عصر پیامبر اکرم (ص) را می توان چنین دسته بندی کرد:

۱- هدف پیامبر اکرم (ص) از جنگ ها، تسکین روحیه جنگ طلبی و غارتگری تازه مسلمانان حجاز بود.

۲- هدف پیامبر اکرم از غزوات و سرایا نجات پیروان خود از فقر و تنگدستی بود.

۳- اساساً اسلام دین خشونت است و برای سرکوب پیروان ادیان دیگر و گسترش اسلام جهاد را مطرح کرده است.

۴- هدف پیامبر اکرم از غزوات و سرایا انتقام از اهل مکه بود که آنان را از شهر و دیارشان اخراج کرده بودند.

۵- اساساً جهاد با هدف دفاع از حیثیت مسلمانان و منافع مادی و معنوی آنان مطرح شد. این مطالب به نحوی ماهیت جنگ های عصر نبوی و اهداف آن را با رویکرد تاریخی تبیین می کند که چند پرسش کلی تر را پدید می آورد.

الف ) چرا قانون جهاد در اسلام وجود دارد؟ اگر اسلام دینی الهی است، چرا به جای صلح، جنگ را مطرح کرده است؟

ب) اهداف جهاد در اسلام چیست؟ و تفاوت ماهوی آن با غارت های بدوی کدام است؟

ج) چرا مسلمانان با استفاده از قانون جهاد به خود اجازه داده اند اسلام را بر دیگران تحمیل کنند، در حالی که این قانون با اصل آزادی عقیده مخالف است؟

پرسش سوم مسئله رابطه گسترش اسلام با قانون جهاد را مطرح می کند که منطقاً باید بعد از پرسش های اول و دوم پاسخ داده شود؛ از این رو، دو پرسش نخست را از منظر قرآن و سنت پاسخ می دهیم و پاسخ به پرسش سوم را به مجال دیگری وا می گذاریم.

ارزیابی دیدگاه مستشرقان از منظر قرآن

خاورشناسان از یک طرف برخلاف واقعیت های تاریخی و بدون ارایه اسناد تاریخی، همه جنگ های صدر اسلام را هجومی گرفته و درصدد توجیه اهداف و انگیزه مسلمانان از این جنگ ها بر آمده اند. و از طرف دیگر، این اظهارات با قرآن کریم به عنوان نقشه راه پیامبر اکرم (ص) به هیچ وجه همخوانی ندارد. برای روشن شدن مطلب، اکنون ابتدا اهداف و ماهیت جهاد در اسلام را از نظر قرآن بررسی می کنیم.

جهاد برنامه دفاعی اسلام

مطالبی که مستشرقان در باره اهداف جنگ های پیامبر اکرم (ص) اظهار کرده اند، با قرآن کریم که نقشه راه پیامبر بوده است، منافات دارد. از نظر قرآن هدف اصلی جنگ های صدر اسلام دفاع از کیان اسلام و مسلمانان بوده است. همان طور که عده ای از خاورشناسان اذعان کرده اند، جهاد در اسلام قانونی است برای دفاع و مسئله دفاع از ضرورت های زندگی بشر است. اسلام به عنوان دین جامع برای حیات خودش و پیروانش و نجات انسان های دربند مسئله جهاد را مطرح کرده است. قرآن کریم می فرماید اگر دفاع نبود مراکز عبادی و بندگی خداوند ویران می شد[۱].

توضیح مطلب اینکه اسلام به عنوان یک مکتب آسمانی درصدد زندگی مسالمت آمیز و با شرافت برای همه انسان هاست؛ به همین دلیل، اصل اولی از نظر اسلام صلح است. اما اسلام با پذیرش ذلت و ظلم مخالف است و بی تفاوتی نسبت به حق و باطل را نیز با شرافت انسانی ناسازگار می داند. از نظر قرآن جهاد چه در راه دفاع از جامعه اسلامی و حقوق مظلومان باشد (جهاد دفاعی ) و چه برای تبلیغ و گسترش اسلام (جهاد ابتدایی) [۲]در هر صورت دفاع از حقوق انسانیت است، نه ارضای روحیه خودکامگی دنیاخواهان و قدرت طلبان؛ از این رو، خداونددر قرآن کریم یازده بار واژه «جهاد»، و بیست مورد واژه «قتال » را با کلمه «فی سبیل الله» آورده است. بسامد این قید بر این دلالت دارد که جهاد و قتال تنها باید برای خدا باشد و چنین هدفی محال است با خودمحوری، زورگویی، سلطه طلبی و منفعت گرایی سازگار باشد؛ به همین سبب، از نظر اسلام هر نوع جنگ و ستیزی که با هدف جاه طلبی و به دست آوردن مال و ثروت نامشروع و برای استثمار دیگران باشد، ظلم ناپسند شمرده شده است.

جنگ با هدف دفع تجاوز و دفاع از حق و حقیقت از نظر ادیان الهی و ملت های آزاده و فرهیخته نه تنها مذموم نیست که مورد ستایش است. بی تردید، اگر ملتی به این بهانه که ما طرفدار صلح ایم در برابر متجاوز مقاومت و پایداری نکند، قطعاً مورد مذمت عقلای عالم قرار می گیرد؛ زیرا این کار در واقع تسلیم شدن و ذلت است. طبق بیان قرآن کریم در همه ادیان توحیدی این نوع جنگ وجود داشته و تشریع آن به دین اسلام اختصاص ندارد. (و َکَأَیِّنَ مِنْ نَبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَمَا وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَ مَا ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَکَانُوا وَ اللّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ وَ مَا کَانَ قَوْلَهُمْ إِلَّا أَنْ قَالُوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا و َإِسْرَافَنَا فِی أَمْرِنَا وَ ثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَ انْصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ فآتَاهُمُ اللّه ثوَابَ الدُّنْیَا وَ حُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَهِ وَ اللّه یحِبُّ الْمحْسِنِینَ)؛ (آل عمران/ ۱۴۶ ۱۴۸)؛ «با پیامبران که خداپرستان [و خدا دوستان] بسیاری همراه ایشان [با دشمنان] کارزار و جهاد کردند و [هیچ گاه] از جهت آنچه [از مصایب و مشکلات] به آنان رسید، ناتوان نشدند و ضعف از خود نشان ندادند، و خداوند شکیبایان را دوست می دارد، و گفتارشان [در چنان وضعی] جز این نبود که پروردگارا! گناهان و زیاده روی مان را بر ما ببخشای و گام های مان را استوار دار و ما را در برابر کافران یاری کن. پس خداوند پاداش دنیوی و پاداش نیک اخروی به آنان داد، و خدا نیکوکاران را دوست می دارد». در کتب آسمانی دیگر نیز مبارزه حضرت موسی (ع) با فرعونیان و مبارزه ابراهیم (ع) با نمرودیان و… مطرح شده و مورد ستایش قرار گرفته است.

عباس عقاد، نویسنده مصری، در این باره می نویسد: مسلمانان هیچ گاه به زور متوسل نشدند مگر در برابر زوری که منطق نمی پذیرد. هرگاه به مسلمانان تعرض نشود، از آنان به جای بدی خوبی می بینند، چنان که مسلمانان در برخورد با دولت حبشه چنین کردند. در جزیره العرب جنگی میان مسلمانان و قبایل عرب در نگرفت جز آنکه ماهیت دفاعی داشت یا هدفی پیشگیرانه در بین بود. حق شمشیر، برابر با حق زندگی است. هر جا اسلام دست گرفتن شمشیر را لازم دانسته است، از باب اضطرار و برای حفظ حق در زندگی بوده است… . اسلام دو کلمه است: دین و صلح (العقاد، حقائق الاسلام و اباطیل خصومه، ۱۴).

دلایل دفاعی بودن جهاد از منظر قرآن

دلایل متعددی از قرآن کریم می توان ارایه کرد که اسلام مسئله جهاد را برای دفاع از حقوق انسان ها و کیان اسلام و مسلمانان مطرح کرده است. مهم ترین آنها عبارت اند از:

۱- محدودیت جذب نیرو و تجهیزات نظامی

قرآن کریم تقویت نیروهای نظامی و امکانات جنگی را محدود به حدود خاصی کرده است. حد مجاز کسب قدرت، توانمندی برای دفاع از کیان اسلام و مسلمانان است: (و َأَعِدُّوا لَهُم مَا استَطَعْتُم مِن قُوَّهٍ وَ مِن رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللّهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرِینَ مِن دُونهِمْ لا َتعْلَمُونَهُمُ اللّه یَعْلَمُهُمْ وَ مَا تُنْفِقُوا مِن شَیْ ءٍ فِی سَبِیلِ اللّهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لاَ تُظْلَمُونَ) (انفال/۶۰)؛ «در برابر آنها [دشمنان] آنچه توانایی دارید، از نیرو آماده سازید [ و همچنین] اسب های ورزیده [برای میدان نبرد] تا به وسیله آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید و [همچنین] گروه دیگری غیر از اینها را که شما نمی شناسید و خدا می شناسد، و هرچه در راه خدا [و تقویت بنیه دفاعی اسلام] انفاق کنید، به شما بازگردانده می شود و به شما ستم نخواهد شد».

طبق این آیه شریفه، هدف نهایی تهیه سلاح و افزایش قدرت جنگی این نیست که حکومت اسلامی یا مسلمانان مردم جهان را نابود کنند و آبادی ها و زمین ها را به ویرانی بکشانند. همچنین هدف این نیست که سرزمین ها و اموال دیگران را تصاحب کنند و هدف این نیست که بردگی و استعمار را در جهان گسترش دهند، بلکه هدف این است که با این وسایل، دشمن خدا و دشمن خود را بترسانید تا آنان طمع به مال و جان و دین مسلمانان پیدا نکنند (ر. ک: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۷/ ۲۲۶).

علامه طباطبایی؛ در تفسیر این آیه شریفه می نویسد: جمله (تُرْهِبُونَ بهِ عدُوَّ اللّهِ وَ عَدُوَّکُمْ) در مقام بیان تعلیل جمله (وَ أَعِدُّوا لَهُم) است و معنایش این است که این قوا و امکانات دفاعی را تدارک ببینید تا به وسیله آن دشمن خدا و دشمن خود را ترسانیده و از آنان زهر چشم گرفته باشید (طباطبایی، المیزان، ۹/ ۱۱۷).

۲- ممنوعیت جنگ با غیر متجاوزان

قرآن کریم در آیات متعددی دستور جهاد با کفار را مقید به کسانی کرده است که با مسلمانان می جنگند. (وَ قاتِلُوا فی سبِیلِ اللّه