خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل زینت و آراستگی از دیدگاه امام رضا علیه السلام

فایل پاورپوینت کامل زینت و آراستگی از دیدگاه امام رضا علیه السلام؛ انتخابی مطمئن برای ارائه‌ای حرفه‌ای

اسلایدهایی آماده برای استفاده:

فایل فایل پاورپوینت کامل زینت و آراستگی از دیدگاه امام رضا علیه السلام شامل ۱۲۰ اسلاید با طراحی دقیق و ساختاری استاندارد است که برای ارائه‌های رسمی یا چاپ، کاملاً مناسب و آماده استفاده می‌باشد.

ویژگی‌هایی که فایل فایل پاورپوینت کامل زینت و آراستگی از دیدگاه امام رضا علیه السلام را متمایز می‌کند:

• طراحی بصری حرفه‌ای:فایل پاورپوینت کامل زینت و آراستگی از دیدگاه امام رضا علیه السلام با بهره‌گیری از رنگ‌بندی هوشمندانه و چیدمان اصولی جهت انتقال بهتر مفاهیم ارائه.
• سهولت در اجرا: تمامی اسلایدها از پیش تنظیم شده‌اند و بدون نیاز به ویرایش، قابل استفاده هستند.
• وضوح بالا و نظم ساختاری: کیفیت بالای عناصر گرافیکی و هماهنگی کامل در نمایش، تجربه‌ای بدون نقص را فراهم می‌سازد.

استاندارد بالا در تولید محتوا:

فایل فایل پاورپوینت کامل زینت و آراستگی از دیدگاه امام رضا علیه السلام با رعایت اصول حرفه‌ای طراحی شده و عاری از هرگونه ایراد گرافیکی یا ناهماهنگی در نمایش می‌باشد.

نکته مهم:

در صورت مشاهده نسخه‌هایی با کیفیت پایین‌تر، توجه داشته باشید که ممکن است نسخه‌های غیررسمی باشند. نسخه اصلی فایل فایل پاورپوینت کامل زینت و آراستگی از دیدگاه امام رضا علیه السلام تنها از طریق منبع معتبر در دسترس است.

هم‌اکنون فایل فایل پاورپوینت کامل زینت و آراستگی از دیدگاه امام رضا علیه السلام را دریافت کرده و ارائه‌ای حرفه‌ای و متمایز تجربه نمایید

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل زینت و آراستگی از دیدگاه امام رضا علیه السلام :

مقدمه

در قرآن و دیگر متون اسلامی، از جمله سخنان امام رضا(ع)، بارها از آراستگی، زینت و زیبایی سخن به میان آمده و با اشاره به جمیل بودن خدا و این که زیبایی و زینت را دوست دارد، به آراستگی افراد جامعه توصیه و سفارش شده است، چنان که خداوند در آی قُلْ منْ حرَّمَ زینهَ اللَّهِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ (اعراف/۳۱) به جواز و مطلوب بودن آن اشاره نموده است. همچنین امام صادق(ع) فرموده اند: «خداوند زیبایی و آراستگی را دوست دارد، و نکبت و بد حالی را مکروه دارد، و خداوند متعال دوست دارد که وقتی نعمتی به بنده اش ارزانی می کند، اثر آن را بر او ببیند، پرسیدند چگونه؟ حضرت فرمود: لباسش را تمیز نگهدارد و خود را خوشبو سازد و خانه اش را سفید و گچکاری کند و صحن خانه اش را بروبد، حتی آن که چراغ افروختن پیش از غروب، آفتاب فقر را برطرف نموده و بر روزی می افزاید» (طبرسی، ۱۳۷۰، ۴۲).

حضرت علی (ع) نیز از جمله صفات پرهیزگاران را، آراستگی در عین فقر و نداری دانسته اند (رضی، ۱۴۱۴، ۲۲۶). همچنین امام رضا(ع)، به صور گوناگون از آراستگی سخن به میان آورده و در هنگام حضور در بین مردم، خود را آراسته می نمودند (مجلسی، ۱۴۰۳، ۷۶/۲۹۸).

در خصوص پیشین تحقیق باید گفت که دربار آراستگی و اهمیت آن در منابع اخلاقی و حدیثی، اشاراتی وجود دارد، چنانکه کلینی باب خاصی در کافی با عنوان «الزی و التجمّل» به آن اختصاص داده و آقای مهدی عارفی جو، دربار نقش و جایگاه زینت در سبک زندگی اسلامی، کتابی تحت عنوان نقش و جایگاه زینت و تجمل در سبک زندگی اسلامی نگاشته که توسط مرکز تحقیقات رایانه ای قائمی اصفهان انتشار یافته است. با این وجود دربار اقسام زینت، مصادیق زینت، دلایل اهمیت و ضرورت زینت و حد و مرز آن از دیدگاه امام رضا(ع)، تحقیق مستقلی وجود ندارد. از همین رو، تحقیق حاضر که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده، در پی پاسخ به پرسش های ذیل است، از جمله: آیا امام رضا(ع) اقسامی از زینت را برشمرده اند؟، دیدگاه امام رضا(ع) دربار مصادیق زینت و آراستگی چیست؟، دلیل اهمیت و ضرورت آراستگی از دیدگاه امام رضا(ع) چیست؟، حد و مرز تجمل گرایی منفی با آراستگی مطلوب از دیدگاه امام رضا(ع) چیست؟ و….

با توجه به آنچه گذشت، نوآوری تحقیق حاضر در بررسی ابعاد گوناگون زینت همچون اقسام، مصادیق، اهمیت، زینت از بُعد فقهی و… از دیدگاه امام رضا(ع) می باشد.

الف. مفهوم شناسی مصطلحات

کلم «زینه» از فعل «زان» اجوف یایی مشتق شده و در لغت، اسمی است که بر هر چیزی که با آن آراستگی و زینت صورت می گیرد، اطلاق می شود (صاحب بن عباد، ۱۴۱۴، ۹/۹۴؛ ابن منظور، ۱۴۱۴، ۱۲/۲۰۲). کلمه «زین» متضاد کلمه «شین» به معنای زشت می باشد(همان). در روایت امام صادق(ع) «کونوا لنا زیناً و لا تکونوا علینا شیناً؛ مای زینت ما باشید و مای زشتی ما نباشید، (صدوق قمی، ۱۴۱۷، ۴۰۰) این دو کلمه، متضاد با هم به کار رفته اند.

ابن منظور در تعریف «زینت» گفته است: «زینت هر چیزی است که با آن آراستگی و زینت صورت گیرد» (ابن منظور، ۱۴۱۴، ۱۲ /۲۰۲). در تعریف دیگری، حرّالی گفته است: «زینت، نیکو نمودن چیزی است به وسیل شیء دیگر مانند لباس، زیور و هیأت» (واسطی زبیدی، ۱۴۱۴، ۱۸ /۲۶۷). برخی در تعریف زینت گفته اند: «زینت، شادمانی چشم است که به درون زینت دهنده نمی رسد» (همان).

راغب نیز گفته است: «زینت حقیقی و راستین، چیزی است که انسان را در هیچ یک ازحالاتش، نه در دنیا و نه در آخرت، آلوده و ناپاک نمی کند. امّا آنچه که انسان را در حالتی غیر از حالتی دیگر زینت دهد و آراسته سازد، از جهتی همان معنی شین یا (زشتی) را دارد» (راغب اصفهانی، ۱۴۱۲، ۳۸۸). بر اساس این معنی، زینت حقیقی به معنای به سوی کمال رفتن و در جهت کمال مطلق بودن، در هم ابعاد وجودی می باشد.

معنای اصطلاحی زینت به معنای لغوی آن خیلی نزدیک است؛ زیرا عبارت است از پوشیدنی های حسن و نیکو و آنچه که موجب آراستگی، حفظ آبرو و شؤونات می گردد و دیگران به آن جذب می شوند (طوسی، بی تا، ۴/۳۸۶؛ طیب، ۱۳۷۸، ۵/۳۰۸؛ طباطبایی، ۱۴۱۷، ۲/۳۲۹).

کلم «حلیه» با کلم «زینت» به هم نزدیک هستند. فراهیدی در تعریف آن می گوید: «الحلیُ کلّ حِلیه حَلَیت بها امرأه أو سیفاً و نحوه والجمع حُلیّ» (فراهیدی، ۱۴۱۰، ۳/۲۹۶)؛ حلی هر چیزی است که با آن چیزهای دیگر مانند: زن و شمشیر و امثال آن آراسته می شوند و جمع آن حُلیّ است.

مصطفوی در تفاوت حلیه و زینت گفته است: «حلیه، زینتی را گویند که آشکار بوده و مورد رضایت و پسند باشد، اما زینت بیشتر در چیزی به کار می رود که از خود آن نمود یافته و دیده می شود» (مصطفوی، ۱۴۰۲، ۲/۲۷۵). با توجه به عبارت ایشان، هر چند «حلیه» یک نوع زینت می باشد، اما یک نوع زینت ظاهری و عرضی است، برخلاف «زینت» که هم زینت ها و زیبایی های عرضی و هم ذاتی و به عبارت دیگر، هم زینت ظاهری و هم باطنی را شامل می شود.

از جمله کلماتی که با واژ «زینت» معنای نزدیکی دارد، کلم «زخرف» می باشد که در تعریف آن گفته اند: «زخرف، زینت و آرایشی زرین و طلایی است و از این معنی، طلا را هم زخرف گفته اند» (راغب اصفهانی، ۱۴۱۲، ۳۷۹).

چنان که گذشت، در برخی از تعاریف «زینت»، از واژ «جمال» بهره گرفته شده، از سویی امام رضا(ع) فرموده اند: «إنّ الله تبارک و تعالی یحب الجمال والتجمل» (نوری طبرسی، ۱۴۰۸، ۳/۲۳۶). از همین رو، این پرسش پیش می آید که بین زینت و جمال چه رابطه ای است؟ در پاسخ باید گفت که با توجه به آی وَلَکمْ فِیها جَمالٌ حِینَ تُرِیحُونَ وَحِینَ تَسْرَحُون (النحل /۶)، برخی از مفسران «جمال» را به معنای زینت گرفته اند (طبرسی، ۱۳۷۲، ۶/۵۴۰؛ قاسمی، ۱۴۱۸، ۶/۳۵۱). ابن منظور اشاره نموده که «جمال» به معنای حسن است که در فعل و خلقت متصور است (ابن منظور، ۱۴۱۴، ۱۱/۱۲۶). راغب گفته است: «جمال به معنای حسن کثیر است که به دو نوع تقسیم می شود: ۱. آنچه که به نفس یا بدن یا فعل انسان اختصاص دارد؛ ۲. آنچه که از انسان به دیگری می سد» (راغب اصفهانی، ۱۴۱۲، ۲۰۲).

آیت الله مصباح یزدی دربار تفاوت جمال و زینت اشاره نموده اند که «زینت» صرفاً به زیبایی عرضی و آرایشی اطلاق می شود که با ضمیمه کردن چیز دیگری از خارج حاصل می شود، اما جمال به زیبایی اصلی خود شیء که خود به خود و به طور طبیعی در آن وجود دارد، اطلاق می گردد، مثلاً به انسانی که ذاتاً و خود به خود زیبا است «جمیل» گفته می شود، اما وقتی کسی به وسیل آرایش و استفاد زیور آلات خارجی مانند: بستن دستبند و سینه بند طلا و مروارید، گوشواره و النگو خود را بیاراید، می گویند او زینت کرده است. در عین حال، ملاک در هر دو یکی است، یعنی گرچه زینت یک امر عرضی است، اما در اصل به جمال ذاتی زیورآلات برمی گردد و آن زیورآلات خارجی، خودشان ذاتاً باید جمیل باشند تا وقتی به شیء دیگری اضافه می شوند و در اعضا و جوارح انسانی آویخته می گردند، آن را هم زینت ببخشند، از این رو جمال ذاتی اشیاء دو نوع جلوه دارد که عبارتند از: الف. جلوه ای در خود شیء جمیل؛ ب. جلوه ای در شیء دیگر که با آن تزیین می شود. جلو دوم را زینت گویند، اما به جلو نخست، جمال اطلاق می شود (مصباح یزدی، ۱۳۹۴، ۲/۸۵).

با توجه به آنچه گذشت، علّت کاربرد «جمال» و «تجمّل» در سخن امام رضا(ع) (نوری طبرسی، ۱۴۰۸، ۳/۲۳۶) روشن می شود و این که زینت بدون جمال ممکن نیست، زیرا چنان که گذشت، زیورآلات خارجی، خودشان ذاتاً باید جمیل باشند تا وقتی به شیء دیگری اضافه می شوند و در اعضا و جوارح انسانی آویخته می گردند، آن را هم زینت ببخشند.

ب. اقسام زینت

زینت تقسیمات و انواع گوناگونی دارد، که از جمل آنها، اقسام ذیل است (راغب، همان):

۱. زینت و آرایش نفسانی، مانندعلم واعتقادات نیکو (باورهای درست): کلم «زیّنه» در آی حَبَّبَ إِلَیْکمُ الْإِیمانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکمْ (حجرات/۷)؛ ایمان را محبوبتان گردانید و آن را در دل هایتان بیاراست، به این معنی می باشد.

سخن امام رضا(ع) که در آن فرموده اند: «لاتخلع عنّی زینه الإیمان»؛ خدایا زینت ایمان را از من بیرون نکن (امام رضا(ع)، ۱۴۰۶، ۳۹۵). همچنین «قل اللهم زینّی بزینه اهل التقوی»؛ بگو خدایا مرا به زینت اهل تقوا زینت بده (همان، ۳۹۷)، به این نوع زینت اشاره دارند. همچنین، سخن آن حضرت دربار کسانی که ماجرای سقیفه را پدید آورده و امام به حق را رها نمودند، کاربرد زینت در این معنی را نشان می دهد که در آن آمده است: «ایشان امام را از روی بصیرت ترک کردند و شیطان، کارهایشان را برایشان زینت نمود و ایشان را از راه خدا باز داشت» (صدوق قمی، ۱۳۷۸، ۱/۲۲۰). آن حضرت در سخن مزبور به آی زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عنِ السَّبِیلِ (عنکبوت/۳۸) اشاره نموده اند که نشانگر آن است که انسان ممکن است چیزی را زینت تصور کند و حال آن که زینت نیست.

با توجه به کاربرد معنای نخست زینت، یعنی آرایش نفسانی، پیامبر(ص) فرموده اند: «بهترین زینت مرد، آرامش همراه با ایمان است» (مجلسی، ۱۴۰۳، ۷۴/۱۱۵).

برخی، زینت در آی قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینهَ اللَّه الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ (اعراف/۳۲) را به معنای کرامت گرفته اند که آی إِنَّ أَکرَمَکمْ عنْدَاللَّهِ أَتقاکم (حجرات /۱۳) به آن اشاره دارد، (راغب اصفهانی، ۱۴۱۲، ۱۶۸). در این صورت، زینت در آی قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَهَ اللَّهِ الَّتی أَخرَجَ لِعبادِهِ به معنای زینت و آرایش نفسانی… خواهد بود.

۲. زینت بدنی، مانند نیرومندی و بلندی قامت.

۳. زینت خارجی یعنی آنچه از انسان جدا می باشد، مثل مال و مقام: در آی فَخَرَجَ عَلی قَوْمِهِ فِی زِینَتِهِ (قصص/۷۹). دربار قارون، زینت به معنای مال و متاع و جاه بوده، که با این معنی همخوانی دارد.

امام رضا(ع) در پاسخ برخی از صوفیه به آی قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَهَ اللَّهِ الَّتی أَخْرَجَ لِعبادِهِ (اعراف/۳۱) استناد نموده و اشاره فرموده اند که حضرت یوسف(ع) لباس های زیبا و گرانبها می پوشید و بر مخده ها و کرسی های فرعون تکیه می کرد (مجلسی، ۱۴۰۳، ۷۸/۳۵). استناد آن حضرت به این آیه، کاربرد زینت در این معنی را نشان می دهد.

بر اساس تقسیمی دیگر، زینت زن به سه نوع زینت برای مردم، زینت برای مَحرم و زینت برای زوج (شوهر) تقسیم می شود. زینت برای مردم، زینتی است که لازم نیست از چشم مردم نهان شود؛ زینت برای مَحرم، زینتی است که مشاهد آنها برای محارم روا می باشد که عبارتند از گردنبند به بالا و جای بازوبند به پایین و خلخال به پایین. زینت برای زوج، که به شوهر اختصاص دارد، هم بدن زن می باشد (طریحی، ۱۴۱۶، ۱/۴۴؛ مجلسی، ۱۴۰۳، ۱۰۱/۳۳).

در پاره ای از روایات، از تقسیم بندی دربار زینت سخن به میان آمده که می توان آنها را مصادیق زینت در تقسیم بندی های قبل به شمار آورد، مثلاً پیامبر(ص) فرموده اند: «زینت دنیا سه چیز است که عبارتند از مال، فرزند و زن. زینت آخرت سه چیز است که عبارتند از علم، پرهیزگاری و بخشیدن به نیازمندان در راه خدا. زینت بدن سه چیز است که عبارتند از: کم خوردن، کم خوابیدن و کم گفتن و زینت دل سه چیز است که عبارتند از صبر، خاموشی و شکر خداوند» (مشکینی، ۱۴۲۴، ۲۴۷).

در تقسیم بندی دیگری، زینت به دو نوع زینت خلقیه (آفرینشی) و مکتسبه تقسیم می شود (ابن عربی، بی تا، ۳/۱۳۶۸). این تقسیم بندی، بیشتر در مورد زنان مطرح می شود. منظور از زینت خلقیه، جمال و زیبایی است که زن در آفرینش خود دارد. زینت مکتسبه به زینتی اطلاق می شود که بیرون از زینت خلقیه بوده و زن آن را برای خود ایجاد می کند، مانند به کار بردن طلا و دیگر زیورآلات، آرایش، سرمه، شانه زدن، لباس و… براساس تصریح امام رضا(ع) و دیگر معصومان(ع)، منظور از «زینت» در آی خذوا زینتکم عند کلّ مسجد (اعراف/۳۱)، زینت مکتسبه، یعنی لباس، شانه زدن و… می باشد (کلینی، ۱۴۲۹، ۱۳/۱۳۳).

با توجه به استثنایی که در دنبال آی وَلایُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا ما ظهَرَمِنْها (نور/۳۱) به شکل «إلّا ما ظهر منها» به کار رفته، می توان براساس برخی از تفاسیر، منظور از زینت ظاهری را، زینت مکتسبه دانست، زیرا برخی از مفسران منظور از «زینت ظاهری» که آشکار نمودن آن برای زن اشکالی ندارد را لباس و برخی، آن را سرمه و انگشتر دانسته اند (ابن عربی، بی تا، ۳/۱۳۶۹). در تفسیر دیگری منظور از «زینت ظاهری»، چهره و دو دست زن تا مچ وی دانسته شده است (همان). بر اساس این تفسیر که ائمه(ع) نیز به آن اشاره فرموده اند (حر عاملی، ۱۴۰۹، ۲۰/۲۰۲)، «زینت ظاهری» از مصادیق زینت خلقیه است.

ج. جواز زینت از نگاه امام رضا(ع)

با توجه به آی قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَهَ اللَّهِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ (اعراف/۳۱)، از دیدگاه اسلام و معصومان، از جمله امام رضا(ع)، استفاده از زینت حلال و مجاز است، به ویژه در دوران جوانی که دوران عشق به زیبایی و زینت و خودآرایی است (دریایی، ۱۳۸۹، ۸۰). پیامبر(ص) فرموده اند: «خدا چرک و ژولیدگی را دشمن می دارد» (بیهقی، ۱۴۱۰، ۵/۱۶۸). همچنین امام رضا(ع) در وجه تسمی حواریون حضرت مسیح(ع) اشاره فرموده که آنها گازر و رخت شوی بودند و لباس ها را می شستند و از چرک پاک می نمودند (مجلسی، ۱۴۰۳، ۱۴/۲۷۲).

در عین حال، باید استفاده از زینت در حد اعتدال بوده و از اسراف و تفاخر و دلبستن مفرط به دنیا خودداری شود.

از جمله دلایل جواز استفاده از زینت در دیدگاه امام رضا(ع) آن که، گروهی از صوفیان بر ایشان وارد شدند و گفتند: امیر المؤمنین دربار امری که خداوند برعهد او گذاشته اندیشه کرد، دریافت که شما اهل بیت(ع) از هم مردم به امامت و پیشوایی امّت سزاوارترید، سپس به اهل بیت(ع) نظر انداخت، دانست که تو از همه آنان شایسته تری، از این رو بر آن شد امر خلافت را به تو بازگرداند، اکنون امّت به پیشوا و رهبری نیازمند است که جامه اش خشن و طعامش ساده باشد و بر الاغ سوار شود و از بیمار عیادت کند. امام رضا(ع) که تکیه داده بود، در این هنگام راست نشست و فرمود: «یوسف (ع) منصب پیامبری داشت، قبای ابریشمی با تکمه های زر می پوشید و در مجلس فرعونیان بر پشتی های آنان تکیه می زد، وای بر شما جز این است که از امام، قسط و عدل خواسته می شود؟ و اگر سخن گوید راست گوید و اگر حکم کند، بر قاعد عدل و داد باشد و اگر وعده کند، انجام دهد؟ همانا خداوند لباس یا طعامی را حرام نفرموده است، پس ازآن آیه قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَهَ اللَّهِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ (اعراف/۳۱) را تلاوت فرمود (مجلسی، ۱۴۰۳، ۷۸/۳۵۳).

احمد بن محمد بن ابی نصر نیز روایت کرده که امام رضا(ع) از من پرسید: چه می گویی دربار لباس خشن؟ گفتم: به من رسیده است که حسن(ع) آن را می پوشید و جعفر بن محمد (ع) لباس جدیدی را می گرفت و دستور می داد که آن را با آب بشویند؛ امام رضا(ع) فرمود: بپوش و زیبا شو، به درستی که علی بن الحسین(ع) جبّ خز به پانصد درهم می پوشید و ردای ابریشم به پنجاه دینار، پس زمستان را با آن تمام می کرد، وقتی از زمستان خارج می شد آن را می فروخت و با پول آن صدقه می داد و این آیه را می خواند: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَهَ اللَّهِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ (اعراف /۳۱)» (همان، ۷۶/۲۹۸).

آراستگی که دربار امام رضا(ع) از آن سخن به میان آمد، مربوط به هنگامی بوده که نزد مردم می رفتند، از این رو آراستگی در هنگام مواجهه با دیگران و شرکت در مجالس عمومی حایز اهمیت است، چنان که ابوعباده گفته: «امام رضا(ع) در تابستان بر روی بوریا و در زمستان بر روی نمد می نشستند و آنچه می پوشیدند از پارچه های زبر و درشت فراهم می آمد، تنها هنگامی که نزد مردم می رفتند، به خاطر ایشان خود را می آراستند» (همان، ۴۹/۸۹). از همین رو، امام رضا(ع) توصیه نموده اند که مردم در هنگام پوشیدن لباس دعا کنند و بگویند: «هنگامی که لباس نو بر تن می کنی بگو: حمد برای خداست که به من لباس نرم داد که عورتم را می پوشاند و در برابر مردم، زیبا ظاهر می شوم. خدایا این لباس را برایم لباس تقوا و عافیت قرار بده و در این لباس، تلاشم برای انجام کارهای مورد رضایت تو و آباد نمودن مساجدت باشد» (امام رضا(ع)، ۱۴۰۶، ۳۹۵).

در روایت دیگری، امام هادی (ع) به نقل از پدرانش فرموده اند که امام صادق(ع) فرموده اند: «خداوند به یقین زیبایی و آراستگی را دوست می دارد و بدحالی و بدبخت نمایی را (و خود را بدبخت و نادار و بیچاره و ضعیف نشان دادن) زشت می دارد، زیرا هنگامی که خداوند به بنده ای نعمتی داد، دوست دارد اثر آن نعمت را در زندگی او ببیند. پرسیدند: این ظهور نعمت خدا در زندگی چگونه باید باشد؟ فرمود:

۱. لباسهای تمیز بپوشد.

۲. از عطر و بوهای خوش استفاده کند (و خود را معطر و خوشبو سازد).

۳. خانه اش را گچکاری (سفید کاری، رنگ آمیزی، دکوربندی) کند.

۴. حیاط خانه و درِ خانه (و هم فضاهای مربوط به خانه را) جارو کند و تمیز نگاه دارد.

۵. حتی روشن کردن چراغ پیش از غروب آفتاب، فقر را از بین می برد و روزی را فراوان می کند (مجلسی، ۱۴۰۳، ۷۳/۴۱).

د. مصادیق زینت در سخنان امام رضا(ع)

قطع نظر از تقسیمات گذشته، مصادیق چندی از زینت در سخن امام رضا(ع) مورد اشاره قرار گرفته و دربار آن ها داوری شده که توجه به آنها حایز اهمیت است:

۱. زینت کردن برای مسجد

این مصداق از زینت در آی خُذُوا زینَتَکمْ عِنْدَ کلِّ مسْجِدٍ (اعراف/۳۱) مورد اشاره قرار گرفته است. آی مزبور، به زینت در هر مسجد و محل عبادتی توصیه می کند، اما در این که منظور از زینت در آیه مزبور چیست، اختلاف نظر می باشد.

براساس روایتی از امام رضا(ع)، زینت به معنای لباس دانسته شده است (کلینی، ۱۴۲۹، ۱۳/۱۳۲). این تفسیر، مورد توجه و پذیرش بسیاری از دانشمندان شیعه و اهل سنت نیز قرار گرفته است (ابن براج طرابلسی، ۱۴۰۶، ۲/۳۳۰؛ ابن عربی، بی تا، ۲/۷۷۶؛ دمشقی حنبلی، ۱۴۱۹، ۹/۸۸). از سویی، کلم «لباس» به هر پوششی اطلاق می شود که برای پوشیدن و ستر بدن مناسب باشد (طباطبایی، ۱۴۱۷، ۸/۶۸).

بر فرض که زینت به معنای لباس باشد، چنانکه آن را به معنای ستر عورت بدانیم، در این صورت گرفتن زینت، یعنی ستر عورت برای نمازگزار واجب است، زیرا فعل «خذوا» امر بوده و از سویی فعل امر، حقیقت در وجوب است. از این رو، استفاده از زینت، یعنی پوشش عورت در نماز واجب است. این تفسیر با شأن نزولی از آیه سازگاری دارد که در آن آمده، برخی با استدلال به آن که باید در لباسی که گناه صورت گرفته طواف صورت نگیرد، به صورت برهنه طواف می نمودند، حتی برخی می گفتند هرکه با لباس خود طواف کند، واجب است آن را صدقه دهد، از این رو با صدقه دادن آن لباس، برهنه شده و این گونه طواف می کردند. با نزول آیه، آنها از این کار منع شدند. اما از آنجا که شأن نزول آی مزبور بر اساس روایت ضعیفی بیان شده، تفسیر مزبور موجه نمی نماید (ملکی میانجی، ۱۴۰۰، ۱۹۰).

چنان که منظور از زینت در آی مزبور، لباسی باشد که مردم برای ورود به جامعه و اجتماعات می پوشند، در این صورت امر به گرفتن زینت، لباس مستحب خواهد بود، زیرا آیه مکلّفان را تشویق می کند که تا حد توان برای ورود به مسجد و آماده شدن جهت نماز، لباس های تمیز و خوب بپوشند. در تفسیر عیاشی ذیل آی مزبور، روایتی نقل شده که این دیدگاه را تأیید می کند. در این روایت آمده: «حسن بن علی(ع) هر وقت می خواست به نماز بایستد، بهترین لباس های خود را می پوشید. خدمتش عرض کردند: یابن رسول الله (ص)، چرا لباس های خوب را در هنگام نماز می پوشید؟ فرمود: خداوند جمیل و زیبا است و زیبایی را دوست دارد و می فرماید: خذوا زینتکم عند کلّ مسجد. من نیز خودم را برای پروردگارم زینت می دهم و دوست دارم بهترین لباسم را بپوشم» (عیاشی، ۱۳۸۰، ۲/۱۴). روایت مزبور از طرق اهل سنت نیز نقل شده است (آلوسی، ۱۴۱۵، ۸/۱۰۹).

این تفسیر با تفسیر دیگری از امام رضا(ع) که در آن، زینت به معنای شانه زدن برای هر نمازی می باشد (کلینی، ۱۴۲۹، ۱۳/۱۳۳) قابل جمع است. همچنین با تفسیر دیگری که در آن بر اساس روایات (مغربی تمیمی، ۱۳۸۵، ۱/۱۸۵)، زینت به معنای عمامه و عبا گرفته شده (مفید بغدادی، ۱۴۱۳، ۲۰۲) تعارض ندارد. برخی از روایات، توصی مزبور را مربوط به نماز عیدین و جمعه دانسته اند (مغربی تمیمی، ۱۳۸۵، ۶/۴۷۴). این تفسیر با شمول مسجد در آیه که هر مسجد و نمازی را شامل می شود، سازگاری ندارد.

در تأیید لزوم آراستگی در مسجد آن که، در روایتی از امام رضا(ع) آمده: «مکان امام صادق(ع) در مسجد، به خوشبویی و محل سجد آن مشخص بوده است» (طبرسی، ۱۳۷۰، ۴۴).

۲. آراستگی و زینت زن و شوهر برای یکدیگر

آراستگی زن و شوهر در مقابل یکدیگر، از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا موجب قوام و پایداری زندگی خانوادگی می شود. از همین رو، ابن جهم گفته: «نزد امام رضا(ع) رفتم و ایشان موهایش را رنگ سیاه زده بود. عرض کردم: فدایت شوم، با رنگ سیاه موهایت را رنگ کردی؟ فرمود: در رنگ آمیزی مو پاداش است. رنگ کردن موی و آمادگی (با آراستن ظاهر) از چیزهایی است که پاکدامنی زنان را افزون می سازد. آن گاه فرمودند: چه بسا بی توجهی مردان به آراستگی ظاهر سبب آن شود که زنان از پاکدامنی فاصله بگیرند» (مجلسی، ۱۴۰۳، ۷۳/۱۰۰).

روایت مزبور به یک نکت روان شناختی «روابط بین شخصی» اشاره دارد و آن این که بخشی از عفّت، توسط رفتار اطرافیان شخص تأمین می شود؛ یعنی فراهم کردن محیطی که شخص، برای ارضای نیازهایش مجبور نشود به محیط های نامحرم متوسل شود، چنانکه امام رضا(ع) فرموده اند: «زنان بنی اسرائیل، به دلیل کم توجهی شوهرانشان به آراستگی خویش، از حریم عفت خارج شدند» (همان، ۷۶/۱۰۲). همچنین، سخن آن حضرت که از عطر زدن به عنوان «حرز» تعبیر نموده اند (صدوق قمی، ۱۳۷۸، ۲/۴۰)، تأثیر آراستگی زوجین در عفت و استحکام نهاد خانواده را نتیجه می دهد.

امام هادی(ع) نیز دربار نقش آراستگی مرد در عفت زن به ذروان مدائنی فرموده: «… خضاب را پاداش زیاد است، نمی دانی که آراستن مرد بر عفّت زن می افزاید؟ آیا تو دوست داری وقتی به خانه می روی، همسر خود را ژولیده و ناآراسته ببینی؟… زن نیز چنین است» (طبرسی، ۱۳۷۰، ۷۹).

امام رضا(ع) در جای دیگر، دربار آراستگی زن برای همسرش فرموده اند: «هیچ فایده ای به کسی نمی رسد بهتر از این که، بانویی داشته باشد که نگاه کردن به او و مصاحبت با او، موجب شادمانی همسر باشد و در هنگامی که در غیاب وی است، امانت دار و حافظ حریم خویش و خانواده و اموال شوهر باشد» (کلینی، ۱۴۲۹، ۱۰/۵۷۸).

با توجه به آنچه گذشت، از دیدگاه امام رضا (ع)، نظافت و آراستگی ظاهر و ایجاد جاذبه، وظیف متقابل زن و مرد می باشد.

۳. آراستگی و زینت برای دیگران

اسلام به طور کلی، آراستگی را مطلوب دانسته و به آن توصیه می کند، چنان که در منابع حدیثی همچون کافی، برای تشویق به آراستگی، بابی تحت عنوان «الزی و التجمل» وجود دارد، زیرا آراستگی ظاهری باعث جذب دیگران شده و در انس و الفت مؤثر است. در عین حال، آراستگی نباید به شکل تجمل پرستی در آمده و موجب کِبر شود، چنان که پیامبر(ص) به ابوذر فرموده: «ای ابوذر، هر که بمیرد با ذرّه ای تکبّر، بوی بهشت را نشنود مگر آن که قبل از مرگ توبه کند. مردی پرسید: یا رسول الله(ص)، من زیبایی و آراستگی را خیلی دوست دارم، چنان که می خواهم لباس و کمربند و کفشم قشنگ باشد، آیا اشکال دارد؟ فرمود: در دل چگونه ای؟ گفت: دلم به حق عارف است و آرامش دارد، فرمود: این کبر نیست، ولی کبر آن است که حق را رها کنی و روی به غیر حق آری و چون مردم را ببینی، گمان بری که مال و آبروی هیچ کس به انداز مال و آبروی تو ارزنده نیست» (طبرسی، ۱۳۷۰، ۴۷۱).

به طور کلی، آراستگی و تمیزی و زینت، مطلوب هم انسان ها بوده و به طور فطری به آن گرایش دارند و آن را می پسندند. در عین حال، دو جریان و طرز تفکر در برابر این نگرش وجود دارند، که اسلام هیچ یک از آن دو را قبول ندارد و معصومان(ع)، از جمله امام رضا(ع) از آن نهی فرموده اند. آن دو تفکر عبارتند از:

الف. تفکر ژنده پوشی و داشتن سیمای چندش آور، که صوفیان به عنوان زهد به آن گرایش داشتند. چنان که گذشت، امام رضا(ع) در مقابل توصی آنها به پوشیدن جام خشن، خوردن غذای ساده و سوار بر الاغ شدن به آی خذوا زینتکم عند کلّ مسجد (اعراف/۳۱) استناد نموده و دیدگاه ایشان را رد فرمودند (مجلسی، ۱۴۰۳، ۷۸ /۳۵۳).

ب. تفکر تجمّل پرستی و افراط در زینت گرایی، این تفکر نیز مورد نکوهش قرآن و معصومان(ع) قرار گرفته، چنان که خداوند فرموده است: اعْلَمُوا انمَا الْحیَاهُ الدُّنیَا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَهٌ وَ تَفَاخُرٌ بَیْنَکمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْامْوَالِ وَ الْاوْلَادِ…؛ بدانید زندگی دنیا، فقط بازی و سرگرمی و تجمّل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است (حدید/۲۰).

جمل «رغب عن زینتها» امام رضا(ع) از زینت دنیا روی گرداند (مجلسی، ۱۴۰۳، ۸۳/۳۵۰)، در زیارت نام آن حضرت، نشان دهند مخالفت امام رضا(ع) با دیدگاه تجمل پرستی و افراط در زینت گرایی است.

در برابر دو اندیشه و خط فکری نادرست، امام رضا(ع) به طور کلی آراستگی افراد و رعایت نظافت و بهداشت را از اخلاق پیامبران دانسته و فرموده اند: «از جمله اخلاق پیامبران، رعایت نظافت، استعمال عطر و اصلاح مو می باشد» (همان، ۱۱/۶۶).

همچنین