خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل جلوه های نظری و عملی امام خمینی درباره تعلیم و تربیت کودک

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل جلوه های نظری و عملی امام خمینی درباره تعلیم و تربیت کودک :

امام و کودکان

فرزند شایسته، خواست طبیعی و فطری هم انسان هاست. همه آرزو دارند فرزندانی سالم وصالح داشته باشند؛ فرزندانی که روشنی بخشِ دیده و شادی بخشِ جان آنها باشند. حتی انسان های ناشایسته نیز دوست دارند فرزند آنها خوب و شایسته باشد. اما همّت پرورش یافتگان در مکتب قرآن، از این خواست طبیعی فراتر است. آنها می خواهند نه تنها فرزندانشان خوب و شایسته باشند؛ بلکه می خواهند فرزندان آنها در کنار خانواده، پیشوا و سرمشقِ انسان های شایسته بشوند. آنان در مقام نیایش به خدای مهربان، چنین می گویند:«رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَ ذُرِّیاتِنَا قُرَّهَ أَعْینٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِینَ إِمَامًا؛(فرقان: آیه) پروردگارا! به ما از همسران و فرزندانمان، آن ده که مای روشنی چشمان ما باشد، و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان».(محمدی ری شهری، حکمت نامه کودک، ص)

مسئل مهم این است که: چگونه می توان به این آرزوی بلند، دست یافت و زمین اجابت این دعا را در مورد فرزندان فراهم ساخت؟ پاسخ این است که پرورش فرزند شایسته، بر ارکانی استوار است که از لابه لای سخنان معصومین(ع) و سیر بزرگانِ آشنا به تربیت دینی، کاملاً مشهود است. چنانکه می دانیم، داستان و حکایت از زندگانی بزرگان، برای همگان جاذبه دارد. انسان در طول عمر خود، از کودکی تا پیری، تحت تأثیر این جاذب شگرف است.

داستان و حکایات، اثری در خواننده بر جای می گذارد که استدلالات عقلی هرگز چنان تأثیر را ندارد، زیرا عینی ساختن موضوعاتِ یادگیری تربیتی و اخلاقی، از لوازم یادگیری مؤثر به شمار می رود که داستان و تمثیل چنین نقشی را به عهده دارند.(کریمی نیا، الگوهای تربیت کودکان و نوجوانان، ص) در قرآن کریم، این روش به کار گرفته شده است. گاه در آیات، مستقیماً به پیروی از کسی تصریح شده و گاه بدون تصریح، اسوه ها در معرضِ دید گذاشته شده است. داستان زندگی ایوب و یوسف و سلیمان و ابراهیم و موسی و نوح، همه و همه از این مقوله است. و بدین ترتیب، قرآن، روش نشان دادن نمونه ها را به عنوان یک روش اساسی در تربیت به کار بسته است.

روش نشان دادن الگوها در قالب داستان، روش عبرت آموزی از زندگی دیگران است. پس بر این شدیم که مختصر روایاتی از اهلبیت(ع)، و اندک خاطراتی زیبا و دلنشین از امام خمینی – بزرگ مردی که بعد از هزار و چهارصد سال با به کار بستن دقیق سنت رسول خدا(ص)، آن چنان زندگی زیبا و دلنشینی برای خود و اطرافیانش فراهم کرده بود که می تواند برای ما درس های آموزنده ای داشته باشد – از منابع مختلف، فقط به جهت تذکر و یادآوری کسانی که آرزوی سعادتمند شدن خودشان و فرزندانشان را دارند، جمع آوری کنیم و در اختیار والدین و مربیان قرار دهیم.

در این مقاله نظر بر آن بوده است که با بررسی و جستجو در نمونه ها، پاره ای از اصول تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان را در قالبی دلنشین و زیبا ارائه نماییم. در این جستجو، داستان ها تا اندازه ای به شکل نظامدار مطرح می شود و حاوی موضوعات گوناگون و عناوینی است که در مباحث تربیتی مورد اعتنا بوده است.

مطالب این مجموعه، برخاسته از متن زندگی واقعی بزرگ مردی از عصر خودمان است که با ارتباط عاطفی خود با کودکان و نوجوانان، تربیت و پرورش صحیح را بر پویندگان راه زندگی به نمایش گذاشته اند.

نقش الگوهای انسانی در تربیت کودکان و نوجوانان

اگرچه در تربیت انسان، عوامل مختلفی تأثیرگذار هستند و هر یک به نوعی در شکل دهی شخصیت او نقش ایفا می کنند، اما تأثیر الگوهای انسانی در تربیت بسیار حایز اهمیت است. علاوه بر خانواده، معلمان، دوستان و چهره های ورزشی و هنری، موارد دیگری همچون حاکمان و عالمان دین، از جمله الگوهای انسانی هستند که امام خمینی(س) هر دو را در خود جمع کرده بود.

– نقش حاکمان در الگوسازی تربیت

الگو شدن در اخلاق و عمل و نقش اساسی آن در تربیت، دایره ای وسیع دارد که از جمله آنها می توان حاکمان و مسؤولان حکومتی را نام برد. اگر مجریان و مسؤولان حکومت، مردمانی صالح و متعهد باشند، از باب «النّاس علی دین مُلُوکِهِم» مردم به تدریج اصلاح می شوند، ولی چنانچه آنان در تربیت و مراقبت از نفس خود سستی کنند و به دنیاگرایی روی آورند، آرام آرام جامعه نیز لباس صلاح را از تن بیرون کرده و رو به تباهی خواهد گذاشت. آنگاه نصیحت ناصحان بی اثر می ماند و صالحان امت تضعیف و منزوی می گردند و افراد ناشایست و تهی از ارزش های انسانی میدان دار خواهند شد.(موسوی کاشمری، روش های تربیت، ص) قرآن با اشاره به سرنوشت خفت بار قوم فرعون به نقش تأثیرگذار حاکمان اشاره داشته و می فرماید: «فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ…؛(زخرف: آیه ) فرعون قومش را خوار و سبک شمارد و آنان وی را پیروی و اطاعت کردند». همین اطاعت و پیروی از حاکمان فاسد است که جامعه و تمدن ایشان را به فساد کشانید و در نهایت خود نیست و نابود شدند.

امیرمؤمنان علی(ع) در این مورد می فرمایند: «فَلَیسَتْ تَصْلُحُ الرَّعِیهُ إِلاّ بِصَلاحِ الُولاهِ؛(دشتی، ترجمه نهج البلاغه، خطبه، ص) پس رعیت اصلاح نمی شوند، جز آنکه زمامداران اصلاح گردند». و یا در فرازی دیگر فرموده: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ للنّاسِ إماماً فَلْیبْدَأ بِتَعْلِیمِ نَفسِهِ قَبْلَ تَعْلِیم غَیرِهِ، وَلْیکُنْ تأدیبُه بسیرتِهِ قَبْلَ تَأدیبِهِ بِلسانِهِ و مُعَلِّمُ نَفْسِهِ و مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالاْجلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ و مؤدّبِهِم؛(دشتی، ترجمه نهج البلاغه، حکمت، ص) آن که خود را پیشوای مردم سازد، پیش از تعلیم دیگری باید به ادب کردن خویش بپردازد، و پیش از آنکه به گفتار تعلیم فرماید، باید به کردار ادب نماید، و آنکه خود را تعلیم دهد و ادب اندوزد، شایسته تر به تعظیم است از آن که دیگری را تعلیم دهد و ادب آموزد». این موضوع در حکومت های دینی که متولیان، زمامداران آن اهل دین می باشند، از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردار است. چرا که صلاح و فساد جوامع به شدت متأثر از عملکرد اینان می باشد.(ر.ک: دلشاد تهرانی، رهزنان دین، ص) از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که: «صِنْفانِ مِن أُمَّتی إذا صَلُحَا صَلُحَتْ أُمَّتی، و إذا فَسَدا فَسَدَتْ أمَّتی.[قیل: یا رسول الله وَ مَنْ هُما؟ قال:] الفُقَهاءُ و الأُمراءُ؛(قمی، الخصال، ص) دو گروه از امت من، هر گاه صالح گشتند، همه امتم صالح می گردد و چون فاسد شوند، همه امتم فاسد می شوند.[عرض کردند: ای رسول خدا، آن دو طایفه کدامند؟ فرمود:] دانشمندان دینی و فرمانروایان».

– نقش عالمان دین در الگوسازی تربیت

از جمله الگوهای انسانی، عالمان و متولیان دین هستند. رفتار و گفتار عالمان و فقها در مردم و جامعه اثر فراوان دارد. اگر عالمی صالح باشد، جامعه را به صلاح و رستگاری می کشاند، و چنانچه عالمی فاسد باشد، جامعه را به فساد می کشاند. قرآن در بیان تأثیر عالمان با اشاره به هدایت پذیری نصارا می فرماید: «ذَلِکَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَ رُهْبَانًا وَأ نَّهُمْ لاَ یسْتَکْبِرُونَ؛ (مائده: آیه) این هدایت پذیری آنان به جهت آن است که در میان ایشان کشیشان و رهبانان عالی هستند که استکبار نمی ورزند.(ر.ک: المیزان ذیل همین آیه)

امام علی(ع) در این باره می فرماید: «زَلَّهُ العالِمِ کانکِسارِ السَّفینَهِ تَغْرَقُ و تُغْرِقُ مَعَها غَیرُها؛(آمدی، غرر الحکم و دررالکلم، ج، ص ) لغزش عالِم همچون شکستن کشتی است، غرق می شود و دیگران را هم با خودش غرق می کند».

عملکرد تمام کسانی که به عنوان متولیان دین شناخته می شوند، در نوع سلوک دینی و دینداری و مردمان نقش و تأثیری اساسی دارد، اساساً انسان بیش از آن که از قول و سخن و تبلیغ متولیان دین تأثیر بپذیرد، از رفتار و سلوک و عملکرد آنان متأثر می شود، و به همین سبب عملکرد متولیان دین، به ویژه عالمان دین در تقویت جایگاه دین یا تضعیف آن در میان مردمان بسیار مهم است و صلاح و فساد آنان با توجه به مراتب و حوزه عملشان جامعه را نیز در بر می گیرد.(ر.ک: دلشاد تهرانی، رهزنان دین، ص ) قرآن کریم کسانی را که به گفته های خویش عمل نمی نمایند مورد سرزنش قرار داده و می فرماید: «لِمَ تَقُولُونَ مَا لاَ تَفْعَلُونَ؛(صف: آیه ) چرا مطالبی را که بدان عمل نمی کنید بازگو می کنید»؟ از نگاه امیرمؤمنان(ع) دعوت مردم به دین و دینداری زمانی تأثیرگذار خواهد بود که دعوت کنندگان ابتدا خودشان به آنچه که می گویند عمل نمایند: «فَإنّ العالِمَ العامِلَ بغیرِ عِلْمِهِ کَالجاهِلِ الحائِرِ الّذی لا تَستَفیقُ مِنْ جَهْلِهِ بل الحُجَّهُ عَلَیهِ أَعْظَمُ و الحَسرَهُ لَهُ ألْزَمُ، وَ هُوَ عِنْدَ اللهِ ألْوَمُ؛(دشتی، ترجمه نهج البلاغه، خطبه ، ص) همانا عالمی که به غیر علم خود عمل کند، چونان جاهل سرگردانی است که از بیماری نادانی شفا نخواهد گرفت، بلکه حجّت بر او قوی تر و حسرت و اندوه بر او استوارتر و در پیشگاه خدا سزاوارتر به نکوهش است».

بنابر آنچه گفته شد مسئولیت عالمان و متولیان دین، بسیار خطیر است، چرا که رفتار و کردار آنان الگو و سرمشقی برای سایر افراد جامعه می باشد.

نگاهی به اصول تربیتی در سیر رفتاری امام خمینی

خاطرات بیان شده از خانواده و نزدیکان حضرت امام(س) دربار ارتباط عاطفی ایشان با کودکان و نوجوانان، نشانگر آن است که یکی از ابعاد تربیتی حضرت امام، نحو رفتار و برخورد ایشان با کودکان می باشد. ایشان علاوه بر اینکه همیشه با چهره ای خندان و دستانی مهربان از کودکان استقبال می کردند نسبت به تربیت صحیح آنان بسیار حساس و دقیق بودند و خانواده ها را به تربیت سالم و الهی فرزندان دعوت می کردند که از لابه لای سخنان گهربار و نیز سیره عملی ایشان می توان در این زمینه به نکات بسیار آموزنده ای دست یافت.

بازی با کودکان

پدر و مادر، تکالیف متعددی نسبت به فرزند دارند که باید آنها را در نظر بگیرند. یکی از غرائزی که خداوند حکیم در باطن کودکان قرار داده، تمایل به بازی است. شاید در اوّل، این کارها لغو و بی اثر باشد؛ اما باعث تکاملِ روح و جان کودک می شود و بازی، قدرت ابتکار او را به راه می اندازد و استعدادهای درونی اش را آشکار می کند. حتی در روایات اسلامی، بر بازی کودکان توجّه خاصّی شده است. امام صادق(ع) می فرماید: «الغلام یلعب سبع سنین و یتعلّم الکتاب سبع سنین و یتعلّم الحلال و الحرام سبع سنین؛(وسائل الشیعه، ج، ص، أحکام الأولاد، باب ) کودک، هفت سال بازی می کند، هفت سال خواندن و نوشتن بیاموزد و هفت سال حلال و حرام زندگی را یاد بگیرد». در روایت دیگری از امام صادق(ع) آمده است: «دِعْ إِبْنَک یلْعَبُ سَبْعَ سَنینَ…؛ (وسائل الشیعه، همان) فرزند خود را هفت سال آزاد بگذار تا بازی کند». یکی از فوائد بازی برای کودک، تمرین استقلالِ اراده داشتن و احیای حسّ ابتکار است. کودک هنگام بازی، تمام دستگاه فکری اش کار می کند و از موفقیت های خود لذّت می برد و اگر پدر و مادر، او را مسخره کنند و او را احمق و کارهای او را احمقانه بخوانند، به او توهین شده و بزرگترین ضربه به شخصیت روحی او وارد آمده است.

یکی از راه های پرورش شخصیت در کودکان، شرکت بزرگسالان در بازی با آنهاست. موقعی که پدر یا مادر، در بازی با کودکان شرکت می کند و آنان را در کارهای کودکانه کمک می کند، او در باطن خود، احساس می کند که کارهای کودکانه او آن قدر ارزنده و مورد توجّه است که پدر و مادر با وی همکاری می کنند. چنین امری احساس شخصیت را در کودک زنده می کند و حسّ استقلال و اعتماد در او شکفته می شود. بازی بزرگسالان با کودکان در برنامه های تربیتی، بسیار مهم تلقّی شده و دانشمندان روان شناس، این امر را از وظایف تربیتی پدران و مادران دانسته اند و گفته اند لازم است که پدر در تفریحات و سرگرمی های کودکانش شرکت کند.(احمدی، مقام پدر و مادر در اسلام، ص)

سیر رفتاری امام خمینی

– روی دوش امام

در همین زمینه مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید احمد خمینی نقل می کردند: «بارها شده بود که من وارد اتاق می شدم، امام مرا نمی دیدند. می دیدم که امام به زانو روی زمین نشسته و پسرم علی روی دوششان سوار است و با امام دارند بازی می کنند و. .. خیلی دلم می خواست از آن صحنه ها و لحظه ها فیلم یا عکس بگیرم؛ اما می دانستم که امام نمی گذارند. صمیمیت و صداقت امام با بچه ها و مادرم… خیلی عجیب بود».(میریان، پدر مهربان، ص)

– همبازی کودکان

همچنین مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید احمد خمینی در مورد همبازی شدن امام با کودکان نقل می کردند: «رفتار امام در بیرون خانه و درون خانه یکی بود و فقط در خانه کمی رسمیت ایشان کمرنگ می شد. بارها شده بود که من وقتی وارد خانه می شدم می دیدم که ایشان مشغول بازی با کودکان هستند».(سید احمد خیمنی، مجموعه آثار یادگار امام، ص؛ میریان، پدر مهربان، ص)

– بازی بیست دقیقه ای

خانم زهرا مصطفوی( دختر امام خمینی) نقل می کند:«امام پیش از ظهرها در منزل برای طلبه ها درس داشتند و درس ساعت یازده و نیم تمام می شد. آقا مقید بودند تا ساعت ده دقیقه به دوازده که می خواستند برای نماز ظهر آماده شوند به مدت بیست دقیقه با ما بازی کنند. ما خودمان وسایلی درست می کردیم و با ایشان بازی می کردیم. یا سر ما را توی دامنشان می گرفتند و دیگری می رفت قایم می شد و این کارها برای ما خیلی عادی بود».(میریان، پدر مهربان، ص)

– تفریح و ورزش

عاطفه اشراقی(نو امام خمینی) نقل می کند: «امام با تفریح نوجوانان کاملاً موافق بودند و ورزش را بهترین و سالم ترین تفریحات می دانستند».(عاطفه اشراقی، مجله زن روز، ش،خرداد )

توجه به شیطنت کودکان

اگر بازیگوشی و بازی طلبی کودک، سرکوب نشود و بتواند بوسیله بازی های متنوع، جسم و جان خود را شاداب و پرنشاط سازد، در بزرگسالی از آدم های عصبی و تندخو و زودرنج و غیرطبیعی، نخواهد بود، بلکه آدمی معتدل و توانمند خواهد بود.(بهشتی، اسلام و بازی کودکان، ص) رسول گرامی اسلام حضرت محمد(ص) همین نکته را به پدران و مادران یادآور می گردند که اگر در فرزند خردسال خود حالاتی خارج از حدود نظم و نزاکت و بیرون از مرز طاعت و انقیاد و بالاخره طغیان و سرکشی کودکانه مشاهده کردند باید نسبت به آینــده او شــادمان گــردنــد، زیرا وجود حالت فعال و جوشان در کودک خردسال، نمایانگر فزونی خرد و اندیشه و کاربرد بیش تر و فزاینده آن در بزرگسالی اوست؛

ایشان در این رابطه می فرمایند: «عرامه الصبی فی صغره زیاده فی عقله فی کبره» (بحارالانوار، ج، ص) شیطنت و لجاجت کودک به هنگام خردسالی نشانه زیادی عقل و اندیشه او در بزرگسالی است. همچنین «صالح بن عقبه» روایت می کند که من از عبد صالح امام موسی بن جعفر(ع) شنیدم که فرمودند: «یستحب عرامه الغلام فی صغره لیکون حلیما فی کبره. ثم قال: لا ینبغی الا ان یکون هکذا» (بحارالانوار، ج، ص) شایسته است، کودک به هنگام خردسالی، بازیگوش و پرتلاطم و متمرد باشد تا در بزرگ سالی، صبور و شکیبا گردد. سپس آن حضرت فرمودند: سزاوار است که کودک خردسال منحصراً این چنین بوده و بازیگوش و پرجنب و جوش باشد.

مرحوم مجلسی در ذیل این روایت «عرامه » را به بد اخلاقی و شیطنت و بالاخره شدت علاقه کودک به بازی و فرار از مدرسه تفسیر کرده و اضافه می کند که این حالت در کودکان نشانه عقل و استقامت آن ها در بزرگسالی است و باید کودک این چنین باشد. اما اگر کودکی مطیع و بی جنب و جوش و به اصطلاح خوش اخلاق، آرام، سر به زیر و مانند بزرگسالان عمل نماید، در بزرگسالی کم هوش و کم استقامت است. چنان که این امر نیز به تجربه رسیده است.(محمدرضا مطهری، مجله دیدار آشنا، شماره ، ص)

سیر رفتاری امام خمینی

– بچه باید شیطنت کند!

امام خمینی(س) نیز که آشنا به روحیات، حالات و مراحل رشد کودکان بودند درباره شیطنت و بازیگوشی بچه ها می فرمودند: «بچه شیطون است، او باید شیطنت کند و بچه ای که یک گوشه بیفتد و بخوابد، چهار زانو بنشیند، این بچه نیست بزرگسال است، بچه نباید بنشیند و اگر یک جا نشست شما باید ببینید چرا نشسته و اگر خوابید ببینید چرا خوابیده، بچه باید شیطنت کند».(ستوده، پا به پای آفتاب، ج، ص)

– ثواب تحمّل شیطنت

رام و مطیع بودن و آرام و ساکت بودن کودک خردسال نباید به خاطر اینکه والدین در سایه چنین حالتی در کودکانشان، از آرامش و آسایش بیشتری برخوردار می گردند این تصور را در آنها به وجود آورد که کودک خردسال آن ها واجد سلامت و شخصیت مطلوبی می باشد، بلکه چنین کودکی یا بیمار است و یا این که سرانجام شخصی خواهد شد که سکوت و سازش و طاعت و تسلیم در برابر هر حق و ناحق، شیو او خواهد گشت و چنین شخصی هرگز نمی تواند حقوق خود را از محیط خویش بگیرد.

از آنجا که بازی هم در رشد جسمی کودک و هم در رشد فکری و عقلی و عاطفی کودک نقش دارد و از آنجا که مهم ترین بعدی که در رشد باید مورد توجه قرار گیرد، رشد شخصیت کودک است، حضرت امام، توجه کافی به این مسأله داشتند.(حجتی کرمانی، سه گفتار پیرامون برخی از مسائل تربیتی اسلام، ص)

خانم فریده مصطفوی(دختر امام خمینی)، درباره نوه های حضرت امام خمینی چنین می گوید: نوه های آقا همه شلوغ بودند، امام به دختر من که از شیطنت بچه خود گله می کرد می گفتند: «من حاضرم ثوابی که تو از تحمل شیطنتِ حسین می بری، با ثواب تمام عبادات خود عوض کنم».(ستوده، پا به پای آفتاب، ج، ص)

– مگر بچه بدی می کند؟!

و باز در همین رابطه خانم فرشته اعرابی(نوه حضرت امام)، نقل می کند: «گاهی اوقات که من نزد امام می رفتم و پسرم را نمی بردم، می گفتند حسین را نیاوردی؟ می گفتم چون پسر من خیلی شیطونی و بدی می کند. می گفتند حسین بدی می کند؟ خوب بچه باید بدی کند، تازه این ها بدی نیست، بچه باید این کار را بکند، شما اشتباه می کنید، مگر بچه بدی می کند؟ می گفتم آخر فکر می کنم شما اذیت می شوید. می گفتند من از اینکه شما بیایید و بچه هایتان را نیاورید، اذیت می شوم».(فرشته اعرابی، مجله سروش، شمار ، ص)

– وسایل بازی کودکان، عصا و عینک امام!

سید عماد طباطبایی (نتیج امام خمینی) نقل می کند: «ما خیلی نزد امام می رفتیم، ولی هیچ وقت احساس نکردیم که ایشان رهبر انقلاب هستند، همیشه برای ما یک پدر بزرگ بودند. آنجا که ما بودیم، شلوغ می کردیم و عصا و عینک آقا را بر می داشتیم. تنها کسی که نمی گفت ساکت باشید، ایشان بودند، اما اگر کس دیگری در اطراف ما بود، می گفت: بچه ها ساکت باشید».(میریان، پدر مهربان، ص)

تشویق کودکان:

طبیعت انسان ها به گونه ای است که وقتی در انجام امور مورد تشویق قرار می گیرند، معمولاً در صدد برمی آیند تا آن امور را بهتر انجام دهند. بدون تردید تشویق و ترغیب از مهم ترین ارکان روان شناسی تربیتی و عاملی مؤثر در تحریک انگیزش های پیشرفت و عملکرد فرد در فرایند یادگیری و تقویت رفتارهای مطلوب است. هم انسان ها حتی بزرگسالان، تا آخر عمر نیاز به تشویق دارند. تشویق موجب رغبت و دلگرمی و نشاط و تحرّک می شود و انسان را به جدّیت وادار می کند.

انسانی که مورد تشویق قرار بگیرد احساس آرامش و رضایت خاطر و اعتماد به نفس می کند و برای جدّیت بیشتر و تحمل دشواری ها آماده می گردد. برعکس، اگر مورد نکوهش یا ناسپاسی قرار گرفت دلسرد و بی رغبت می شود و احساس حقارت و ضعف می کند و نمی تواند از استعدادهای خویش به نحو مطلوبی استفاده نماید. یکی از روش های مؤثر در تربیت، تشویق کارهای خوب کودک است. تشویق در روح و روان کودک اثر می گذارد و او را به انجام اعمال نیک تحریض و ترغیب می کند.

امام خمینی دربار شیوه های مطلوب تربیتی، به استفاده از ابزار تشویق و تحسین در مسائل عبادی و دینی معتقد بود و آنها را مناسبت ترین راه ایجاد انگیزه برای پرداختن به امور دینی می دانست. امام خمینی در استفاده از راهکار تربیتی تشویق، به گونه های مختلف عمل می کرد؛ تشویق زبانی، خرید یک هدیه کوچک، نوازش کردن و بوسیدن فرزندان یا نوه های خود، از آن موارد می باشد.

سیر رفتاری امام خمینی

– توجه به جزئیات نقاشی

امام خمینی دربار تشویق کودکان و تعلیم و تربیت دیدگاهی وسیع، عمیق و دقیق داشته اند و در زمینه های تخصصی تعلیم و تربیت چنان دیدگاه و عملکردی ازخود نشان داده اند که گویی در این رشته تحصیل کرده اند؛ مثلاً دربار تشویق کودکان، کارشناسانه به جزییات نقاشی کودکی توجه نشان می دادند.

حجت الاسلام و المسلمین رحیمیان نقل می کند: «یکی از دوستان که همراه با خانواده به دستبوسی حضرت امام نائل شده بود، بعد ازآن به حقیر مراجعه کرد و گفت: پسرم که کلاس پنجم دبستان است، دفتر نقاشی اش را برای تقدیم به امام آورده بود اما محافظان مانع آوردن آن به خدمت امام شدند. برای همین خیلی ناراحت شده است. دفتر نقاشی را گرفتم و دو روز بعد، ضمن توضیح، خدمت امام تقدیم کردم. حضرت امام با دقت تمام اوراق آن را ملاحظه فرمودند و از مشاهده نقاشی اول که عبارت از تانکی بود که چرخ های آن را مداد تراش و تنه آن را کتاب و لوله شلیک آن را مداد و سرنشین آن را یک طفل دانش آموز تشکیل داده بود، متبسم شدند و سپس دستور فرمودند که برای تشویق این دانش آموز خردسال و همین طور طراح آن دفتر که به وسیله امور تربیتی منطقه آموزش و پرورش تهران تهیه شده بود، جایزه ای متناسب اهدا شود».(رحیمیان، در سایه آفتاب، ص؛ میریان، پدر مهربان، ص)

– تشویق به نماز

رضا مصطفوی(نو امام خمینی)، نقل می کند: «من هر موقع پیش امام می رفتم، مرا تشویق به خواندن نماز می کردند. اولین روزی که برای نماز خواندن پیش امام رفتم، پنج ساله بودم و پشت سر امام هر کاری که امام می کردند من هم می کردم، امام دو سه تا کتاب به من دادند و این تشویقی شد که نمازم را ادامه بدهم». (ستوده، پابه پای آفتاب، ج، ص)

– چند جلد کتاب

ایجاد انگیزه در فرزندان، در مراحل ابتدایی نمازگزاری فرزندان بسیار کارساز است. تشویق، تأیید، پاداش و هدیه دادن، از ابزارهای این روش است که والدین می توانند در تربیت دینی و جذب فرزندانشان به نماز از آن بهره بگیرند.

در مراحل اولیه نمازگزاری، وقتی کودک روی زمین دراز می کشد و صورت خود را به سجاده و مُهر می مالد، به جای آنکه پای او را گرفته، حالتش را به صورت سجده بزرگسالان درآوریم، بهتر است همان رفتار کودکانه اش را تشویق و تأیید کنیم. تشویق سبب می شود که این رفتار مطلوب بارها و بارها تکرار شود و به موازات رشد ذهنی و حرکتی کودک زمینه یادگیری (سجده کردن) هم فراهم می شود. اگر کودک جمله ای و حتی کلمه ای از نماز را به زبان آورد، باید او را جدا تشویق کرد. هنگامی که کودک کلمه «الله اکبر» یا «لا اله الا الله» را به زبان جاری کند، مستحق پاداش پدر و مادر است. در این باره، نوعِ رفتار امام خمینی با نوه اش به هنگام نماز بسیار آموزنده است. سید یاسر مصطفوی(یکی از نوه های امام) می گوید: «وقتی بچه بودم، یک بار که امام مشغول نماز خواندن بود، من هم رفتم پشت سر ایشان ایستادم و همان کارهایی را که ایشان انجام می دادند، من هم تکرار می کردم.

[پس از اتمام نماز] امام چند جلد کتاب کودکان که همان جا بود، برداشتند [به عنوان هدیه] به من دادند. بعدها هر موقع من به اتاق امام می رفتم، یا ایشان مرا می دید، از من می پرسید[آیا نمازت را خوانده ای یا نه؟] اگر می گفتم بله، می گفت