خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل آثار سیاسی فناوری هسته ای بر قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل آثار سیاسی فناوری هسته ای بر قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران :

مقدمه

جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت حساس استراتژیک و ژئوپلیتیک خود ناگزیر است ضمن توجه و تقویت جنبه های مختلف قدرت سخت (توان نظامی و اقتصادی)، به تقویت ابعاد قدرت نرم خود نیز بپردازد (پیشگاهی فرد و همکاران، ۱۳۹۰: ۱۹۱). امروزه قدرت علمی و فناوری بر تمام مؤلفه های قدرت ملی از جمله مؤلف سیاسی سای گسترده افکنده است. علم و فناوری هسته ای از مهم ترین بنیان های پیشرفت و ابزار جدی رقابت در عرصه های مختلف است.

فناوری هسته ای، میدانی است که تکاپو در آن، حوزه های گسترده ای از دیگر علوم را متأثر می سازد. دسترسی به فناوری هسته ای، به عنوان یک پارادایم، موجب توسع مرزهای ژئوپلیتیکی ایران شده و چالش های ژئوپلیتیکی و سیاسی ایران در منطق جنوب غرب آسیا و خلیج فارس را که در دهه های اخیر تابعی از کاهش یا افزایش قدرت ملی و وزن ژئوپلیتیکی ایران بوده است، متحول می کند (احمدی پور و همکاران، ۱۳۹۲: ۱). نظر به حیثیت بخش بودن، توانمندساز بودن و ثروت آفرینی فناوری هسته ای و همچنین قرار گرفتن در هر سه اولویت الف، ب و ج سند نقش جامع علمی و افق ۱۴۰۴ کشور (سند نقش جامع علمی کشور، ۱۳۸۹: ۲۱-۱۹)، پژوهشگر در نظر دارد با استفاده از هفت متغیر مؤلف سیاسی، شامل امنیت انرژی، امنیت زیست محیطی، تعهدات هسته ای دولت، تهدید امنیت کشور، استقلال در فناوری هسته ای، محدودیت در تحقیق و توسع هسته ای، جایگاه کشور نسبت به آستان هسته ای شدن، به سنجش آثار سیاسی حاصل از فناوری هسته ای در قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران در بازه های زمانی مختلف (G1 = 57-1335، G2 =76-1358، G3 = 84-1377، G4 = 92-1385، G5 =

۹۴-۱۳۹۳) بپردازد، و به ترسیم تصویری نزدیک به واقعیت از قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران مبادرت ورزد. پرسش این است که آیا دستیابی به فناوری هسته ای سبب تقویت مؤلف سیاسی قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران میشود؟ به نظر میآید که دستیابی به فناوری و صنعت هسته ای به عنوان شاخص توسعه، سبب ارتقای قدرت ملی، وزن و منزلت ژئوپلیتیکی ایران خواهد شد. نوآوری پژوهش حاضر، کمی سازی و سنجش آثار سیاسی حاصل از فناوری هسته ای در قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران، در بازه های زمانی پنج گانه است.

مفهوم قدرت

دیوید جابلنسکی می نویسد: قدرت عبارت است از استطاعت، توانایی یا قابلیتی که به دارند آن، قو تأثیرگذاری بر رفتار سایر بازیگران را در جهت اهدافش می بخشد : ۱۹۹۷ Jablonsky) (54-34. در تحلیل قدرت در روابط بین الملل، رویکرد سنتی بر قدرت عناصر ملی[۱] متکی است؛ که میزان قدرت کشورها را برحسب عواملی همچون جمعیت، سرزمین، رفاه مادی، میزان نیروی نظامی و قدرت دریایی محاسبه می کنند. اما به تدریج از نیم دوم قرن بیستم، رویکرد قدرت رابطه ای[۲] رهیافت قبلی را با چالش روبه رو کرد. رویکرد قدرت رابطه ای به عنوان نوعی از علیت توضیح داده میشود که در رابطه با قدرت، رفتار بازیگر «الف » موجب تغییر در رفتار بازیگر «ب » میشود. تغییر رویکرد از مفهوم قدرت به عنوان منابع مادی، به قدرت به عنوان نوعی رابطه، موجب تحول در تحلیل های قدرت شد. از دیدگاه جوزف نای قدرت به عنوان برخورداری از منابع، جذابیت بیشتری برای آنها دارد؛ چون قدرت را واقعیتر و ملموس تر نشان می دهد (وحیدی، ۱۳۸۹: ۲۱۰).

مفهوم قدرت ملی

قدرت ملی به معنای ژئوپلیتیکی آن، یک ویژگی جمعی برای آحاد یک ملت را بیان میکند و همزمان به عنوان یک ویژگی فردی در رابطه با یک کشور و یک دولت تجلی می یابد.هنگامی که به قدرت در چارچوب یک جامعه نظاره شود، قدرت عمومی و کلی آنها نتیج برایند توانایی های آن جامعه است. با این تعریف، مجموعه انسان هایی که ملتی را تشکیل دهند و در قامت یک کشور تشکل سیاسی یابند، دارای قدرتی می شوند که از برایند قوای ترکیب شد آنها به دست میآید که میتوان از آن به عنوان قدرت ملی آن کشور یا ملت یاد کرد.

چنین قدرتی حاصل آمیختن و جمع جبری ابعاد مثبت و منفی اجزا و پایه های قدرت آن کشور است، پس پویاست و در قیاس با کشورهای دیگر قابل فهم و درک می گردد (حافظ نیا و همکاران، ۱۳۸۱: ۴۷).

مبانی و سرچشمه های قدرت ملی

قدرت ملی دارای سرچشمه های متنوعی است که به تولید قدرت ملی می پردازند. اجزای محوری تشکیل دهند قدرت ملی کشورها در قلمروهای مختلفی قرار دارند. دانش ژئوپلیتیک که به مطالعه و سنجش قدرت ملی کشورها می پردازد، به تمام این اجزا توجه دارد. پاره ای از عناصر قدرت نقشی محوری، و بعضی به طور ثانوی مطرح و مؤثرند. مؤلفه های قدرت ملی به شکل کمی و کیفی وجود دارند، پس متغیرهای هریک از مؤلفه های موردنظر امکان دارد جنب کمی یا کیفی پیدا کنند (روشندل، ۷۰:۱۳۷۴؛ تیلور، ۱۹۹۴: ۳۳).

محاسبه و سنجش قدرت ملی

سنجش مؤلف سیاسی قدرت ملی و طراحی معادله ای که با آن بتوان بین وضع یک کشور در چند دور متفاوت مقایسه به عمل آورد، بسیار دشوار اما بااهمیت و عبرت آموز است. در ارزیابی مؤلف سیاسی قدرت ملی، میتوان با تأکید روی یک شاخص به عنوان ملاک سنجش به ارزیابی آن پرداخت، که به آن رویکرد تک شاخصه گویند. مهم ترین ایراد به رویکرد تک شاخصه، نگرش محدود به مؤلف سیاسی قدرت ملی است. روش دیگر، به کارگیری چند شاخص، ترکیب آنها و طراحی یک شیو چند شاخصه است.

طراحی شیوه های ترکیبی توسط اندیشمندان شامل مدل های ریاضی و مفهومی است (پیشگاهی فرد و همکاران، ۱۳۹۳: ۸). فنون چندشاخصه، معروف ترین شاخ تصمیم گیری هاست که به منظور انتخاب بهترین گزینه یا رتبه بندی گزینه های موجود به کار میروند. در این شیوه ها معمولا داده های مربوط به گزینه ها[۳] از منظر نمادهای مختلف در یک ماتریس نمایش داده می شود. فنون تصمیم گیری چندشاخصه دو دسته اند: جبرانی[۴] و غیرجبرانی[۵]. در شیوه های جبرانی، مبادل بین نمادها مجاز است؛ یعنی دگرگونی و نقصان در یک نماد را تغییری مخالف در نماد یا نمادهای دیگر میتواند مرتفع سازد (پورطاهری، ۱۳۸۹: ۲۹). این پژوهش از شیو تصمیم گیری چندشاخص جبرانی با استفاده از روابط ریاضی حاکم بر روش مجموع ساد وزنی[۶] و از تکنیک آنتروپی تعدیل شده برای وزن دهی به نمادها بهره برده است.

تعیین وزن ها با استفاده از روش آنتروپی

در شیوه های تصمیم گیری و اولویت بندی گزینه ها براساس نمادهای پیشنهادی، بحث وزن ها بسیار مهم است. اگر به طور طبیعی، وزن نمادها مشخص است (تأثیر نمادها به طور یکسان در میزان برتری گزینه ها مؤثر باشد)، همین وزن ها را در ارزیابی منظور می کنیم، در غیر این صورت باید به کمک خبرگان یا از طریق شیوه های وزن دهی برای تعیین وزن هریک از نمادها اقدام کرد (قاضی نوری و طبابائیان، ۱۳۸۴: ۳). نمادهای ماتریس تصمیم گیری ایجاد شده، به طور قطع در قدرت ملی تأثیر یکسانی ندارند. برای مشخص شدن میزان تأثیر هریک از نمادها بر قدرت ملی، نیازمند تعیین وزن آنها هستیم.

شیو آنتروپی تعدیل شده براساس اطلاعات ملموس، در این پژوهش برای وزن دهی به نمادها انتخاب شد. این شیوه براساس میزان تفرق مقادیر نمادها، وزن های مربوط را ارزیابی میکند. به این مفهوم که پراکندگی بیشتر، وزن بیشتر و برعکس پراکندگی کمتر، وزن کمتر را ایجاد می کند. آنتروپی استعداد آن را دارد تا اگر ارزیابی اولیه ای از اهمیت نمادها وجود داشت، آن را لحاظ، و اوزان حاصل از الگو را تعدیل کند. پس این شیوه سه مرحله دارد: ۱. مشخص کردن میزان اهمیت نمادها با استفاده از تکنیک آنتروپی؛ ۲. تعیین اهمیت نمادها از نظر تصمیم گیرندگان؛ ۳. تعدیل اوزان حاصل از دو روش قبل (پیشگاهی فرد و همکاران، ۱۳۹۳: ۳۲).

تبدیل شاخص های کیفی به کمی

در تصمیم گیری چندشاخصه، هر گزینه به وسیل دو نوع شاخص وصف میشود؛ شاخص کمی و شاخص کیفی. در این پژوهش برای استخراج مقادیر نمادهای کمی به بانک های اطلاعاتی نهادهای ملی، پایگاه های اینترنتی و کتاب ها رجوع شد و ارقام مربوط استخراج و در جدول مربوط درج شد. برای احصای نظر خبرگان دربار هریک از متغیرهای کمی و کیفی با رعایت اصول مطالعات دوسوکور[۷] و با توزیع در مجموع هفتاد پرسشنامه در بین استادان، دانشجویان دوره های دکتری، کارشناسی ارشد، مهندسان و متخصصان و خبرگان مرتبط با هر موضوع، از آنها تقاضا شد به هر پرسش، پاسخی عددی بین یک تا نه بدهند. در پایان، پاسخ های مربوط به کمک نرم افزار اس -پی-اس -اس (SPSS) نسخ بیست ودوم تجزیه وتحلیل شد و نتایج به همراه خطای استاندارد مربوط استخراج و در جدول پیش بینی شده درج شد. در ضمن، میزان روایی و پایایی پرسشنامه ها با محاسب ضریب آلفای کرونباخ سنجش و تأیید شد.

تبدیل مقادیر به امتیاز

از مؤثرترین و در عین حال دشوارترین مراحل سنجش نمادهای مؤلف سیاسی قدرت ملی، مرحل همسان سازی و به عبارت دقیق تر استانداردسازی شیو امتیازدهی به نمادهاست، تا ترکیب کردن، سنجش و مقایس نمادها تسهیل شود. ازاین رو برای تبدیل مقادیر متغیرها به امتیاز بنا به ضرورت می توان از روش های زیر بهره برد (حافظ نیا، ۱۳۸۵: ۵۴):

۱. روش سهم درصد: در این روش، امتیاز هر گزینه بر مبانی سهم آن گزینه از مجموع مقدار متغیر موردنظر است؛

۲. روش شاخص سازی (شاخص موریس )؛

۳. روش قراردادی؛ و

۴. روش امتیاز خود متغیرها (حافظ نیا، ۱۳۸۵: ۳۰۱).

شاخص های سیاسی

۱. امنیت انرژی (شاخص کمی با جنب مثبت ): با دگرگونی گفتمان ژئواستراتژیک به ژئواکونومیک به ویژه از ده آخر قرن بیستم میلادی و فزونی نقش اقتصاد در پهن مراودات بین المللی، ژئوپلیتیک انرژی که به مطالع تأثیرات جنبه های مختلف انرژی بر سیاستگذاری، تصمیم گیری، افزایش توانمندی و مناسبات گوناگون ملت ها و دولت ها میپردازد، و همین طور امنیت آن، از موقعیت برجسته ای در عرص جهانی برخوردار شده است (ولیزاده و هوشی سادات، ۱۳۹۲: ۱۰۱). از مهم ترین ابعاد تمایز زندگی نوین انسان با قرن های گذشته در بستر دستاوردهای بشری، گسترش سریع صنعت و فناوری و در نتیج آن ارتقای سطح رفاه در زندگی مردم است.

این پدیده سبب شد که کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به تناسب شرایط ویژ خود برای اجرای برنامه های آتی، نیاز بیشتری به حامل های انرژی به ویژه انرژی الکتریکی داشته باشند. عوامل و نهادهای مختلفی در متعادل سازی عرضه و تقاضای حامل های انرژی در سطح ملی مؤثرند و بی توجهی به تأثیرات متقابل این قسمت ها میتواند برای جامعه تاوان سنگینی به بار آورد. ازکارافتادگی محدود مؤسسات صنعتی، افزایش خطر سرمایه گذاری در حوز صنعت، ایجاد نقصان در عملکرد وسایل برقی خانگی و تجاری، اخلال در امور روزمر اجتماعی تنها شمه ای از آثار مخرب عدم امنیت در عرض انرژی است (اسلامی اندارگلی و همکاران، ۱۳۹۲: ۱۴۴).

با توجه به اینکه نیروگاه های تولید برق کشور بیشتر از حامل های انرژی فسیلی استفاده می کنند، باید تلاش کرد تا در صورت وقوع هر نوع اخلال، بتوان بلافاصله خسارات وارده را جبران و نیاز مصرفی حامل های مورد استفاده در تولید برق را تأمین کرد. یکی از این راهکارها، متنوع سازی تولید انرژی برق از طریق سایر حامل های انرژی از جمله انرژی هسته ای است. از متغیرهای کمی بسیار مؤثر بر امنیت انرژی می توان میزان ذخایر طبیعی انرژی و همین طور پایداری و ایمنی و هزینه های کمتر را نام برد. هزین امنیت عرض انرژی، هزین فرصتی است که یک کشور به منظور تولید برق با توجه به احتمال اختلالات عرضه در طول مدت زمان مشخص باید بپردازد.

ذخیره و موجودی انرژی در یک کشور هزینه های اختلالات عرضه را کاهش می دهد. ضرورت استفاده از انرژی هسته ای، هم از نظر راهبردی و هم از جنب اقتصادی در بسیاری از کشورها در مرحل توسعه است (اسلامی اندارگلی و همکاران، ۱۳۹۲: ۱۴۶ و ۱۴۸). در این پژوهش براساس مطالعات دانشگاه استنفورد و محاسبات تکمیلی سازمان انرژی اتمی ایران، نیاز کشور به انرژی هسته ای در شرایط رشد اقتصادی حداقل، یعنی رشد زیر ۵ درصد، شش هزار مگاوات است (آبنیکی اندیشکد راهبردی تبیین، ۱۳۹۴). این موضوع به دو دلیل محور محاسبات این پژوهش در سنجش میزان امنیت انرژی به وسیل تولید انرژی هسته ای بوده است: ۱. اضافه شدن یک حامل انرژی غیرفسیلی به حامل های سنتی انرژی؛ ۲. ذخیره پذیری بیشتر سوخت هسته ای نسبت به سوخت های فسیلی (امکان ذخیره سازی سوخت چندین سال یک نیروگاه هسته ای در استخرهای آب وجود دارد).

۲. امنیت زیست محیطی (شاخص کمی با جنب مثبت): مسئل تغییرات آب وهوایی، از برجسته ترین چالش های حقوق جهانی محیط زیست، و از تهدیدات زیست محیطی جدی است که نسل کنونی با آن روبه روست؛ که امنیت، صلح جهانی و عدالت زیست محیطی را با چالش روبه رو ساخته است. این به تمام معنا، یک تهدید است که توجه به آن الزامی است (تقوی و طیبی، ۱۳۹۱: ۱۳۶-۱۱۸). امروزه مفهوم امنیت تنها به قلمرو سیاسی یا نظامی محصور نیست و مفهومی گسترده دارد. بررسی تأثیر متقابل امنیت ملی کشورها از مسائل زیست محیطی، از جمله قلمروهایی است که در سال های اخیر مورد توجه صاحب نظران بوده است، چون برخی حوادث زیست محیطی به گونه ای بر امنیت ملی کشورها و نواحی مورد وقوع اثر می گذارند که پیامدی بسیار فراتر از منازعات و مباحث سیاسی را به همراه میآورند (لطفی و همکاران، ۱۳۹۰: ۱۲۲).

آثار حوادثی مانند خشکسالی های اخیر ایران، گسترش دامن نفوذ ریزگردها از مرزها به مرکز کشور، سونامی ژاپن و ذوب شدن یخ های قطبی، نمونه های ملموسی اند که پژوهشگر را به اهمیت و عمق اثر این حوزه هدایت می کند؛ ازاین رو در این پژوهش مورد توجه بوده است و نقش مثبت فناوری هسته ای در این خصوص، مورد سنجش قرار گرفته است. محاسبات نشان داد تولید ۲۰-۱۰ درصد برق هسته ای در ایران، سبب کاهش انتشار دی اکسیدکربن در بخش انرژی به مقدار ۱۸/۶- ۹/۳ درصد میشود (عبدلی و دریابیگی زند، ۱۳۸۵: ۱۳۹). در بین آلاینده های حاصل از نیروگاه های تولید برق، گاز دی اکسیدکربن (CO2) بیشترین حجم را داراست، ازاین رو از سایر آلاینده ها به رغم اهمیت آنها چشم پوشی شد و به تبعیت از نهادهای جهانی نقط اثر این سنجش، حجم این آلاینده قرار داده شد، زیرا کاهش دی اکسیدکربن به کاهش سایر آلاینده های همزاد منجر خواهد شد. تجارت انتشار کربن یک شیو مبتنی بر بازار برای مهار آلودگی از طریق پیشنهاد مشوق های اقتصادی برای کاهش انتشار آلاینده هاست. در تجارت کربن، حق یا سهمی انتشار برای رسیدن به حد انتشار معین شده، خرید وفروش می شود (نودل، ۱۳۹۳: ۸۷).

نظر به میزان تولید برق هسته ای در بازه های زمانی مختلف، و با لحاظ کردن میانگین شاخص تولید و انتشار گاز دی اکسیدکربن در بخش نیروگاه های فسیلی ایران به ازای هر کیلووات ساعت در بازه های زمانی مورد مطالعه، چنانچه میزان برق تولیدی در باز زمانی G4، معادل ۱،۸۲۲،۲۸۷/۱ گیگاوات ساعت باشد (ترازنام انرژی ایران، ۱۳۹۳: ۲۱۶)، با توجه به انتشار ۶۹۹/۵۴ گرم گاز دی اکسیدکربن به ازای هر کیلووات ساعت برق تولیدی، میانگین تولید سالان گاز دی اکسیدکربن از بخش نیروگاهی ایران در باز G4 معادل ۱۵۹/۳۴۵/۳۳۹/۷۴۲ کیلوگرم محاسبه شد، که با درنظر گرفتن تولید ۶۷۲۰/۲ گیگاوات ساعت برق هسته ای در این مقطع، از تولید ۵۸۷/۶۳۱/۰۸۹ کیلوگرم آلایند دی اکسیدکربن در این بازه جلوگیری شده است.

این حجم از طریق معادل سهم درصد برابر با ۰/۳۶۹درصد است؛ همچنین در باز زمانی G5، عدم تولید آلایند دی اکسیدکربن معادل ۱/۲۸۲ درصد محاسبه شد.

۳. تعهد دولت ها (شاخص کمی با جنب مثبت ): نظر به حیثیت بخشی و اهمیت موضوع تعهدپذیری دولت ها در عرص جهانی، به ویژه تعهدات هسته ای، لحاظ کردن عنصر تعهد در این پژوهش ضروری است. عضویت در هر کدام از کنوانسیون ها و پروتکل های هسته ای می تواند برای امنیت کشور امتیاز داشته باشد؛ ازین رو به ازای عضویت در هریک از این کنوانسیون ها یک نمره درنظر گرفته شد. کنوانسیون ها و پروتکل ها عبارت اند از: قانون پیمان بین المللی منع گسترش سلاح های هسته ای، کنوانسیون اعلام فوری حوادث هسته ای، کنوانسیون ایمنی هسته ای، کنوانسیون کمک رسانی به هنگام وقوع حادث هسته ای یا فوریت رادیولوژیک، کنوانسیون وین در خصوص مسئولیت مدنی در قبال خسارات هسته ای و پروتکل الحاقی آژانس بین المللی انرژی اتمی.

۴. شاخص استقلال در فناوری هسته ای (شاخص کیفی با جنب مثبت): اگر ارتقای کمی و کیفی فعالیت های اتمی-هسته ای را به توسع اتمی- هسته ای تعریف کنیم، انجام پژوهش در حوزه های گوناگون علوم اتمی-هسته ای، وجود گروه های علمی و فنی مختلف در دانشگاه ها و پژوهشگاه ها، پذیرش و تربیت دانشجویان و کارشناسان در حوزه های مختلف علوم اتمی – هسته ای، همچنین ایجاد تأسیسات و تجهیزات اتمی-هسته ای از جمله نشانه های پیشرفته بودن یک کشور در علوم و فنون اتمی-هسته ای است. نکت کلیدی، افتراق بین فناوری و صنعت است. قلمرو فناوری، بیشتر نرم افزاری است که از اشراف بر علوم محض آغاز شده، و با کاربردی سازی و مرتبط ساختن آنها با یکدیگر، به تولید ابزار یا ماده در مقیاس آزمایشگاهی یا نیمه صنعتی منتهی می شود، درحالی که حوز صنعت، سخت افزاری است و به نمایش عینی علوم و فن آوری و تولید محصول توجه دارد. یک کشور می تواند دارای فناوری باشد، لیکن به صنعت آن نپردازد، چون علل تأثیرگذار بر تبدیل فناوری به صنعت، در ویژگی ها و زیرساخت های صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی نهفته است. از سوی دیگر، داشتن یک صنعت به معنای دارا بودن فناوری نیست. صنعت مونتاژ، مثال روشن چنین مفهومی است.

زمانی یک کشور در زمین اتمی -هسته ای توسعه یافته است که هم فناوری و هم صنعت هسته ای را دارا باشد. همچنین بین دو مفهوم تولید و استفاده از علم افتراق هست. چون قلمرو تولید علم، فناوری یا ایجاد صنعت، با قلمرو استفاده از علم، فناوری و صنعت متفاوت است.

توسعه یافتگی اتمی-هسته ای زمانی فراهم میشود که یک کشور در تولید علم، فناوری و صنعت گام نهاده باشد، نه اینکه تنها استفاده کننده از آنها باشد. واضح است که کشورهای توسعه یافت هسته ای که در ابعاد سخت افزاری و نرم افزاری هسته ای پیشرفت کرده اند، بسیار اندک هستند. جمهوری اسلامی ایران با تدابیر گسترده در هر دو بعد نرم افزاری و سخت افزاری ترقی کرده و در این زمینه دستاوردهای ارزشمندی حاصل کرده است (غریب آبادی، ۱۳۸۷: ۲۲۷).

به نظر می رسد یکی دیگر از عواملی که سبب شد ایران به سمت فناوری صلح آمیز هسته ای سوق داده شود، ایدئولوژی است. ایدئولوژی، نظام فکری و عقیدتی است که قابل اعمال بر واقعیت های خارجی است. ایدئولوژی کارکردهایی دارد؛ از جمله می تواند موجب تقویت روحی ملی شود. ایدئولوژی در صورت وجود اختلاف های فرهنگی، نژادی و قومی، عاملی وحدت بخش است. ایدئولوژی عنصر تشکیل دهند قدرت، معیارها و ضوابط مشخص و معینی را در اختیار سیاستگذاران قرار می دهد تا براساس آن چارچوب هدف ها و منافع ملی خویش را ترسیم کنند.

برخورداری یک دولت از ایدئولوژی خاص، به تنهایی نمیتواند نقش مؤثری در افزایش قدرت داشته باشد، بلکه نحو بهره گیری از این عنصر در بالا بردن روحی ملی و تجهیز منابع و امکانات حائز اهمیت است (قوام، ۱۳۸۶: ۷۶). انقلاب اسلامی ایران مبتنی بر ایدئولوژی اسلام انقلابی است و مبنای دینی دارد و هرگونه سلطه پذیری را براساس اصول و مبانی فقهی اسلام، مثل قاعد نفی سبیل، نهی می کند؛ و اصل نه شرقی و نه غربی را محور سیاست خارجی خود قرار داده است؛ و نظام سلطه جویانه آمریکا و غرب را برنمی تابد که این امر سبب شده است تمامی منافع آمریکا، رژیم صهیونیستی و غرب در منطق استراتژیک خاورمیانه، به خصوص خلیج فارس، به خطر افتد. با این وصف، طبیعی است که غرب به محوریت آمریکا، با بحران سازی زنجیره ای، جمهوری اسلامی ایران را از بدو پیروزی انقلاب شکوهمند خود در بهمن ماه ۱۳۵۷ به چالش کشاند؛ چنانکه فشارهای سیاسی اخیر غرب و آمریکا، به بهان مسائل هسته ای، ادام همین چالش های مستمر بوده است (مطلبی، ۱۳۸۶: ۷۷).

به رغم مشکل بودن کمی سازی مفهوم استقلال، به نظر می آید این مفهوم قابلیت کمی سازی دارد، اما این کمی سازی به تعریف پژوهشی مستقل نیاز دارد، ازاین رو نظر به اهمیت استقلال در فناوری هسته ای، با دریافت نظر خبرگان تحت عنوان شاخصی کیفی، فقط به سنجش آن اکتفا شد.

۵. پذیرش محدودیت در تحقیق و توسعه (شاخص کیفی با جنب منفی): پس از شکست پروژ برچیدن صنعت اتمی-هسته ای در ایران، غرب به رهبری آمریکا و همدستی متحدان منطقه ای تلاش کرده اند که حداقل این سرچشم قدرت را به شکلی محدود سازند که از آن، به سد توسع هسته ای ایران یاد می شود؛ ازاین رو اهمیت فوق العاده دارد و در شاخصی منفی و کیفی مورد سنجش قرار گرفت. نکت کلیدی برای محاسب این نوع شاخص ها این است که چون نمرات در پرسشنامه به صورت مثبت درنظر گرفته شده اند، برای جلوگیری از اشتباه در محاسبه باید نمرات را وارونه ثبت کرد، یعنی گزینه ای که نمر نه گرفت، به یک بدل شود.

۶. جایگاه ایران نسبت به آستان هسته ای شدن (شاخص کیفی با جنب مثبت): تجرب ایران در دو جنگ جهانی، جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق، تحرکات نظامی آمریکا و اسرائیل در کشورهای همسایه، بر نگرانی امنیتی ایران افزوده است. همچنین رقابت های منطقه ای برای یافتن جایگاه و نفوذ برتر منطقه ای، ایران را به مسیر هسته ای شدن متمایل کرد. کسب دانش صلح آمیز هسته ای و پیش بینی دیگر موفقیت های آن، نقش مهمی را در توازن قدرت منطقه ای به سود ایران ایفا خواهد کرد (آدمی و کشاورز مقدم، ۱۳۹۳: ۲۰۷). بنابراین وقتی قرار گرفتن در مسیر هسته ای شدن برای ایران بازدارندگی ایجاد می کند، چگونه میتوان از سنجش چنین شاخصی چشم پوشی کرد؛ ازاین رو این نماد در قالب یک شاخص کیفی مثبت مورد سنجش قرار گرفت.

۷. تهدید امنیت (شاخص کمی با جنب منفی): با توجه به الزام آور بودن پاره ای از مصوبات شورای امنیت سازمان ملل متحد به ویژه قرار گرفتن در ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد و معرفی کشوری به اخلال در امنیت جهانی و با توجه به این نکته که این مصوبات میتواند تکیه گاهی برای مداخل کشورهای قدرتمند در امور داخلی کشورها باشد، ضمن توجه به این واقعیت که بخش چشمگیری از مصوبات این شورا از محور عدالت فاصله دارد، لیکن به دلیل افزایش خطر مداخلات خارجی به ناچار باید آنها را در محاسبات لحاظ کرد.

مراحل انجام پژوهش

نخست جداول طراحی، ستون ها، گزینه ها یا بازه های زمانی و سطرها شاخص های مؤلف سیاسی را تشکیل داد. سپس مقادیر احصاشده از منابع مختلف اطلاعاتی در ذیل گزینه ها درج شد و بدین وسیله جدول یا ماتریس تصمیم گیری سیاسی با مرتب ۷×۵ ایجاد شد.

جدول ۱. درج مقادیر شاخص های حوز سیاسی (یافت پژوهش)

در مرحل سوم، مقادیر احصاشده به امتیاز بدل شد و به صورت ماتریسی با ابعاد ۷×۵ درآمد.

جدول ۲. تبدیل مقادیر شاخص های حوز سیاسی به امتیاز (یافت پژوهش