خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات

تحولی در ارائه‌ها با فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات!

اگر به دنبال یک روش ساده اما حرفه‌ای برای ارائه‌ی مطالب خود هستید، فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات بهترین انتخاب شما خواهد بود. فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات از پایه بر اساس اصول طراحی مدرن ساخته شده و تضمین می‌کند که اسلایدهای شما جذاب، منظم و آماده‌ی استفاده باشند.

فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات شامل ۱۲۰ اسلاید است که با ترکیب بصری زیبا و چیدمانی حرفه‌ای، ارائه‌ی شما را به سطحی بالاتر می‌برد.

چرا باید از فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات استفاده کنید؟

✔ طراحی حرفه‌ای: هر اسلاید فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات با دقت بالا تنظیم شده تا بیشترین تأثیر را روی مخاطبان بگذارد.

✔ صرفه‌جویی در زمان: نیازی نیست ساعت‌ها وقت خود را برای طراحی پاورپوینت بگذارید، همه چیز آماده است.

✔ استفاده‌ی آسان: بدون نیاز به ویرایش‌های پیچیده، کافی است فایل را باز کنید و ارائه دهید.

✔ فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات قابل استفاده در هر محیطی: چه در دانشگاه، چه در جلسات کاری، فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات حرفه‌ای نیاز شما را کاملاً برآورده خواهد کرد.

متمایز باشید!

دیگر نگران بهم‌ریختگی یا طراحی‌های غیرحرفه‌ای نباشید. فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات به شما این امکان را می‌دهد که بدون دغدغه روی محتوای خود تمرکز کنید و ارائه‌ای تأثیرگذار داشته باشید.

همین حالا دریافت کنید و تجربه‌ای متفاوت از ارائه‌های حرفه‌ای را داشته باشید!

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل شیوه بررسی و وارسی سندی بعضی از روایات :

محققان در بررسی متون تاریخ و حدیث دو شیوه را در پیش گرفته اند: یک: بررسی و وارسی سند، دو: نقد دلالت از دیدگاه نگارنده، در نوشته های عالمان معاصر و فقیهان اسلام شیوه نخست چیرگی دارد و از آن سوی شیوه دوم یعنی نقد و وارسی متن نیز پدیده ای نوخاسته نیست که در روزگاران اخیر پدید آمده و در گذشته از آن نشانی نباشد، بلکه پیشینیان بر این شیوه بوده اند و صحابه و تابعان و بسیاری از فقیهان نیز بدان عمل کرده اند.

حاکم در مستدرک در کتاب العتق به سند خود از عروه بن زبیر روایت کرده است که گفت: به عایشه خبر رسید که ابوهریره می گوید: رسول خدا(ص ) فرموده است: اگردر راه خدا به تازیانه تن در دهم برایم دوست داشتنی تر است از آن که زنا زاده را آزادکنم، هم فرموده است: فرزند زنا بدترین آن سه است، و سرانجام، فرموده است: مرده به گریه زنده عذاب می بیند.

عایشه گفت: خداوند ابوهریره را رحمت کناد! بد شنید و بد پاسخ داد.

این که گفت: [رسول خدا(ص ) فرموده است: ] اگر در راه خدا به تازیانه تن در دهم برایم دوست داشتنی تر است از آن که زنا زاده را آزاد کنم داستانش از این قرار است که چون آیه های (فلا اقتحم العقبه و ما ادریک ما العقبه فک رقبه ) [۱] نازل شد گفتند: ای رسول خدا(ص ) مابرده ای در اختیار نداریم که آزاد کنیم.

تنها ممکن است برخی از ما کنیزانی سیاه داشته باشند که خدمت آنان می گزارند و کارهایشان را انجام می دهند.

اگر بشود که ما به آنان فرمان [زنا] دهیم، آنان زنا کنند و فرزندانی بیاورند و این فرزندان را آزاد کنیم.

رسول خدا(ص ) [چون این سخن شنید] فرمود: اگر در راه خدا به تازیانه تن در دهم برایم بهتراز آن است که به زنا فرمان دهم و سپس فرزند [حاصل از این زنا] را آزاد کنم.

این که گفت: [رسول خدا(ص ) فرموده است: ] فرزند زنا بدترین آن سه است، اصلش بدین گونه نبوده است، بلکه داستان از این قرار است که مردی از منافقان رسول خدا(ص )را آزار می داد پیامبر(ص ) فرمود: چه کسی دلیل اینکه او مرا آزار می دهد برایم بیان می کند؟ گفتند: ای رسول خدا(ص ) او با این کار که می کند زنازاده است.

فرمود: فرزندزنا بدترین آن سه است، و خداوند تعالی می فرماید: (و لا تزر وازره وزر اخری ) [۲].

این هم که گفت: [رسول خدا(ص ) فرموده است: ] مرده به گریه زنده عذاب می بیند، اصل حدیث چنین نبوده است، بلکه رسول خدا(ص ) بر در خانه یکی ازیهودیان که مرده بود و کسانش بر او می گریستند گذر کرد و [چون صدای گریه شنید]فرمود: بر او می گریند، در حالی که گرفتار عذاب است و خداوند می فرماید: (لا یکلف اللّه نفسا الا وسعها) [۳]

همچنین آمده است که عایشه این روایت ابوهریره را که به نقل از پیامبر(ص )می گوید: هر کس مرده ای حمل کند باید وضو بگیرد نقد کرده، گفته است: آیا مردگان مسلمان نجسند؟ و اگر کسی قطعه چوبی بر شانه حمل کند بر او چه وظیفه ای لازم می آید؟[۴]

هم می بینیم که از عمر بن خطاب، فرزندش عبداللّه و نیز مغیره بن شعبه انتقادمی کند که چرا از رسول خدا(ص ) روایت کرده اند که مرده به گریه کسانش بر او عذاب می بیند، او می گوید: خداوند عمر را رحمت کناد! به خداوند سوگند هرگز رسول خدا(ص ) نفرمود (مرده به گریه کسانش بر او عذاب می بیند) بلکه فرمود: خداوند به گریه کسان بر او عذابش را افزون می کند.

عایشه می افزاید: قرآن شما را بسنده است که می گوید: هیچ کس بار گناه دیگری را بر دوش نمی کشد [۵]

ابن عباس هم در این باره گفته است: خداست که بخنداند و بگریاند [۶].

یعنی اگر که گریه از خداست چرا مرده به گریه کسانش بر او عذاب ببیند؟ عایشه در حدیثی دیگر، و در نقد سخن ابن عمر، سبب ورود حدیث را بیان داشته و گفته است: خداوند ابو عبد الرحمن را رحمت کناد! چیزی شنیده و آن را بخوبی درنیافته است.

رسول خدا(ص ) بر جنازه مردی یهودی که کسانش بر او می گریستند گذر کردو فرمود: در حالی که او عذاب می بیند شما بر او گریه می کنید؟ [۷]

بدین سان می بینیم عایشه، گاه در برخورد با حدیث نبوی شیوه نقد آمیخته به کنایه را در پیش می گیرد.

از آن جمله این که حدیث ابوهریره و عبداللّه بن عمر از پیامبر یعنی حدیث لان یمتلی ء جوف احدکم قیحا خیر من ان یمتلی ء شعرا [۸]

را تلویحا و با نقل این حدیث نقد کرده است که پیامبر(ص ) برای حسان بن ثابت منبری در مسجد می گذاشت و او بر آن منبر می ایستاد و کسانی را که در نکوهش رسول خدا(ص ) شعر یا سخنی گفته بودند هجومی کرد.

عایشه این حدیث را هم نقل کرده است که پیامبر(ص ) فرموده: جبریل همراه حسان است، تا آن هنگام که از رسول خدا(ص ) دفاع می کند [۹]

عایشه، همچنین، درحدیثی دیگر احتمال داده است که اصل حدیث پیشگفته ابوهریره در نکوهش شعرچنین بوده باشد: لان یمتلی ء جوف احدکم قیحا و دما خیر من ان یمتلی ء شعرا هجیت به [۱۰].

عمر در حدیثی از رسول خدا(ص ) روایت کرده که آن حضرت از نماز خواندن پس از نماز صبح و تا بیرون آمدن آفتاب، و همچنین پس از عصر تا غروب آفتاب نهی فرموده است [۱۱]

عایشه این حدیث عمر را نیز چنین نقد کرده و او را بدین سخن خطا کارخوانده است که عمر خطا پنداشته، رسول خدا(ص) از این که شخصی طلوع یا غروب خورشید را انتظار کشد نهی فرموده است

. عبد اللّه بن عمر نیز تلویحا پدر خویش را خطاکار خوانده است، بدین سخن که گفت: من همان گونه نماز می گزارم که دیدم هم مسلکانم نماز می گزارند.

هیچ کس را ازاین نهی نمی کنم که در شبی یا در روزی و به هر اندازه که بخواهد نماز بگزارد.

تنها این است که نباید طلوع یا غروب خورشید را انتظار کشند [۱۲].

البته گفتنی است که عایشه به رغم آن که عمر را نقد کرده، خود نیز از نقد صحابه رها نبوده است، چه، زنان پیامبر(ص ) از او که شیر دادن بزرگسال را هم دارای اثردانسته [۱۳] انتقاد کردند و گفتند: نه کسی به چنین شیردادنی به شمار خویشاوندان مادر می آید و نه کسی را بر این دیده ایم.

این تنها رخصتی است که رسول خدا(ص ) به سالم داده است [۱۴]. در همین حال، در روایاتی دیگر می بینیم اءمیرمؤمنان علی (ع ) بر عمر بن خطاب خرده می گیرد که چرا می خواهد زنی را که شش ماه [پس از شوهر کردن ] فرزند به دنیاآورده سنگسار کند.

امام بدین دو آیه استدلال می ورزد که فرموده است: (و الوالدات یرضعن اولادهن حولین کاملین ) [۱۵] و (حمله و فصاله ثلاثون شهرا) [۱۶]، بر این پایه که شش ماه کمترین دوران آبستن و دو سال دوران شیردهی و حاصل جمع آن همان سی ماه است.

عمر که این استدلال امام را شنید آن زن را آزاد کرد [۱۷] یا در حدیثی دیگر می بینیم زنی به حکم خلیفه عمر بن خطاب درباره مهر اعتراض می کند و می گوید: ای امیر مؤمنان، مردم را از این نهی می کنی که به زنان افزون برچهارصد درهم مهر دهند؟ پاسخ داد: آری.

آن زن گفت: مگر آنچه را خدا در قران فروفرستاده است نخوانده ای؟ گفت: کدام را می گویی؟ پاسخ داد: این که می فرماید: (و آتیتم احدیهن قنطارا)[۱۸].

عمر که این سخن شنید گفت: خداوند، از تو امرزش می خواهم.

همه مردم از عمر آگاهترند.

سپس از نظر خویش برگشت [۱۹]

در حدیثی دیگر است که علی بن ابی طالب (ع ) بر خلیفه عثمان خرده گرفت که چرا در حالی که خود در احرام است شکار کسی را که در احرام نیست خورده است.

متن حدیث چنین است: عثمان حج می گزارد و علی (ع ) نیز با او بود.

در این هنگام برای عثمان گوشت شکاری آوردند که فردی احرام گشوده آن را شکار کرده بود.

وی از آن خورد، اما علی (ع ) از آن نخورد.

عثمان گفت: به خداوند سوگند، ما نه شکار کردیم، نه به شکار فرمان دادیم، و نه راهنمایی کردیم.

علی (ع ) فرمود: خداوند سبحان می فرماید: (حرم علیکم صید البر ما دمتم حرما) [۲۰].

در حدیثی دیگر است که عمر درباره مردی که با زنش آمیزش کند و انزال نشودبدین فتوا داد که آن چنان که برای نماز وضو می گیرد وضو بگیرد و آلت خود رابشوید [۲۱].

اما اءمیرمؤمنان (ع ) بر او انتقاد کرد [۲۲] که آیا بر چنین کسی حد وسنگسار شدن حکم می کنید، اما یک صاع آب براو واجب نمی دانید؟ هر گاه دو ختنه گاه به هم رسد غسل واجب می شود [۲۳].

یا در برابر این روایت ابوهریره از پیامبر(ص ) که با آنچه آتش دیده است وضوبگیرید، ابن عباس از او انتقاد کرد و پرسید که آیا می شود با آب گرم شده هم وضوبگیریم [۲۴]؟، یعنی اگر وضو به سبب تماس با آنچه آتش بدان رسیده است واجب باشد، لازم خواهد آمد با استعمال آب گرم نیز وضو واجب شود، در حالی که هیچ کس به چنین فتوایی نگراییده و آنچه از آیین محمدی دانسته می شود این است که وضو بانجسی که از بدن خارج شود باطل می شود، نه با حلال پاکی که به بدن داخل شود.

بلکه اصولا چگونه پیامبر(ص ) غذای حلال و پاک و [خوردن آن ] را مبطل وضو قرارمی دهد؟ برخی احتمال داده اند که دست زدن به آلت نیز مبطل وضو باشد.

آن اعرابی که ازرسول خدا(ص ) در این باره پرسید یکی از این کسان است، و البته رسول خدا(ص ) درپاسخ او فرمود: آیا آن چیزی جز یک پاره گوشت یا جزوی از تن وی است؟ این، نمونه هایی از متون و روایات است که آنها را جهت آگاهاندن خوانندگان ازشیوه برخورد سلف با احکام و روایتهای صادر شده از صحابه و نیز به منظور طرح این حقیقت آوردیم که سلف ما برخی از این روایتها را به دلیل مخالفت با اصول و قواعدثابت در شریعت و همچنین به دلیل ناسازگاری با عقل و فطرت رد می کردند، و این خودگواهی روشن بر درستی و ریشه دار بودن شیوه برخورد آمیخته با نقد نزد پیشینیان است.

در این میان می پرسیم: آیا ما می توانیم این حق و این شیوه را نسبت به نویسندگان وپژوهندگان عصر حاضر هم عمومیت دهیم و به آنان اجازه دهیم در پرتو این شیوه عمل کنند؟ یا این شیوه حقی اختصاصی برای صحابه بوده و ما را نسزد که بدین میدان گام نهیم؟ استاد احمد امین در سخنان خود درباره شیوه عالمان حدیث می گوید: عالمان برای جرح و تعدیل اصول و پایه هایی نهاده اند که اینجا جای گفتنش نیست، اما این حقیقت را باید گفت که آنان به نقد سند بیش از نقد متن توجه داشتند و کمتر می توان درمیان نقدهای آنان درباره احادیث به نقدهایی از این قبیل دست یافت که بگوید آنچه به پیامبر(ص ) نسبت داده شده با شرایط و اوضاعی که این سخن برحسب روایت در آن شرایط و اوضاع گفته شده سازگاری ندارد، یا حوادث تاریخی آن را نقض می کند.

یاعبارت حدیث گونه ای از تعبیر فلسفی است که با آنچه در تعبیرهای پیامبر شناخته شده و ماءنوس است ناهمگون می نماید، یا آن که حدیث در شرطها و قیدهایش بیشتر به متون فقه می ماند، و یا نقدهایی دیگری از این دست.

ما در این زمینه به یک صدم آنچه درجرح و تعدیل رجال حدیث گفته اند و نوشته اند دست نمی یابیم، تا جایی که بخاری به رغم بلندی جایگاه و دقت و موشکافی در بحثهایش، تنها بدان دلیل که به نقد رجال بسنده می کند احادیثی را در صحیح خود آورده است که رخدادهای تاریخی و گواههای تجربی از نادرستی آنها حکایت دارند [۲۵]

دکتر صلاح الدین ادلبی سخن احمد امین در ضحی الاسلام را چنین خلاصه می کند: احمد امین در کتاب خود ضحی الاسلام این نکته را گوشزد کرده که محدثان به نقد خارجی حدیث توجهی فراوان نشان داده و به نقد داخلی آن این همه اهتمام نورزیده اند، آنان نقد حدیث از نظرگاه جرح و تعدیل راویانش را به کرانه رسانده، راویان حدیث را از این زاویه که ثقه اند یا غیرثقه نقد کرده و اندازه وثاقت و رتبه آنان از این جهت را روشن ساخته اند و در اینکه آیا راوی با آن کسی که از او نقل می کند دیدار داشته است یا نه بحث کرده و حدیث را از این نظر به حدیث صحیح و حسن و ضعیف، و یا مرسل و منقطع، و شاذ و غریب و همانند آن دسته بندی کرده اند، امابا این همه بدین اندازه در نقد داخلی حدیث پیش نرفته و بدین نپرداخته اند که آیا متن حدیث باواقعیت انطباق دارد یا نه.

ادلبی چنین ادامه می دهد: آنان، همچنین، چندان به عوامل سیاسی که می توانسته انگیزه بر ساختن حدیث باشد نپرداخته اند، ما هیچ نمی بینیم در احادیثی که حکومت اموی، عباسی یا علوی را تاءیید می کند چندان تردیدکرده، یا به بررسی کامل شرایط اجتماعی دوران پیامبر(ص ) و خلفای راشدین یا خلیفگان اموی وعباسی و اختلاف به وجود آمده در ان روزگاران دست یازیده باشند تا از این رهگذر دریابند که آیاحدیث با شرایط اجتماعی و محیطی که در آن صادر شده است سازگاری دارد یا نه.

عالمان پیشین به انگیزه ه، شرایط و شخصیت راوی و همچنین انگیزه هایی که می توانسته است او را بر جعل حدیث بدارد چندان توجهی نکرده اند.

ادلبی پس از این سخنان بدین می پردازد که اگر آنان چندان که بایست به نقد متن روی می آورند و همان اندازه که در نقد نوع نخست پیش رفتند در این گونه نقد نیز پیش می رفتند، حقیقت وضع احادیث فراوانی آشکار می گردید، همانند احادیث منقبت که درستایش اشخاص، قبایل، پیروان آیین ها و جایها روایت شده و سودبردگان از این گونه احادیث در جعل آنها بر همدیگر پیشی جسته اند و بخش عمده ای از کتب حدیث را نیزاز آن خود کرده است ادلبی پس از این، سخن ابن خلدون رانقل می کند که گفته است: برای مورخان ومفسران اشتباهات فراوانی در نقل حکایتها و رخدادها پیش آمده است، از آن روی که تنها به نقل هر حدیث، سره و ناسره، بسنده کرده و این احادیث را نه بر محک اصول وضوابط حدیث زده، نه آنها را با همانندهایشان مقایسه کرده و نه آنها را با ترازوی حکمت و درست اندیشی و با اصول آگاهی از جوهره موجودات سنجیده و نه خرد وآگاهی را در این باره بر کرسی داوری نشانده اند، و به همین دلیل از حق دور شده و دربیابان پندارهای نادرست سرگردان شده اند [۲۶].

در ظهرالاسلام احمد امین آمده است: یکی از انتقادهای دیگر بر پیشینیان این است که بیش از توجه به متن به سند اهتمام ورزیده اند، گاه پیش آمده که در سند حدیث تدلیسی ماهرانه و کاملا پنهان وجود دارد، و به همین دلیل [ بی آن که این تدلیس را کشف کنند ] حدیث را می پذیرند، در حالی که عقل و واقعیت آن را بر می تابد.

گاه حتی چنین حدیثهایی را برخی از مورخان حدیث صحیح می شمرند، تنها بدان دلیل که جرح وایرادی در سند آن نیافته اند بخاری و مسلم نیز هر دو از این کاستی بر کنار نیستند درحالی که شاید اگر این حدیثها بر محک اصول بنیادهای اسلام سنجیده شود هیچ با آنهاسازگاری نکند، هر چند سندهایی صحیح باشد [۲۷].

چکیده سخن آن که هیچ نمی توان برای اطمینان یافتن از درستی یک حدیث تنها به نگریستن در سند آن بسنده کرد، بلکه می بایست در متن حدیث هم نگریست تا از همه آفتها و مایه های تردید بر کنار باشد.

تنها در این هنگام که سند حدیث صحیح و در عین حال متن آن نیز سالم و بر کنار از آفتها و کاستیها باشد می توان آن را حدیث صحیح خواند.

می توان از زندگانی روزانه مثالی آورد: اگر کسی به نقل از دیگری برای شما خبری بیاورد نخستین چیزی که به ذهنتان می رسد این است که با توجه به وضعیت، امانتداری، خوی و برخورد آن شخص و دیگر ملاکهایی که لازم می دانید از صدق و راستگویی اواطمینان یابید.

پس از این اطمینان، خود خبر را می نگرید و آن را با همه گفته ها و کرده ها ودیگر شرایط و قراین گوینده خبر می سنجید و اگر همه عوامل و جوانبی که مؤثر می دانیدهمنواخت به نظر آید در راستی آن خبر و اطمینان بدان هیچ تردید نمی کنید، اما اگر به چنین نتیجه ای نرسید حق دارید در پذیرش خبر تاءمل کنید، نه از آن روی که در راستی شخص تردید کرده اید که راستی او را از پیش می دانید بلکه از آن روی که شبهه ای درخود خبر برایتان حاصل آمده است، شبهه ای که می تواند به احتمال خطا یا فراموشی ازناحیه آن شخص یا به رازی نه چندان روشن در متن برگردد.

با پیش آمدن چنین وضعیتی احتمالا در پذیرش خبر درنگ می ورزیم تا هنگامی که از راستی آن اطمینان یابیم.

البته در این حالت بیدرنگ به دروغ بودن خبر نیز حکم نمی کنیم، چه، انجام این کار تهمت زدن بر کسی است که صرف نظر از این خبرش او را راستگو می دانسته و به او اطمینان داشته ایم.

وصفی همانند این نمونه، برای عالمان حدیث در مورد احادیث پیامبر اکرم (ص ) رخ داده است [۲۸].

سید مرتضی، از عالمان گرانقدر شیعه در پاسخ آنچه درکافی درباره قدرت خداوندروایت شده است می گوید: بدان، پذیرش همه آنچه در روایات آمده واجب نیست، چه، روایتهای نقل شده در کتابهای شیعه و نیز کتابهای همه مخالفان ما در بردارنده گونه هایی از خطا و انواعی از نادرستی است، از محالی که تصور آن نشاید، تا باطلی که دلیل بر بطلان و نادرستی آن دلالت دارد، همانند تشبیه، جبر، رؤیت، و ثابت دانستن صفات قدیم، از همین روی واجب است حدیث با سنجیدن به محک عقل نقد شود وپس از آن که از این نقد ایمن برون آمد بر ادله صحیحی همانند قرآن و آنچه همپایه آن است سنجیده شود و پس از این همه اگر بی اشکال ماند رواست که حق دانسته و راوی آن نیز راستگو شمرده شود.

چنین نیست که هر خبری بتواند حق باشد یا هر روایتی که ازطریق خبر واحد رسیده این یقین را در پی آورد که راوی راست گفته است [۲۹].

بدین سان در می یابیم نقد و وارسی متن حدیث ضرورتی گریزناپذیر است، چه این که واقعیت و منطق رخدادها می تواند نادرستی برخی از متون را آشکار سازد و فضای سیاسی یا بستر اجتماعی صدور حدیث هم، ناراستی برخی دیگر را.

اگر متن حدیث باشرایط و اوضاعی که متن در آن صادر شده، با محیطی که راوی در آن می زیسته، باوضعیت سیاسی و اجتماعی که در آن روزگار حاکم بوده و با انگیزه های نقل کنندگان آن سنجیده شود و دور از هر گونه گرایش طایفه ای یا منطقه ای بر اصول اسلام و فطرت بشری عرضه گردد، خود بر درستی یا نادرستی خویش گواهی خواهد داد و به آسانی خواننده بدین حقیقت راه خواهد یافت که بسیاری از احادیث با اثر پذیری از حکمرانان و پیروی از دیدگاههای فقهی و ایستار سیاسی آنان صادر یا برساخته شده و در عین حال برخی از همین احادیث در آثار بزرگان و پیشوایانمان همچنان بر جای مانده و کسی به نقد و بررسی آنهااز این زاویه نیازیده است.

از یاد نبرید که همان گونه که گفته شد نقد متن در دوران نخستین رواج داشته، برخی از تابعان نیز به همین شیوه برخورد کرده اند و در اثار فقیهان و محدثان نیزنمونه هایی از این گونه برخورد به چشم می آید.

برای نمونه اگر در این حدیث ابوهریره بنگریم که می گوید: وقتی به مسجد می روید به سان شتر زانو نزنید و دستان خود راپیش از زانوها بر زمین نهید[۳۰] خواهیم دید بخش آغازین با بخش پایانی آن ناسازگاری و نا همخوانی دارد، چه، اگر نمازگزار دستان خود را پیش از زانوها به زمین برساند به حالتی همانند زانو زدن شتر بر زمین خواهد نشست، زیرا شتر در آغازدستهای خود را بر زمین می زند و پاهای خود را خم نمی کند، و به هنگام برخاستن نیز درحالی که دستشان بر روی زمین است با پاها بلند می شود.

برخی از راویان از عایشه به نقل از رسول خدا(ص ) روایت کرده اند که فرموده است: حیض به عنوان یک کیفر بر زنان مقرر داشته شد.

این در حالی است که این روایت با روایت دیگر منقول از عایشه ناسازگاری دارد و افزون بر این، حیض برای همه زنان هست و هیچ ربطی به کیفر ندارد.

در حدیث است که چون عایشه با پیامبر(ص ) درراه حج بودند آن حضرت او را گریان دید.

پرسید: آیا عادت شده ای؟.

او گفت: آری.

فرمود: این چیزی است که خداوند بر همه دختران آدم قرار داده است، آنچه حاجیان انجام می دهند قضا کن [۳۱].

سخن دیگر همانند این در حدیث آن حضرت به ام سلمه نیز آمده است [۳۲].

در حدیث دیگری از ابوهریره از پیامبر نقل شده است که فرمود: خداوند خاک رادر روز شنبه آفرید، کوهها را در روز یکشنبه خلق کرد، درختان را در روز دوشنبه بیافریدو تا این که خلقت همه گیتی را در هفت روز بر می شمرد[۳۳].

این حدیث با صریح قرآن که در هفت آیه [۳۴] به خلقت جهان در شش روز تصریح می کند مخالف است.

بدین سان روشن می شود نقد دلالت و متن حدیث، شیوه ای است که عقل بدان می خواند، پیشینیان بدان عمل کرده اند، و سیره فقیهان و تابعین نیز بر همین بوده، و نه به زمانی ویژه اختصاص دارد و نه فقط رخصتی ویژه صحابه بوده است، چرا که آیین اسلام آیین فطرت و خرد است و امر و نهی رسیده در این آیین پیرو مصلحت و مفسده است واز همین روی هیچ معنا ندارد که شارع اجازه اجتهاد در احکام را ندهد.

البته سیطره دادن مطلق احکام عقل بر احادیث، با نبود تاءیید از قرآن یا سنت، کاری است که نه خداوند به آن خشنود است و نه شرع آن را پسندیده است، چه، احکام شرع اموری تعبدی و توقیفی و منابع این تشریع نیز چنین است: درباره قرآن، از آن روی که صدورش قطعی است سخنی نیست، اما سنت صدورش ظنی است و می بایست در سندو دلالت آن دقت و بررسی کرد، در بررسی متن آن، اوضاع و احوال سیاسی حاکم در آن روزگار را دید و حدیث را بر ترازوی اصول و بنیادهای ثابت اسلام سنجید.

هیچ دربررسی سند و دلالت حدیث نمی توان یکی از این دو جنبه را بر دیگری برتری داد، بلکه برای روشن شدن حقیقت یک حدیث باید به هر دو جنبه در کنار هم توجه داشت.

این که در این میان تنها نقد سندی حدیث آن هم بر پایه اصول خاص هر مذهب ودور از بررسی متن رواج داشته باشد، این نه به سود پژوهشگران و پویندگان حقیقت است و نه راه را برای رسیدن به یک نظام فقهی بایسته و مطلوب می گشاید.

افزون بر این که منتقدان متن بر این پندارند که کارشان از افراط و تفریط دور است و تسلیم کردن حدیث در برابر سیطره عقل، شریعت و آیین را از تعبد به احکام خداوند دور می سازد وسرانجام به معنای حکمران کردن هوسها در حوزه احادیث خواهد بود نه حاکمیت دادن به حدیث در حوزه عقل [۳۵].

البته همین گروه، در عین حال این را نمی پسندند که هر حدیثی که در مجموعه های حدیثی صحت آن ثابت شده ولی از دیگر سوی با اصول ثابت و پذیرفته شده شرع وفطرت انسان مخالف است پذیرفته شود، چه، اعتقاد به صحت این گونه احادیث و یقین دانستن صدور آنها از پیامبر اکرم (ص ) می تواند به دستاویزی برای بدخواهان اسلام بدل شود تا از رهگذر آن بر این آیین خرده گیرند.

برخی ا