خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه

ارائه‌ی فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه – تجربه‌ای خاص و متمایز!

پاورپوینتی حرفه‌ای و متفاوت:

فایل فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه شامل ۱۲۰ اسلاید جذاب و کاملاً استاندارد است که برای چاپ یا ارائه در PowerPoint آماده شده‌اند.

ویژگی‌های برجسته فایل فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه:

• طراحی خلاقانه و حرفه‌ای: فایل فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه به شما این امکان را می‌دهد که مخاطبان خود را با یک طراحی خیره‌کننده جذب کرده و پیام خود را به بهترین شکل انتقال دهید.
• سادگی در استفاده: اسلایدهای فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه به گونه‌ای طراحی شده‌اند که استفاده از آن‌ها بسیار آسان باشد و نیاز به تنظیمات اضافی نداشته باشید.
• آماده برای ارائه: تمامی اسلایدهای فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه با کیفیت بالا و بدون نیاز به ویرایش، آماده استفاده هستند.

کیفیت تضمین‌شده با دقت بالا:

فایل فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه با رعایت بالاترین استانداردهای طراحی تولید شده است. بدون نقص یا بهم‌ریختگی، تمامی اسلایدها آماده برای یک ارائه بی‌نقص و حرفه‌ای هستند.

نکته مهم:

هرگونه تفاوت احتمالی در توضیحات ممکن است به دلیل نسخه‌های غیررسمی باشد. نسخه اصلی فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه با دقت و حرفه‌ای تنظیم شده است.

همین حالا فایل فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه را دانلود کنید و ارائه‌ای حرفه‌ای و تأثیرگذار داشته باشید!

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل بیان روان شناختی بایدهای اخلاقی و اجتماعی حاکم اسلامی در مواجهه (رویارویی) با مطالبات پنهان وآشکار مردم از منظر حضرت امیر علیه السلام در نهج البلاغه :

مقدمه

ازآنجاکه اسلام آیین خاتم و مدعی حکومت جهانی است دارای تئوری حکومت دینی و اسلامی هست. یکی از مباحث اصلی مطرح در حکومت اسلامی، وظایف حاکم اسلامی است؛ و ازآنجاکه اکثریت قریب به اتفاق خُطب و نامه های کتاب وزین نهج البلاغه در زمان زمامداری هرچند کوتاه مدت امام علی علیه السلام صادرشده است رهبری که سرآمد و اسوه تمام حاکمان اسلامی، بلکه تمام حکام عالم هست. حاکمی که می فرماید: «أَیها النَّاسُ، إِنِّی وَ اللَّهِ مَا أَحُثُّکمْ عَلَی طَاعَهٍ إِلَّا وَ أَسْبِقُکمْ إِلَیهَا، وَ لَا أَنْهَاکمْ عنْ معْصِیهٍ إِلَّا وَ أَتَنَاهَی قَبْلَکمْ عَنْهَا»[۱] ای مردم! سوگند به خدا من شمارا به هیچ طاعتی وادار نمی کنم مگر آن که پیش از آن، خود عمل کرده ام و از معصیتی شمارا بازنمی دارم، جز آن که پیش از آن، ترک گفته ام. به همین جهت ضروری می نماید که وظایف رهبر جامعه اسلامی از منظر این حکیم الهی و قرآن ناطق برشماریم.

تحقیق و پژوهش دربار «حکومت و حاکمیت» سابقه ای طولانی دارد؛ و این موضوع از اساسی ترین محور گفتگوی اندیشمندان سیاسی از یونان باستان تاکنون بوده است. در این زمینه تألیفات فراوانی چاپ و منتشرشده است. گرچه پیشین تاریخی «حکومت و رهبری» در تاریخ سیاسی اسلام، به آغاز تثبیت پایه های حاکمیت پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم در مدینه و عصر خلافت امیرالمؤمنین علی علیه السلام بازمی گردد. امّا تاریخچ تبیین مفاهیم سیاسی و نظریه های حکومت دینی به صورت دانشگاهی در دور معاصر به بیش از یک صدوپنجاه سال گذشته برمی گردد.[۲] بااین حال تردیدی وجود ندارد که تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران پژوهش منسجم و مدوّن دربار اندیشه های سیاسی اسلام و مبانی آن، با محوریت اندیشه های سیاسی امام علی علیه السلام بندرت یافت می شود. استقرار حکومت دینی به رهبری بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی (ره) از یک سو و ابتکار به موقع و به جا مقام معظم رهبری در اعلام سال های ۷۹ و ۸۰ به عنوان سال امیرالمؤمنین علیه السلام، زمین مناسبی را برای صاحبان اندیشه و قلم فراهم آورد. تا تحقیقات ارزنده و پرمحتوایی را دربار اندیشه های سیاسی اسلام به ویژه از دیدگاه امیرالمؤمنین علیه السلام به جامع دینی و محافل علمی عرضه کنند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران جامع علمی کشور همواره تألیفاتی تحت عنوان کتاب مثل؛ حکمت و اصول سیاسی اسلام (علامه جعفری)، آیین کشورداری از دیدگاه امام علی علیه السلام (فاضل لنکرانی)، دلالت دولت (مصطفی دل شاد تهرانی) و… و مقالاتی همچون؛ ویژگی های حاکم اسلامی (محمدعلی بصیری)، وظایف حاکم اسلامی در نهج البلاغه (آقاجانی) و… بوده و در سال های اخیر هم شاهد کارهای بزرگ گروهی مانند دانش نامه امام علی علیه السلام (زیر نظر علی اکبر رشاد) و… هست. هم این ها از زاویه ای به مقول وظایف رهبری از نظرگاه نهج البلاغه نگریسته اند، ولی این نوشته بر آن است تا عمده مباحثی که در کتاب شریف نهج البلاغه در مورد وظایف حاکم اسلامی در برخورد با مردم آمده است را در حدّ وسع، در یکجا به پیشگاه صاحبان اندیشه عرضه بدارد.

ضرورت بررسی موضوع

رابطه متقابل حاکم و مردم، یکی از روابط متعدد اجتماعی و مهم ترین آن هاست و همچون تمام آن ها نیازمند حدودوثغور مشخص است تا با مراعات آن ها که در قالب قوانین و ضوابط مشخص می شود عدالت فراگیر در جامعه تحقق یابد. حضرت علی علیه السلام اصلاح این رابطه را سبب نیرومندی حق در جامعه و استحکام دین و گسترش عدالت در جامعه می داند. اگر در جامعه ادعای الکوگیری از امیر بیان و بندگی، حضرت امیر علیه السلام داریم، باید رفتار منش ایشان نصب العین مسئولین جامعه اسلامی باشد؛ و اجتهاد و خودمحوری در عملکرد جایگاهی نخواهد داشت؛ و حدود و وظایف هردو نهاد اجتماعی را در یک کلام بیان فرموده است. «فإِذا أَدَّت الرَّعیهُ إِلَی الْوالِی حقَّهُ وَ أَدَّی الْوالِی إِلَیها حقَّهَا عَزَّ الْحَقُّ بَینَهُمْ وَ قامَتْ مَناهِجُ الدِّینِ وَ اعْتَدَلَتْ مَعَالِمُ الْعَدْلِ»[۳] هنگامی که رعیت، حق والی را ادا کند و والی حق رعیت را ایفا نماید، میانشان حق والا می گردد و شیوه های دین داری پدیدار می شود و نشانه های عدالت پابرجا می گردد.

۱. واژه شناسی حاکم و حکومت

۱-۱. حاکم

حاکم در لغت به معنای قاضی، فرمانده و یکی از نام های خدای متعال است.[۴] همچنین به معنای، داور، فرمانروا، اجراکنند حکم، ریاست حکومت کشور را بر عهده داشتن[۵] یا متصدّی ادار یک ایالت و یا بخشی از آن را از جانب حکومت مرکزی هست.[۶]

بسیاری از فقهای امامیه مصداق حقیقی حاکم را امام معصوم می دانند؛ و یا کسی که از جانب او برای ولایت یا قضاوت منصوب شده است و به تصریح آن ها، مصداق واقعی حاکم در عصر غیبت فقیه جامع الشرایط است.[۷]

حاکم اسلامی کسی که بر جمعی از مسلمانان حکمران بود و عهده دار تدبیر شئون اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و دیگر ابعاد زندگی آن ها که به نظام سرپرستی آن ها مربوط است باشد.

این سمت در مکتب اسلام از اهمیتی خاص برخوردار است که نمای آن را قداست و معنویت و محتوا و درون آن را پدری بر رعیت تشکیل می دهد، حاکم اسلامی علاوه بر حسن تدبیر وامانت و درایت، بایستی واجد شرایط ویژه ای مانند دانش کافی به احکام اسلام و ملک عدالت و تقوا نیز باشد، زیرا حاکم خواه حاکم عام و یا حاکم خاص و سرپرست بلده و منطقه در حوز فرمان و قلمرو حکومتی خود متصدی شئون دینی و معنوی و نظارت بر سازمان قضائی و در مرکز حکومت عهده دار امامت جمعه و عیدین هست.

حاکم اسلامی در راستای اداره امور مملکت و سامان دادن مشکلات رعیت از جانب خداوند اختیاراتی به وی تفویض شده که ما امروز آن اختیارات را عناوین ثانویه و صلاحیت داشتن چنان اختیاراتی را ولایت و کسی را که دارای این سمت باشد والی یا ولی امر مسلمین، می شناسیم.[۸]

۱-۲. حکومت

حکومت در لغت، عبارت است از: فرمانروایی کردن، دولت، دستگاه دولتی، داوری کردن، قضاوت کردن، دستگاه حکومتی، حکم فرمایی هست.[۹] حکومت به معنای عام به دستگاه حاکمِ یا نظام حاکم بر یک کشور اطلاق می شود؛ و با اصطلاح «دولت» که به معنی کابینه و دستگاه اجرائی است تفاوت دارد.[۱۰] دولت در اصطلاح مدرن آن، عبارت از اجتماع انسان هایی است که در سرزمین خاصی ساکن اند و دارای حکومتی هستند که بر آن ها اعمال حاکمیت می کند. بر اساس این تعریف دولت، در معنای وسیع کلمه، دارای چهار رکن اساسی است؛ قلمرو یا سرزمین، جمعیت یا ملّت، حکومت (قوای سه گانه) و حاکمیت.[۱۱] حکومت کردن در وسیع ترین معنای خود به معنای فرمانروایی یا کنترل دیگران است.

وظایف حاکم در برابر مردم[۱۲]

۱. تعامل با مردم

۱-۱. آزادی فردی و اجتماعی

از منظر امام علی علیه السلام خداوند انسان را آزاد آفریده و اساس حکومت نیز باید بر همین اصل بنا شود. آزادی موردنظر امام علی علیه السلام امتیازی نیست که حاکمان به مردم زیردست خود واگذار کنند، بلکه انسان آزاد آفریده شده و در تمام مراحل زندگی خود آزاد است. حضرت علی علیه السلام می خواهد عزت نفس و احساس آزادی را به گونه ای در افراد جامعه ایجاد کند که هیچ کس خود را بنده و زیردست حُکام احساس نکند.

به عقید امام علی علیه السلام مردم باید خود را آزاد بدانند نه آزادی را حقی بشمارند که حاکمان جامعه لطف فرموده و به آن ها عطا کرده اند. منظور امام علی علیه السلام آزاد ساختن شخصیت و روح آزادگی افراد از قیدوبند ضعف و زبونی است آن حضرت قبل از آنکه به حُکام بگوید آزادی بدهید، به مردم می گوید آزاد هستید، زیرا خداوند شمارا آزاد آفریده است؛ آن امام همام در نامه ای به فرزند خود امام حسن علیه السلام می نویسد:

«لاَ تکنْ عَبْدَ غَیرِک وَ قَدْ جَعَلَک اللَّهُ حُرّا»[۱۳] برد دیگری مباش، که خدا تو را آزاد آفرید.

آزادی به مفهومی که در دیدگاه های امام علی علیه السلام وجود دارد عامل ایجاد تحولات، پیشرفت ها، انقلاب ها و تمدن ها بوده و جامعه را در جهت سازندگی و ترقی هدایت می کند. حقوق اجتماعی انسان بر اساس آن بناشده و انسان ها نقش و ارزش واقعی خود را بازمی یابد. حضرت علی علیه السلام در حکومت خود این نگرش از آزادی را در رأس برنامه های خود قرار می دهد به طوری که آثار و نتایج آن را در جامعه آن روز به وضوح مشاهده می کنیم. مولای متقیان برای آزادی که از مهم ترین حقوق مردم است در چارچوب اسلام هیچ گونه محدودیتی قائل نمی شود، مگر آنکه مصلحت جامعه و مردم حدومرزی را اقتضا نماید. سخنان آن حضرت بر این اساس بود که من به شما اجازه داده ام در کار خود آن گونه باشید که تشخیص می دهید به شرط آنکه به کسی آزار و ستمی روا ندارید.[۱۴] امام دریکی از خطبه های خود صریحاً اظهار می دارد: «لَیسَ لِی أنْ أحْمِلَکمْ عَلَی ما تَکرَهُونَ»[۱۵] من نمی توانم شمارا به راهی که دوست ندارید اجبار کنم.

در حکومت عدل علوی آزادی انتقاد، در حدّ اعلا بود. گاهی این اعتراضات چنان لحن تندی به خود می گرفت که از دایر ادب خارج می شد، ولی آن حضرت هیچ گاه ناراحت نمی شد و فقط با پاسخ منطقی طرف را قانع می کرد. روزی مالک اشتر به امام علی علیه السلام اعتراض کرد که چرا فرزندان عباس را به کار گمارده است؟ امام علیه السلام ضمن بیان دلایل آن و ارائه پاسخ مستدل فرمود؛ هم اکنون اگر افرادی لایق تر از آنان سراغ داری معرفی کن تا به حکومت منصوب نمایم. حتی امام علیه السلام از اعتراض مردم و بیان نظراتشان استقبال کرده و از آن ها می خواست تا از اظهارنظر صریح و بیان حق خودداری نکنند: «فَلا تکفُّوا عنْ مَقالَهٍ بِحَقِّ أوْ مَشُورَهٍ بِعَدْلٍ»[۱۶] از گفتن حق، یا مشورت در عدالت خودداری نکنید.

۱-۲. آموزش همگانی

آموزش همگانی یکی از مهم ترین عوامل زیر بنایی و بسترساز در امر قانون گرایی در اجتماع هست جهل یک آفت بزرگ اجتماعی است آن قدر بزرگ که آرمان یک جامعه را موظف به ورود به صحنه پذیرش مسؤولیت ها می کند. هیچ دردی بزرگ تر از آن متصور نیست که نادانان یک جامعه بر صدر نشینند و دانایان گوش عزلت گزینند. هنگامی که امام علی علیه السلام جامع جاهلی را توصیف می کند یکی از ویژگی های آن را چنین معرفی می نماید:

«وَ الناسُ فِی فِتَنٍ انْجَذَمَ فیهَا حبْلُ الدِّینِ وَ تَزَعزَعَتَ… بِأَرْضٍ عَالِمُهَا مُلْجَمٌ وَ جَاهِلُهَا مُکرَمٌ»[۱۷] خدا پیامبر اسلام صل الله علیه و آله و سلم را زمانی فرستاد که مردم در فتنه ها گرفتارشده، رشته های دین پاره شده و ستون های ایمان و یقین ناپایدار بود. در اصول دین اختلاف داشته و امور مردم پراکنده بود، راه رهایی دشوار و پناهگاهی وجود نداشت، … فتنه ها، مردم را لگدمال کرده و با سُم های محکم خود نابودشان کرده و پابرجا ایستاده بود. امّا مردم حیران و سرگردان، بی خبر و فریب خورده، در کنار بهترین خانه (کعبه) و بدترین همسایگان (بت پرستان) زندگی می کردند. خواب آن ها بیداری و سرمه چشم آن ها اشک بود، در سرزمینی که دانشمند آن لب فروبسته و جاهل گرامی بود.

امام علی علیه السلام در آموزش و تربیت به یاران و اصحاب خود از مسائل اعتقادی و اخلاقی گرفته و روش جنگیدن و مبارزه و حتی شیو نگارش و کتابت و زیبایی خط اهتمام می ورزید. برخی از علوم همانند علم فقه، تفسیر قرآن و علم نحو از ایشان نشأت گرفته است.[۱۸] و فصاحت و بلاغت ایشان نه تنها در همان دوران بر روی معاصران تأثیر گذاشت بلکه کلام و سخن بسیاری از ادیبان آینده از آن مایه گرفتند.[۱۹]

۳-۱. رفق و مدارا[۲۰]

رفق در لغت به معنی نرمی و مدارا، آنچه از آن کمک بگیرید، سود و نفع، نرمی در کار و نیکوکاری و نیکوئی هست.[۲۱] هیچ عاملی مثل رفق و مدارا نمی تواند پیوندی عمیق و اصیل میان حاکم و مردم ایجاد کند و همراهی آنان را تضمین نماید. حاکمان جز با نرمی و ملایمت نمی توانند، فاصله های میان خود و مردم را بردارند، در اعماق دل آن ها نفوذ کرده، آنان را با خود همراه نمایند. امیرالمؤمنین علیه السلام به کارگزاران خود توصیه می فرمود که در ادراه امور جامعه و تعامل با مردم، اصل رفق و مدارا و مهربانی را ملاک قرار دهند و حتی الامکان از برخورد شدید و تند بپرهیزند. ایشان در نامه ای به یکی از کارگزاران خود می نویسد:

«وَأَرفقْ مَا کانَ الرِّفْقُ أَرْفقَ، وَاعتَزِمْ بِالشِّدَّهِ… وَ اخفَض للرّغِیّهِ جَنَاحَکَ، وَابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَک»[۲۲] مادام که مدارا کردن بهتر است مدارا کن؛ اما در آنجا که جز شدت عمل تو را بی نیاز نمی کند تصمیم به شدت بگیر. پروبالت را برای مردم بگستران و با چهره گشاد با آن ها روبه رو شو.

۴-۱. مشورت کردن

مشورت در لغت عبارت است از تبادل کردن دو یا چند نفر با یکدیگر به منظور یافتن راه حل یا تصمیم گیری درباره موضوعی و همچنین به معنی شور، رایزنی، نصیحت، پند و اندرز نیز هست.[۲۳] مشورت در اداره امور و پرهیز از خودرأیی از مؤکدترین کارها درراه و رسم حاکمیتی امیر مؤمنان است. آن حضرت همچون رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم باوجود برخورداری از مقام عصمت و طهارت و باآنکه ازنظر علم و دانش، عقل و خردمندی و تدبیر و سیاستمداری در مرتبه ای قرار داشت که او را از آراء و نظرات دیگران بی نیاز می ساخت اما پیوسته مشورت می کرد و به کارگزاران خود می آموخت که چنین کنند. امام علی علیه السلام در نامه ای که به سران سپاه خود مرقوم کرده، می نویسد: «أَلاَ وَ إِن لَکمْ عِنْدِی… أمْرا إِلا فِی حُکمٍ»[۲۴] آگاه باشید حق شما بر من آن است که جز اسرار جنگی هیچ رازی را از شما پنهان ندارم و کاری را جز حکم شرع، بدون مشورت با شما انجام ندهم.

امیر مؤمنان علیه السلام هیچ حامی و پشتیبانی را در اداره امور چون مشورت نمی دانست و دراین باره فرموده است:

«لا ظَهِیرَ کالْمُشَاوَرَهِ»[۲۵] هیچ پشتیبانی استوارتر از مشورت کردن نیست.

و نیز فرمود:

«لاَ مُظَاهَرَهَ أوْثَقُ مِنَ مشَاوَرَهٍ»[۲۶] پشتیبانی مطمئن تر از مشورت کردن نیست.

برای مشورت در هر امر، باید از مشاورانی مناسب و صاحب اهلیت بهره گرفت. به طورکلی مدیر باید باکسانی مشورت کند که متصّف به خداترسی، پروا پیشگی، راز داری و شجاعت باشند و از خردی نیکو و تجربه ای پربار برخوردار باشند و با اشخاص ترسو، حریص، دروغ گو، جاهل، احمق و کسانی که زمام احساسات خویش را در دست ندارند، نباید مشورت کرد. امیرالمؤمنین علیه السلام در عهدنامه خود به مالک اشتر چنین نوشته است: «وَ لاَ تدْخِلَنَّ فی مشُورَتِک بَخِیلاً… یجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ باللَّهِ»[۲۷] بخیل را در مشورت کردن دخالت نده، که تو را از نیکوکاری بازمی دارد و از تنگدستی می ترساند. ترسو را در مشورت کردن دخالت نده، که در انجام کارها روحیه تو را سست می کند. حریص را در مشورت کردن دخالت نده، که حرص را با ستمکاری در نظرت زینت می دهد. همانا بخل و ترس و حرص، غرایز گوناگونی هستند که ریشه آن ها بدگمانی به خدای بزرگ است

۱-۵. پاسخگویی به مردم

به عقید امیرالمؤمنین علی علیه السلام در یک نظام سیاسی مطلوب حاکمان و کارگزاران سؤال از خود را قانونی دانسته و هرلحظه برای پاسخگویی به مردم حتی در مورد کوچک ترین مسائل آماده اند. اگر مردم کوچک ترین بدگمانی نسبت به حاکمان و انجام وظایف آنان بردند حاکمان و کارگزاران باید با پیش قدمی در میان مردم حاضرشده و به شبهات موجود پاسخ گفته و مسائل را روشن نمایند. امام علی علیه السلام خطاب به حاکم مصر می نویسد:

«إِنْ ظَنَّتِ الرَّعِیهُ بک حیفاً… حاجَتَک مِنْ تَقْوِیمِهِمْ عَلَی الْحَقِّ»[۲۸] هر گاه رعیت بر تو بدگمان گردد، عذر خویش را آشکارا با آنان در میان بگذار و با این کار از بدگمانی نجاتشان ده، که این کار ریاضتی برای خودسازی تو و مهربانی کردن نسبت به رعیت است و این پوزش خواهی تو آنان را به حق وا می دارد.

این اقدام رهبران جامعه موجب رفع اتهام از آنان شده و از سوی دیگر مردم نسبت به نظام سیاسی جامعه خود احساس آرامش و اطمینان بیشتری می نمایند و درنتیجه مهر و محبت بین نخبگان سیاسی و مردم افزایش می یابد.

۲. تأمین امنیت[۲۹]

خلیل بن احمد در العین امن را به ضد ترس و خوف معنا کرده و مأمن را موضع بدون ترس دانسته است.[۳۰] آنچه از مجموع دیدگاه اهل لغت به دست می آید این که امنیت به معنای آرامش، نترسیدن، وحشت نداشتن و اضطراب نداشتن است.[۳۱]

امام علی علیه السلام امنیت را نعمتی گوارا می داند که سرمنشأ رفاه زندگی و آسایش شهروندان است. امنیت واقعی مبتنی بر نظم و قانون الهی همواره مورد تأکید امام علی علیه السلام و از اهداف و آرمانه ای عالی ایشان بوده است. آن حضرت به خاطر ضرورت وجود امنیت و قدرتی نظم پذیر معتقد به محال بودن عدم وجود حکومت هستند؛ و حتی حکومت بد و قوانین نامطلوب را، از هرج ومرج و بی قانونی بهتر و آسیب و تباهی اش را کمتر می داند، زیرا در برابر بی قانونی و هرج ومرج تمام راه های نجات مسدود و کلی امور و حدود تعطیل و فتنه طولانی حاکم می شود. امیر مؤمنان عدم وجود نظم اجتماعی و قانون مداری و به دنبال آن عدم برقراری امنیت را از اسارت انسان در چنگال حیوانی درنده بدتر می داند و می فرماید:

«پیشوای دادگر از باران پیوسته (که همه چیز را بارو می کند) بهتر است و جانور درنده و آدم خوار از فرمانروای ستمگر بهتر است و فرمانروای بیدادگر از ادام هرج ومرج نیکوتر است».[۳۲]

امام علی علیه السلام فراهم کردن امنیت همه جانبه را مقصدی اساسی می دانست که در سای آن رشد و تعالی مردمان سامان می یابد. آن حضرت در این مورد می فرماید:

«اللَّهُمَّ إِنَّک تَعْلَمُ… وَ تُقَامَ الْمعَطَّلَهُ منْ حُدُودِک»[۳۳] خدایا تو می دانی که جنگ و درگیری ما برای به دست آوردن قدرت و حکومت و دنیا و ثروت نبود، بلکه می خواستیم نشانه های حق و دین تو را به جایگاه خویش بازگردانیم و در سرزمین های تو اصلاح را ظاهر کنیم تا بندگان ستمدیده ات در امن وامان زندگی کنند و قوانین و مقررات فراموش شده تو بار دیگر اجرا گردد.

امنیت از منظر امام علی علیه السلام ابعاد گوناگونی دارد که در اینجا به برخی از آن ها اشاره می شود.

۲-۱. امنیت عمومی

امیر مؤمنان علی علیه السلام معتقد بودند که هم مردم حتی غیرمسلمانان نیز باید از امنیت برخوردار باشند. آن حضرت در دستورالعملی به یکی مأموران حکومتی خود می نویسد: «وَ لَا تَمَسُّنَّ مَالَ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ مُصَلٍّ… فَیکونَ شَوْکهً عَلَیهِ»[۳۴] و به مال کسی «نمازگزار باشد، یا غیرمسلمانی که در پناه اسلام است» دست اندازی نکنید، جز اسب یا اسلحه ای که برای تجاوز به مسلمان ها به کار گرفته می شود. زیرا برای مسلمان جایز نیست آن ها را در اختیار دشمنان اسلام بگذارد تا نیرومندتر از سپاه اسلام گردند.

آن ولی خدا در این بیان مرز آزادی و امنیت عمومی شهروندان را نیز معلوم کرده اند و آن مرز تا جایی است که امنیت نظام و مردم به خطر نیفتد.

۲-۲. امنیت اقتصادی

اقتصاد در لغت

از ماده قصَدَ در معنای رفتن، روان شدن، قصد چیزی یا کسی را کردن، خواستن، نیت کردن، در اندیشه کاری بودن و امثال آن به کار رفته است.[۳۵] همچنین اقتصاد به معنای اعتدال و میانه روی نیز آمده است.[۳۶] خلیل بن احمد فراهیدی در کتاب «العین» در بیان مفهوم «اقتصاد» گفته است: قصد به معنای استقامه الطریق، یعنی پایداری در راه است. میانه روی در زندگی اقتصادی آن است که نه اسراف کند و نه «تقصیر» و سخت گیری.[۳۷] راغب در مفردات می گوید: «اقتصاد به معنای اعتدال در امور است بدون افراط و تفریط به تناسب هر موضوع» همچنین در لسان العرب، عمده معنای «اقتصاد» همان اعتدال و میانه روی ذکر شده است.[۳۸] در آیه «وَاقْصِدْ فِی مَشْیک[۳۹]» نیز به همین معنی آمده است.

اقتصاد در اصطلاح

اقتصاد در اصطلاح علم اقتصاد به عنوان دانش بررسی رویدادهای اقتصادی در زمینه تولید، توزیع و مصرف به کار می رود.[۴۰]

از نگاه امام علی علیه السلام مردم باید دربار اموال و دارایی های مشروع خود امنیت و آرامش خاطر داشته باشند. هنگامی که عبدالله بن زمعه که یکی از یاران ایشان بود به نزد حضرتش آمد و مالی طلب کرد. حضرت چنین پاسخش داد:

«إِنَّ هَذَا الْمَالَ لَیسَ لِی وَ لَا لَک وَ… أَیدِیهِمْ لَا تَکونُ لِغَیرِ أَفْوَاهِهِمْ»[۴۱] این اموال که می بینی نه مال من و نه از آن توست، غنیمتی گردآمده از مسلمانان است که با شمشیرهای خود به دست آوردند، اگر تو در جهاد همراهشان بودی، سهمی چو نان سهم آنان داشتی، وگرنه دسترنج آنان خوراک دیگران نخواهد بود.

۲-۳. امنیت اجتماعی

از وظایف اساسی حاکم اسلامی تأمین امنیت جان و مال و حیثیت افراد هست. امام علی علیه السلام در خطبه ها و نامه های مختلف به اهمیت این بعد از امنیت تأکید کرده و تأمین آن را یکی از وظایف حاکمیت می داند آن حضرت آن را از اهداف اصلی حکومت خود می شمارد و می فرماید:

«اللَّهُمَّ إِنَّک تَعْلَمُ أَنَّهُ لَمْ یکنِ الَّذِی… وَ تُقَامَ الْمُعَطَّلَهُ مِنْ حُدُودِک»[۴۲] خدایا تو می دانی که جنگ و درگیری ما برای به دست آوردن قدرت و حکومت و دنیا و ثروت نبود، بلکه می خواستیم نشانه های حق و دین تو را به جایگاه خویش بازگردانیم و در سرزمین های تو اصلاح را ظاهر کنیم تا بندگان ستمدیده ات در امن وامان زندگی کنند و قوانین و مقررات فراموش شده تو بار دیگر اجرا گردد.

امیرالمؤمنین امنیت اجتماعی را برای تمام مردم و حتی شهروندان غیرمسلمان که در پناه حکومت اسلامی به سر می برند را نیز ضروری می داند آن حضرت اتفاقی که در اثر سستی و عدم فرمان برداری از امام علیه السلام افتاده بود یارانش را توبیخ می کند و می فرماید:

«أَلا وَ إِنِّی قَدْ دَعَوْتُکمْ إِلَی قِتَالِ هَؤُلاءِ الْقَوْمِ… مَا نَالَ رَجُلًا مِنْهُمْ کلْمٌ وَ لا أُرِیقَ لهُم دَمٌ»[۴۳] آگاه باشید من شب و روز، پنهان و آشکار، شمارا به مبارزه با شامیان دعوت کردم و گفتم پیش از آن که آن ها با شما بجنگند با آنان نبرد کنید، به خدا سوگند، هر ملّتی که درون خانه خود مورد هجوم قرار گیرد، ذلیل خواهد شد… به من خبر رسیده که مردی از لشکر شام به خانه زنی مسلمان و زنی غیرمسلمان که در پناه حکومت اسلام بوده واردشده و خلخال و دستبند و گردن بند و گوشواره های آن ها را به غارت برده، درحالی که هیچ وسیله ای برای دفاع، جز گریه و التماس کردن، نداشته اند…

<