خرید و دانلود فایل پاورپوینت کامل بررسی تاریخی حضور و شهادت حضرت علی اکبر(ع) در مقتل های عاشورا

دانلود و استفاده از فایل پاورپوینت کامل بررسی تاریخی حضور و شهادت حضرت علی اکبر(ع) در مقتل های عاشورا – تجربه‌ای بی‌نظیر در ارائه!

پاورپوینتی شیک و استاندارد:

فایل فایل پاورپوینت کامل بررسی تاریخی حضور و شهادت حضرت علی اکبر(ع) در مقتل های عاشورا شامل ۱۲۰ اسلاید طراحی‌شده با دقت بالا است که کاملاً آماده برای ارائه یا چاپ در PowerPoint می‌باشد.

چرا فایل فایل پاورپوینت کامل بررسی تاریخی حضور و شهادت حضرت علی اکبر(ع) در مقتل های عاشورا گزینه‌ای عالی است؟

• گرافیک حرفه‌ای و جذاب: اسلایدهای فایل پاورپوینت کامل بررسی تاریخی حضور و شهادت حضرت علی اکبر(ع) در مقتل های عاشورا با طراحی مدرن و چشم‌نواز، پیام شما را به بهترین شکل منتقل می‌کنند.
• کاربری آسان: ساختار این پاورپوینت به‌گونه‌ای است که استفاده از آن بدون نیاز به تغییرات پیچیده ممکن باشد.
• آماده استفاده: تمامی اسلایدهای فایل پاورپوینت کامل بررسی تاریخی حضور و شهادت حضرت علی اکبر(ع) در مقتل های عاشورا از قبل تنظیم‌شده و بدون نیاز به ویرایش، قابل استفاده هستند.

تضمین کیفیت و دقت بالا:

این مجموعه بر اساس بالاترین استانداردهای طراحی ساخته شده است و کاملاً منسجم و بدون اشکال، مناسب برای ارائه‌های حرفه‌ای می‌باشد.

نکته قابل توجه:

برخی نسخه‌های غیررسمی ممکن است تغییراتی داشته باشند. این نسخه اصلی فایل پاورپوینت کامل بررسی تاریخی حضور و شهادت حضرت علی اکبر(ع) در مقتل های عاشورا با دقت و کیفیت بالا طراحی شده است.

همین حالا فایل فایل پاورپوینت کامل بررسی تاریخی حضور و شهادت حضرت علی اکبر(ع) در مقتل های عاشورا را دریافت کنید و یک ارائه بی‌نظیر داشته باشید!

بخشی از متن فایل پاورپوینت کامل بررسی تاریخی حضور و شهادت حضرت علی اکبر(ع) در مقتل های عاشورا :

مقدمه

یکی از مصیبت های بزرگ و تلخ واقعه عاشورا، شهادت حضرت علی اکبر(ع) است که غم بزرگی را برای امام حسین(ع) بر جای گذاشت تا جایی که امام(ع) بعد از شهادت ایشان فرمود: «عَلَی الدُّنْیَا بَعْدَکَ الْعَفَا»، «پسرم! دیگر پس از تو خاک بر سر دنیا و زندگی دنیا» (ابن طاووس، ۱۳۴۸: ؛ مفید، ۱۴۱۳: / ). این سخن امام(ع) نشان دهنده تربیت درست در خانواده ارزشی و منزلت بزرگ ایشان است. حضرت علی اکبر(ع) شبیه ترین مردم به پیامبر اکرم(ع) و بهترین الگوی مناسب برای جوانان نسل امروزی در مسائل گوناگونی مانند تربیت دینی، بصیرت و دانش، اراده و همت بالا، صبر و استقامت، حق مداری، اخلاص و مانند اینها است.

این جستار با روش توصیفی و تحلیل در منابع کتابخانه ای به بررسی ویژگی های شخصیتی حضرت علی اکبر(ع) از آغاز تا شهادت بر اساس منابع معتبر تاریخی و متون مقاتل عاشورا می پردازد و درصدد پاسخگویی به سؤالات زیر است: آیا حضرت علی اکبر(ع) ازدواج کرده است؟ آیا خواب انبیاء و اولیای الهی حجت است؟ اولین فردی که از اهل بیت(ع) عازم میدان نبرد شد، کیست؟ مقصود از «ثقل الحدید أجهدنی» در کلام حضرت علی اکبر(ع) چیست؟ آیا ماجرای مکیدن زبان حضرت علی اکبر (ع) توسط امام حسین(ع) در کربلا درست است؟

مفهوم شناسی مقتل

مقتل به معنای جای کشتن و زمینی که در آنجا کسی کشته شده باشد (محلّ قتل) و یا همان قتلگاه است (دهخدا؛ معین، ذیل مدخل). با توجه به معنای لغوی، مقتل امام حسین(ع) به کتاب هایی گفته می شود که به شرح ماجرای شهادت و مصیبت امام حسین(ع) و شهدای کربلا و واقعه عاشورا می پردازند. بنابراین مقتل هم به معنای محلّ قتل است، هم کتابی که دربار شرح قتل حسین بن علی(ع) و واقع کربلا نوشته شده باشد. در الذریعه کتاب های مقتل که به حادثه کربلا پرداخته اند، آورده شده است (آقابزرگ تهرانی، ۱۴۰۳: ۲۲/ ۲۱-۲۹). نگارش مقتل نویسی با انگیز زنده نگهداشتن یاد حادث عاشورا و شهدای کربلا، از صدر اسلام تا کنون است (محدثی، ۱۳۷۶: ). براین اساس بخش مهمی از تاریخ نویسی در حوزه های شیعی در چند سده اخیر، مقتل نویسی است (نک. جعفریان، ۱۴۲۳: ۳۶-۳۸).

معرفی حضرت علی اکبر(ع)

الف) ولادت

تاریخ ولادت علی اکبر(ع) در کتاب های مقاتل محل اختلاف است. در مقاتل الطالبیین، زمان ولادت ایشان دوره خلافت عثمان ذکر شده اما سال ولادت نیامده است (ابو الفرج اصفهانی، ۱۴۱۹: ). حسام الدین محلی (۱۴۲۳: ۱/ ۲۰۱)، از علمای مشهور یمن که در سال ۶۵۲ قمری به شهادت رسید، در کتاب الحدائق الوردیه می گوید؛ حضرت علی اکبر (ع) دو سال از خلافت عثمان باقی مانده، متولد شد. عثمان در سال ۳۵ قمری فوت کرد، بنابراین حضرت علی اکبر (ع) بنابر نقل کتاب الحدائق الوردیه سال ۳۳ قمری متولد شد. صاحب اعیان الشیعه سال ولادت ایشان را یا قمری (امین، ۱۴۰۳: ۸/ ۲۰۶) و مقتل مقرم (۱۴۲۶: ۲۶۷)، یازدهم شعبان سال قمری ثبت کرده اند.

ب) شهادت

اینکه حضرت علی اکبر (ع) سال ۶۱ هجری در واقعه کربلا به همراه امام حسین(ع) به شهادت رسید، شک و تردیدی وجود ندارد (ابومخنف، ۱۴۱۷: ۲۴۱؛ مصعب، ۱۹۹۹: ۵۷؛ مجلسی، ۱۳۸۹: ؛ ابوالفرج اصفهانی، ۱۴۱۹: ؛ مقرم، ۱۴۲۶: ؛ ابن رسان، ۱۴۰۶: ؛ ابن نما، ۱۴۰۶: ). اما در مورد سن شهادت ایشان اختلاف است. برخی سن ایشان را ۱۸ سال آورده اند (اخطب خوارزم، ۱۳۸۱: / ؛ ابن شهرآشوب، ۱۳۷۹: ۴/ ۱۰۹). شیخ مفید (۱۴۱۳: ۲/ ۱۰۶) سن را ۱۹ سال و مقرم (۱۴۲۶: ۲۶۷) سال بیان کرده اند. مثیر الاحزان، سن شهادت را درست و دقیق نقل نکرده و گفته سن ایشان بیشتر از ۲۰ سال است (ابن نما، ۱۴۰۶: ). علامه مجلسی (۱۳۸۲: ۶۸۰) می گوید، در آن وقت ۱۸ سال از عمر شریفش گذشته بود و بیست و پنج سال نیز گفته اند، و اوّل اصحّ است.

دلیل این پراکنده گویی و اختلاف نظر، بخاطر عدم اطلاع دقیق و درست از ولادت ایشان می باشد.

ج) مادر

در کتاب نسب قریش، نام مادر حضرت علی اکبر(ع)، آمنه نوشته شده است (مصعب، ۱۹۹۹: ۵۷) در حالی که سایر مورخان و مقتل نویسان نام مادر ایشان را لیلی بنت أبی مره بن عروه ذکر کرده اند (ابومخنف، ۱۴۱۷: ۲۴۱؛ فرهاد میرزا، ۱۳۸۱: / ؛ شاوی، ۱۳۸۶: /؛ ابن رسان، ۱۴۰۶: ؛ ابوالفرج اصفهانی، ۱۴۱۹: ).

د) ازدواج

برخی از مقتل نویسان و تاریخ نگاران که به موضوع ازدواج علی اکبر(ع) پرداخته اند، معتقدند حضرت، ازدواج نکرده و نسلی از ایشان باقی نمانده است (ابوالفرج اصفهانی، ۱۴۱۹: ؛ علوی، ۱۴۲۲: ۲۸۱). برخی دیگر با استناد به برخی روایات و زیارات که در ادامه می آید قائلند که ایشان ازدواج کرده و صاحب نسل است. حسام الدین حمید بن احمد محلی از علمای بنام یمن، متوفای سال ۶۵۲ قمری از قائلین آن است (محلی، ۱۴۲۳: ۱/ ۲۰۱). شاوی در کتاب مع الرکب الحسینی من المدینه إلی المدینه (شاوی، ۱۳۸۶: ۴/ ۳۶۴)؛ شیخ عباس قمی در کتاب نفس المهموم (قمی، ۱۳۷۹: ) گروهی از نویسندگان در موسوعه الإمام الحسین (۱۳۷۸: / ) این نظریه را پذیرفته اند. حتی همسر ایشان را أمّ ولد ذکر کرده اند.

۱. حمیری در قرب الإسناد نقل می کند، راوی از امام رضا(ع) پرسید: آیا کسی می تواند و جایز است با ام ولد (کنیز) پدر خانمش، ازدواج کند؟ حضرت در پاسخ فرمودند: اشکال ندارد. سپس پرسید، از پدرت شنیدم که فرمود امام سجاد(ع) علاوه بر ازدواج با دختر امام حسن(ع) با ام ولد (کنیز صاحب فرزند) ایشان نیز ازدواج کرد؟ امام(ع) فرمودند: «لَیْسَ هُوَ هَکَذَا، إِنَّمَا تَزَوَّجَ عَلِیُّ بنُ الْحسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلَامُ ابْنَهً لِلْحَسَنِ عَلَیْهِ السَّلَامُ وَ أُمَّ وَلَدٍ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ الْمَقْتُولِ عِنْدَکُمْ؛ این طور که گفتی، نیست؛ امام سجاد(ع) با دختر امام حسن(ع) ازدواج کرد و با ام ولد (کنیزِ صاحب فرزند) برادرش علی بن الحسین که در کربلا کشته شد، ازدواج نمود» (حمیری، ۱۴۱۳: ۳۶۹-۳۷۰).

۲. در فرازی از زیارت امام حسین(ع) که ابوحمزه ثمالی از امام صادق(ع) نقل کرده، آمده است: «… ثُمَّ صرْ إِلَی قبْرِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فَهُوَ عنْدَ رِجلِ الْحُسَیْنِ…. ثُمَّ ضَعْ خَدَّکَ عَلَی الْقَبْرِ وَ قُلْ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکَ یَا أَبَا الْحَسَنِ ثَلَاثاً بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی…؛. .. سپس به طرف قبر علی بن الحسین بگرد، آن جناب پائین امام حسین(ع) می باشد.. .. سپس صورت بر قبر بگذار بگو: خدا تو را رحمت کند ای ابالحسن، پدر و مادرم فدایت…» (ابن قولویه، ۱۳۵۶: ۲۴۰؛ مجلسی، ۱۴۰۳: ۹۸/ ۱۸۶). و یا در فرازی دیگر از این زیارت آمده است: «… صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکَ وَ عَلَی عِتْرَتِکَ وَ أَهْلِ بیْتِکَ وَ آبائِکَ وَ أَبْنَائِکَ وَ أُمَّهَاتِکَ الْأَخْیَارِ؛ رحمت بفرستد خدا بر تو و بر دودمان و عترت و خاندان و پدران و فرزندان و مادران نیک و خوب تو» (ابن قولویه، ۱۳۵۶: ۲۳۹- مجلسی، ۱۴۰۳: ۹۸/ ۱۸۶). از عبارات أَبَا الْحَسَنِ، أَبْنَائِکَ و عِتْرَتِکَ استفاده می شود که حضرت علی اکبر(ع) دارای فرزند بوده است.

معنای عترت

عترت در لغت به معنای خویشاوندان نزدیک، خصوصی و ذرّیه است (ابن اثیر، ۱۳۶۷: ۳/ ۱۷۷). در مجمع البحرین آمده، ابن الأعرابی می گوید: «اولاد و ذرّیه مرد، بدین خاطر عترت و ذریه پیامبر (ص) شامل فرزندان علی(ع) و فاطمه(ع) می باشد» (طریحی، ۱۳۷۵: ۳/ ۳۹۵) و یا در تاج العروس آمده، «عترت: نسل مرد و خویشاوندان نزدیک است» (حسینی، ۱۴۱۴: ۷/ ۱۸۶). بنابر تعاریف کُتب لغت، عترت؛ اهل بیت، اولاد و ذرّیه افراد است. پس اگر فردی ذرّیه نداشته باشد استعمال عترت برای او صحیح نیست؛ در حالی که این عبارت توسط امام (ع) صادر شده که عارف به موضوع است (شاوی، ۱۳۸۶: / ). این کلام دلالت می کند که حضرت علی اکبر(ع) ازدواج کرده و صاحب نسل و فرزند است. همچنین لفظ أبناء در زیارت، دلالت بر بیشتر از دو فرزند می کند (همان).

ویژگی های حضرت علی اکبر(ع)

در مقاتل برای حضرت علی اکبر(ع) خصوصیات و ویژگی هایی برشمرده اند. ایشان از نظر جسمی به پیامبر(ص) و به جدش علی (ع) در نام و شجاعت و در تعصب به حق به او شباهت داشت (شبر، ۱۴۰۹: / ) البته از نظر منطق، سیره و منش نیز به رسول خدا(ص) شباهت داشت (سماوی، ۱۳۷۷: ؛ شبر، ۱۴۰۹: / ؛ امین، ۱۴۰۳: ۸/ ۲۰۶) و یکی از بهترین مردم بود (قمی، ۱۳۷۹: ؛ سماوی، ۱۳۷۷: ؛ فرهاد میرزا، ۱۳۸۱: / ؛ شبر، ۱۴۰۹: / ؛ ابن طاووس، ۱۳۴۸: ۱۱۲).

شیخ مفید (۱۴۱۳: ۲/ ۱۰۶) ایشان را از زیباترین مردم آن زمان دانسته و علامه مجلسی (۱۳۸۲: ۶۸۰) می گوید، ایشان در حسن و جمال و فضل و کمال عدیل خود نداشت، و به صورت شبیه ترین مردم بود به رسول خدا (ص)، و هر گاه اهل مدینه مشتاق لقای آن حضرت می شدند به نزد آن امام زاده عدیم المثال می آمدند و به جمال با کمالش نظر می کردند. مقرم (۱۴۲۶: ۲۶۷) نیز می گوید: «کان مرآه الجمال النبوی و مثال خلقه السامی و انموذجا من منطقه البلیغ؛ آیینه جمال نبوی و نمونه خلقت متعالی و الگوی منطق شیوایی است». شاعر پیامبر اکرم(ص) در شأن و مدح ایشان چنین سروده بود:

وأحسن منک لم تر قط عینی

وأجمل منک لم تلد النساء

خلقت مبرءا من کل عیب

کانک قد خلقت کما تشاء[۱]

آورده اند معاویه در مجلسی گفت: سزاوارترین مردم در این امر (یعنی امر حکومت و خلافت) کیست؟ حاضرین گفتند: تو. گفت: نه، نزدیکترین مردم به این امر، علی بن الحسین بن علی (ع) است، جدش رسول خدا(ص) و در او شجاعت بنی هاشم و سخاوت بنی امیه و فخر ثقیف[۲] است (ابو الفرج اصفهانی، ۱۴۱۹: ؛ شبر، ۱۴۰۹: / ؛ سماوی، ۱۳۷۷: ؛ قمی، ۱۳۷۹: ).

أبی عبیده و خلف الأحمر گفتند ابیاتی در مدح علی بن الحسین الأکبر(ع) سروده شده که دو بیت آن چنین است:

لم ترعین نظرت مثله

من محتف یمشى و من ناعل

لا یؤثر الدنیا على دینه

ولایبیع الحق بالباطل

شما هرگز مانند او را از جشن راه رفتن و از کفش ندیده اید. بر دین خود بر دنیا تأثیر نمی گذارد و حق را به باطل نمی فروشد (ابو الفرج اصفهانی، ۱۴۱۹: ).

کرامت و اعجاز

علی اکبر (ع) در دامان شخصیتی همچون امام حسین(ع) تربیت شده اند. مقتل نویسان و مورخان یک معجزه و کرامت از حضرت علی اکبر(ع) در دوران کودکی ایشان ثبت نموده اند که بیانگر جایگاه و شأن ایشان است. زفیر بن یحیی از کثیر بن شاذان نقل می کند: خودم شاهد بودم که حضرت علی اکبر(ع) در غیر فصل مناسب، از امام حسین(ع) انگور طلب کرد. ناگهان امام(ع) با دست به کناره دیوار مسجد زد که انگور و موزی از آن خارج شد و به فرزند خود خورانیده و فرمود: «مَا عِنْدَ اللَّهِ لِأَوْلِیَائِهِ أَکْثَرُ؛ از آن چه نزد خدای متعال است به اولیائش بیشتر می رسد» (حسینی حائری، بی تا: ؛ طبری آملی، ۱۴۱۳: ۱۸۳؛ همو، ۱۴۲۷: ۲۴۳؛ شامی، ۱۴۲۰: ۵۳۱؛ بحرانی، ۱۴۱۳: ۳/ ۴۵۲؛ عطاردی قوچانی، ۱۳۷۶: / ؛ سپهر، ۱۴۲۷: / ؛ فرهاد میرزا، ۱۳۸۱: / ؛ موسوعه الإمام الحسین، ۱۳۷۸: / ).

تفسیر بیت حافظ در مورد حضرت علی اکبر(ع)

علامه سید محمد حسین تهرانی در کتاب روح مجرد نقل می کند: معمولًا در تهران، هر واعظی را که برای یک دهه برای منبر رفتن در مجلسی دعوت می کردند، در شب آخر وی را برای همان دهه از سال دیگر نیز دعوت می کردند. در آخرین سالی که مرحوم حاج سیّد ضیاء الدّین دُرّی در قید حیات بود، یک شب از دهه محرّم (شب هشتم یا نهم) جوانی از ایشان قبل از منبر سوال می کند: مراد از این شعر (حافظ، ۱۳۷۹: ۱۶۹) چیست؟

مرید پیر مغانم زمن مرنج ای شیخ

چرا که وعده تو کردی داد بجا آورد

مرحوم درّی گفت: جواب این سوال را در بالای منبر می دهم تا برای همه قابل استفاده باشد. ایشان در فراز منبر از قضیّه نهی آدم أبوالبشر از خوردن گندم و داستان نان جوین خوردن أمیرالمؤمنین(ع) را در تمام مدّت درازای عمر بیان کرد و حتّی اینکه آن حضرت در تمام مدّت عمر ابداً نان گندم نخورد و از نان جوین سیر نشد. و سپس گفت: مراد از شیخ در این بیت، حضرت آدم(ع) است که وعده نخوردن از شجره گندم را در بهشت داد ولی به آن وفا نکرد و از امر خداوند سرپیچی نمود و گندم را تناول کرد و مراد از پیر مغان حضرت أمیرالمؤمنین(ع) است که در تمام مدّت عمر نان گندم نخورد، و وعده عدم تناول از شجره گندم را او ادا کرده و به اتمام رسانید. با این تفسیر وی منبرش را خاتمه داد. قبل از پایان سال، مرحوم درّی فوت می کند و در سال بعد، در دهه محرّم در آن مجلس مدعُوّی که باید حضور داشته باشد، نمی تواند شرکت نماید. درست در سال بعد در دهه محرّم در همان شبی که این جوان سوال را از مرحوم درّی می کند، وی را در خواب می بیند که مرحوم درّی به نزد او آمد و گفت: ای جوان! تو در سال قبل در چنین شبی از من معنی این بیت را پرسیدی و من آن طور پاسخ گفتم. امّا چون بدین عالم آمده ام، معنی آن، طور دیگری برای من منکشف شده است:

مراد از شیخ حضرت إبراهیم(ع) است، مراد از پیر مغان حضرت سیّدالشّهداء(ع)؛ و مراد از وعده، ذبح فرزند است که حضرت إبراهیم(ع) بدان امر خداوند وعده وفا داد، امّا حقیقت وفا را حضرت أباعبدالله الحسین(ع) در کربلا به ذبح فرزندش حضرت علی أکبر(ع) انجام داد (تهرانی، ۱۴۲۹: ۴۲۸-۴۸۵).

تبیین نهضت حسینی

از نقش های مهم حضرت علی اکبر(ع) در واقعه کربلا که مقتل نویسان و تاریخ نگاران به آن پرداخته اند، تبیین نهضت حسینی در جهت روشن نمودن افکار عمومی، به اثبات حقانیت امام حسین(ع) و قیام حسینی است.

ابومخنف از عقبه بن سمعان روایت کرده، سحرگاه شبی که امام حسین(ع) در کنار کاخ بنی مقاتل به سر برد، به ما دستور داد آب برگیریم و سپس فرمان حرکت داد و ما حرکت نمودیم. راوی می گوید: هنگامی که از کاخ بنی مقاتل گذشتیم، خواب خفیفی بر حضرت عارض شد و سپس در حالی که جمل: «انا للّه و انا إلیه راجعون، و الحمد للّه رب العالمین» را بر زبان داشت از خواب بیدار شد و آن را دو یا سه بار تکرار کرد. فرزندش علی بن حسین(ع) در حالی که بر اسب خود سوار بود، نزد پدر آمد و عرضه داشت: پدر! فدایت شوم! چرا کلم استرجاع إِنّا لِلّهِ بر زبان آوردی و خدا را سپاس گفتی؟! امام(ع) در پاسخ فرمود:

یَا بُنَیَّ إِنِّی خَفَقْتُ بِرَأْسِی خَفْقَهً فَعَنَّ لِی فَارِسٌ عَلَی فَرَسٍ فَقَالَ: الْقَوْمُ یَسِیرُونَ وَ الْمَنَایَا تَسْرِی إِلَیْهِمْ. فَعَلِمْتُ أَنَّهَا أَنْفُسُنَا نُعِیَتْ إِلَیْنَا! ؛

فرزندم! اندکی به خواب رفتم، در خواب اسب سواری را دیدم که بانگ برآورد و گفت: این کاروان در حرکت است و مرگ در تعقیب آن هاست، دانستم که این ندا، خبر شهادت ماست».

حضرت علی اکبر(ع) عرضه داشت: «پدر جان! خدا حادث بدی برایتان پیش نیاورد مگر ما بر حق نیستیم؟ ». حضرت فرمود: «آری، سوگند به آن کس که بازگشت بندگان به سوی اوست! ما برحقّیم». سپس جوان رعنای امام حسین(ع) فرمود: «یَا أَبَتِ إِذًا لاَ نُبَالِی؛ نَمُوتُ مُحِقِّینَ ! ؛ پدر! اگر قرار است بمیریم، از مرگ چه باک». امام حسین(ع) با شنیدن این جواب فرمود: «جَزَاکَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ خَیْرَ مَا جَزَی وَلَداً عَنْ وَالِدِهِ؛ خداوند به تو بهترین پاداش فرزندی را عنایت کند » (ابومخنف، ۱۴۱۷: ).

این ماجرا در کتب دیگر همچون، ابصار العین (سماوی، ۱۳۷۷: ۴۹ -۶۰)؛ تاریخ الطبری (طبری، بی تا: / )؛ مقاتل الطالبیین (ابوالفرج اصفهانی، ۱۴۱۹: )؛ جلاء العیون (مجلسی، ۱۳۸۲: ۶۳۹)؛ سلحشوران طف (سماوی، ۱۳۸۸: )؛ مع الرکب الحسینی (شاوی، ۱۳۸۶: / )؛ ذخیره الدارین (حسینی حائری، بی تا: ) و مسند الإمام الشهید (عطاردی قوچانی، ۱۳۷۶: / ) نقل شده است. البته در مقتل الحسین (ع) (اخطب خوارزم، ۱۳۸۱: / ) و مناقب آل أبی طالب(ع) (ابن شهرآشوب، ۱۳۷۹: ۴/ ۹۵) آمده این اتفاق در «ثعلبیه» روی داده که باتوجه به گزارش بیشتر مقتل نویسان و مورخان درست نیست.

در این واقعه دو نکته قابل تأمل است. اول آنکه خواب اولیای الهی به سبب فراغت نفس از تمنیات و تمایلات دنیوی به حقیقت تعبیر می شود و راه گشای آینده آنها است. با اینکه به واقع این حالت امام(ع)، نوم و خواب نبوده؛ بلکه حالت منامیه سالکان الی الله تعالی است که در حالت بیداری پرده از چشمان آنها زدوده می شود و حقایق را آشکار می بینند (آقاتهرانی، ۱۳۸۵: ۲۴۷). دوم حق گرایی حضرت علی اکبر(ع)، پاسخگوی این اشتباه دوران نو مدرن[۳] است که امروزه گاه حق را بر نمی تابند و می گویند: دوست نداریم! آری بیان آن جناب، جست و جویی جدی برای یافتن حقیقت است. امام(ع) فرمود: آری ما برحقیم و علی اکبر(ع) فرمود: پس، از مرگ باکی نداریم، چون برحق استواریم (آقاتهرانی، ۱۳۸۵: ۲۴۷).

هم چنان که در قرآن کریم ذیل آیه «قالَ یا بُنَیَّ إِنِّی أَری فِی الْمَنامِ أَنی أَذْبحُکَ»؛ «[حضرت ابراهیم به حضرت اسماعیل فرمود:] پسرم! من در خواب دیدم که تو را ذبح می کنم » (صافات / ۱۰۲). این سؤال مطرح می شود؛ چگونه خواب ابراهیم می توانست حجت باشد؟ در پاسخ به این سؤال گفته می شود، خواب های انبیاء هرگز خواب شیطانی، یا مولود فعالیت قوه واهمه نیست بلکه گوشه ای از برنامه نبوت و وحی آنها است و به تعبیر دیگر ارتباط انبیاء با مصدر وحی گاهی به صورت القاء به قلب؛ گاهی از طریق دیدن فرشته وحی؛ گاهی از راه شنیدن امواج صوتی که به فرمان خدا ایجاد شده و گاهی از طریق خواب است. به این ترتیب در خواب های آنها هیچگونه خطا و اشتباهی رخ نمی دهد و آنچه در خواب می بینند درست همانند چیزی است که در بیداری می بینند. و گفته شده که ابراهیم(ع) در حال بیداری از طریق وحی آگاهی یافت که باید به خوابی که در زمینه «ذبح» می بیند عمل کند. و گاهی گفته اند قرائن مختلفی که در این خواب بود، و از جمله اینکه در سه شب متوالی عینا تکرار شد، برای او علم و یقین ایجاد کرد که این یک ماموریت الهی است. به هر حال همه این تفسیرها ممکن است صحیح باشد و منافاتی با هم ندارد و مخالف ظواهر آیات نیز نمی باشد (مکارم، ۱۳۷۱: ۱۹/ ۱۲۲).

اولین شهید کربلا از خاندان اهل بیت(ع)

وقتی یاران امام حسین(ع) شهید شدند و کسی جز خاندانش یعنی فرزندان امیرالمؤمنین(ع)، فرزندان جعفر، فرزندان عقیل، فرزندان حسن(ع) و فرزندان خودش باقی نماند، «اهل بیت (ع) جمع شدند و باهم دیگر وداع کردند و عزم بر جنگ کردند[۴]» (فرهاد میرزا، ۱۳۸۱: / ؛ مجلسی، ۱۴۰۳: ۴۵/ ۳۲؛ قمی، ۱۳۷۹: ؛ حسینی حائری، بی تا: ؛ اخطب خوارزم، ۱۳۸۸: ). اما سؤال این است، اولین فردی که از اهل بیت (ع) عازم میدان نبرد شد، کیست؟ در پاسخ به این سؤال دو نظر وجود دارد:

نخست: اولین کسی که از خاندان امام(ع) به جنگ رفت، عبداللّه پسر مسلم بن عقیل بود (اخطب خوارزم، ۱۳۸۱: / ؛ مجلسی، ۱۳۸۹: ؛ همو، ۱۴۰۳: ۴۵/ ۳۲؛ حائری، ۱۴۱۸: / ؛ ابن اعثم، ۱۴۱۱: / ).

دوم: اولین شهید کربلا از خاندان امام حسین(ع) و اهل بیت(ع)، حضرت علی اکبر(ع) است (ابومخنف، ۱۴۱۷: ؛ ابن طاووس، ۱۳۴۸: ۱۱۲؛ ابوالفرج اصفهانی، ۱۴۱۹: ؛ مقرم، ۱۴۲۶: ؛ مفید، ۱۴۱۳: ۲/ ۱۰۷؛ دینوری، ۱۳۷۳: ؛ طبری، بی تا: / ).

با استدلال به موارد ذیل به نظر می رسد، اولین شهید کربلا از خاندان امام حسین(ع)، حضرت علی اکبر(ع) باشد:

۱. برخی تصریح کرده اند شهید اول از اهل بیت(ع)، حضرت علی اکبر(ع) و شهید دوم جناب عبدالله بن مسلم می باشد (مفید، ۱۴۱۳: ۲/ ۱۰۷؛ طبری، بی تا: / ؛ دینوری، ۱۳۷۳: ). این نظر قائلین بسیار و معتبری دارد.

۲. در فرازی از زیارت حضرت علی اکبر(ع)، ایشان به عنوان اولین مقتول و شهید کربلا توصیف شده: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَوَّلَ قَتِیلٍ مِنْ نَسْلِ خَیْرِ سَلِیلٍ مِنْ سُلَالَهِ إِبْرَاهِیمَ الْخَلِیلِ؛ سلام بر تو ای اولین مقتول از اولاد بهترین ذریه از نسل ابراهیم خلیل» (ابن مشهدی، ۱۴۱۹: ۴۸۷؛ ابن طاووس، ۱۳۷۶: ۳/ ۷۳؛ شهید اول، ۱۴۱۰: ۱۴۸؛ مجلسی، ۱۴۰۳: ۹۸/ ۳۳۹).

به میدان رفتن حضرت علی اکبر(ع)

همانطور که ذکر شد اولین نفری که از خاندان اهل بیت(ع) عازم میدان شد؛ حضرت علی اکبر(ع) بود. صاحب کتاب مع الرکب الحسینی در مورد اعزام ایشان به میدان نبرد می گوید: «وصفی که بخواهد او را به گونه ای وصف کند که عظمت و مقام بلندمرتبه او را آشکار سازد و بیان کند، وجود ندارد مگر وصف جامعی که با آن امام حسین(ع) او را توصیف کرد: پسری [را به میدان می فرستم] که شبیه ترین مردم از نظر خلق و خوی و منطق به رسول الله(ع) است» (شاوی، ۱۳۸۶: / ). مقتل لهوف می گوید: «چون همه اصحاب به شهادت رسیده و جز اهل بیت امام(ع) به جای نماندند، علی بن الحسین(ع) – که از همه مردم زیباروی تر و از نظر اخلاق از همه نیکوتر بود – از پدرش کسب اجازت کرد و امام(ع) وی را رخصت داد» (ابن طاووس، ۱۳۴۸: ۱۱۲- ۱۱۳). اما این اجازه، اجازه معمولی نبوده زیرا وارد شده: «ثُمَ نظَرَ إِلَیهِ نظَرَ آیِسٍ مِنْهُ وَ أَرْخی عیْنَهُ وَ بَکَی ثُمَّ قَالَ اللَّهمَّ اشهَدْ فَقَدْ بَرَزَ إِلَیْهِمْ غُلَامٌ أَشْبَهُ النَّاسِ خَلْقاً وَ خُلُقاً وَ مَنْطِقاً بِرَسُولِکَ وَ کُنَّا إِذَا اشْتَقْنَا إِلَی نَبِیِّکَ نظَرْنَا إِلَیهِ فَصَاحَ وَ قَالَ یَا ابْنَ سَعْدٍ قطَعَ اللَّه رَحِمَکَ کمَا قطَعْتَ رَحمِی فَتَقَدَّمَ نَحْوَ الْقَوْم؛ امام(ع) نظر نومیدانه ای به فرزند افکند و چشمان مبارکش فرو هشت و بگریست. سپس فرمود: خداوندا! گواه باش، جوانی به جنگ و مبارزت شتافته که شبیه ترین مردم از نظر خلقت و خلق و منطق به رسول خدا(ص) می باشد. هر گاه اشتیاق زیارت پیامبرت را می یافتم او را می نگریستم. بعد فریاد زد و فرمود: ای پسر سعد خدا رحمت